Tegen alle verwachtingen in is Javier Milei de grote winnaar van de tussentijdse Argentijnse parlementsverkiezingen. Maar om zijn hervormingen erdoor te krijgen, zal de president nu compromissen moeten sluiten, schrijft Der Spiegel. Kan ‘de man met de kettingzaag’ ook een constructief beleid voeren?
Niemand hield het nog voor mogelijk, maar de Argentijnse president Javier Milei kreeg het toch voor elkaar: bij de tussentijdse parlementsverkiezingen heeft zijn ultraliberale partij LLA (La Libertad Avanza) een verrassende overwinning behaald. Met ongeveer 90 procent van de stemmen geteld kwam de partij zondag landelijk uit op 40,84 procent. Zelfs de meest optimistische analisten hadden hoogstens 40 procent voorspeld.
Die triomf dankt Milei aan zijn zus Karina, die verantwoordelijk is voor de campagnestrategie. Zij maakte de verkiezingen tot een referendum over de manier waarop de president regeert. Niet zonder risico, want na de zware nederlaag bij de verkiezingen in de provincie Buenos Aires vorige maand, was Mileis populariteit tanende. Maar Karina had juist aangevoeld hoe de nationale kiezer zou stemmen.
Hoe kwam die abrupte ommekeer tot stand? Heeft de Amerikaanse president Donald Trump Milei aan zijn comeback geholpen? Trump had openlijk verklaard dat de beloofde financiële steun aan Argentinië alleen zou worden uitgekeerd als zijn rechtse vriend Milei zou winnen. Bij een nederlaag dreigden een nieuwe val van de peso en in het slechtste geval een faillissementsverklaring bij de schuldenaflossingen volgend jaar.
Tweepartijenstelsel
Die blik in de afgrond heeft wellicht een afschrikkend effect gehad, waardoor veel centrumkiezers voor Mileis partij kozen. Ook de onverwacht zwakke score van de ‘Gobernadores Unidos’ wijst daarop, dat is een vereniging van onafhankelijke gouverneurs die Mileis overwicht in het binnenland leken te bedreigen. Argentinië ontwikkelt zich steeds meer tot een tweepartijenstelsel: aan de ene kant Milei en zijn partij LLA, aan de andere de peronisten. Die beweging ontleent haar naam aan het populistische volksidool Juan Domingo Perón en reikt ideologisch van uiterst rechts tot uiterst links. In al haar gedaanten drukt zij sinds de jaren dertig haar stempel op het land.
De peronisten zijn de grote verliezers van deze verkiezingen: landelijk behaalden zij amper 31 procent, een dramatische terugval. In september lagen ze in hun bolwerk Buenos Aires nog 14 procentpunten voor op LLA. Na die nederlaag hadden veel analisten en beleggers Milei en zijn hervormingskoers al afgeschreven, te vroeg, zo blijkt nu.
De peronisten zijn de grote verliezers van deze verkiezingen, landelijk behaalden zij amper 31 procent.
Zondag stond LLA in Buenos Aires met net geen procentpunt voor op de peronisten. Een factor was ongetwijfeld de lage opkomst van 68 procent. De ‘punteros’, de lokale campagnemedewerkers van de peronisten, slaagden er niet in hun achterban te mobiliseren. Van de beloofde vernieuwing van het peronisme is niets te zien, wat de frustratie van veel potentiële kiezers nog heeft versterkt.
Daarbij komt dat de beweging verdeeld is tussen de aanhangers van oud-presidente Cristina Fernández de Kirchner en die van Axel Kicillof, gouverneur van Buenos Aires. Nu dreigen de interne machtsstrijd en vetes opnieuw te escaleren.
Allianties
Voor president Milei is de triomf van zondag daarentegen een belangrijke tussenstap. Zijn partij beschikt nu over het noodzakelijke derde van de zetels in het Congres om te verhinderen dat zijn veto’s worden teruggedraaid. Ook een afzettingsprocedure is nu praktisch onmogelijk. De regeringsfractie in de Kamer van Afgevaardigden is gegroeid van 37 naar 101 leden, het aantal senatoren van 6 naar 20. Milei heeft daarmee nog steeds geen meerderheid in het Congres, maar zijn hervormingsprogramma heeft een stevige legitimiteitsboost gekregen.
Toch zal hij allianties moeten sluiten. Analisten zien al de contouren van een ‘coalitiepresidentialisme’ opduiken, zoals in het buurland Brazilië. Dat zou voor het verscheurde land niet eens het slechtste scenario zijn. Tot dusver had Milei zich weinig verzoeningsgezind getoond: hij regeerde per decreet en mogelijke bondgenoten joeg hij met beledigingen tegen zich in het harnas.
Zonder leren jas en kettingzaag
Maar zijn toespraak na de overwinning op zondag biedt hoop: hij verscheen voor zijn aanhangers in een hotel in Buenos Aires in een pak, in plaats van met zijn gebruikelijke leren jas. De kettingzaag – het symbool van zijn besparingspolitiek – heeft hij al maanden niet meer in het openbaar getoond.
Zijn hervormingen, die hij eerder via decreten doordrukte, wil Milei voortaan wettelijk verankeren.’
Hij verborg zijn euforie niet, maar liet de scheldtirades achterwege. Hij beloofde dat er in het ‘grote Argentinië’ dat hij wil opbouwen plaats zal zijn voor álle Argentijnen, niet enkel voor zijn eigen aanhang. Zijn hervormingen, die hij tot dusver via decreten had doorgedrukt, wil hij voortaan op wettelijk verankeren. ‘We hebben het meest hervormingsgezinde Congres in de Argentijnse geschiedenis’, zei hij. ‘Er zijn tientallen parlementsleden van andere partijen met wie we akkoorden kunnen sluiten.’
Is dit een nieuwe Milei? Kan de kettingzaag-rebel niet alleen afbreken, maar ook opbouwen? Hoe gematigder hij zich opstelt, hoe groter de teleurstelling bij de harde kern van zijn aanhang. En als hij zijn bereidheid tot compromis echt meent, zal hij toegevingen op zijn economische hervormingen moeten doen.
Uitstel van executie
Of Milei zijn critici werkelijk tegemoetkomt, zal snel blijken. Economische experts en internationale financiële instellingen dringen erop aan dat hij de wisselkoers van de peso volledig vrijgeeft. Tot nog toe verzet de regering zich daartegen: ze vreest dat de verwachte waardedaling van de peso een kapitaalvlucht en oplopende inflatie zou veroorzaken. Tegelijk balanceert de economie op de rand van een recessie. Wanneer de veelgeprezen opleving er komt, is volstrekt onduidelijk.
Veel Argentijnen hebben Milei nog een kans gegeven, maar de economische situatie in Argentinië blijft precair.
Toch heeft een groot deel van de Argentijnen Milei nog een kans gegeven, wellicht ook vanuit het besef dat twee jaar in functie te kort is om een definitief oordeel te vellen over zijn economische hervormingen. Voorlopig kan hij even op adem komen. Maar de economische situatie in Argentinië blijft precair.
