Het grootschalige onderzoek van de Oekraïense anticorruptiediensten ondermijnt niet alleen het gezag van president Volodymyr Zelensky. Het brengt ook bizarre, onthutsende en soms onbedoeld komische details aan het licht.
Het is het grootste politieke schandaal sinds Zelensky aan de macht kwam. Midden in de oorlog tegen Rusland, na de grootschalige invasie van Poetin in Oekraïne, zou een groep mannen geprobeerd hebben zo veel mogelijk geld weg te sluizen uit de staatsenergiemaatschappij Energoatom, het wit te wassen en vervolgens te laten verdwijnen in eigen zakken of die van anderen. Onder de betrokkenen bevinden zich onder meer een vriend en voormalig zakenpartner van de president, twee ministers en een andere vertrouweling die ooit vicepremier was.
Voor veel Oekraïners voelt het alsof de anticorruptiediensten plotseling het gordijn opzijgeschoven hebben. Wat al die tijd slechts vermoed werd, ligt nu onomwonden in het zicht. Dat hun land geteisterd wordt door corruptie, wisten de mensen al. Maar het zijn vooral de concrete details die verbijsteren: de corruptie wordt bijna tastbaar.
Enkele voorbeelden van hoe brutaal, schokkend en tegelijk soms absurd de nieuwe onthullingen zijn.
Opnames
Volgens de NABU, de belangrijkste anticorruptiedienst van het land, zijn zo’n 1000 uur aan vertrouwelijke gesprekken opgenomen, verspreid over vijftien maanden. Korte fragmenten werden op YouTube gepubliceerd. Blijkbaar werd zelfs een woning in het regeringsdistrict – waar Zelensky zelf een appartement heeft – van afluisterapparatuur voorzien. Die opnames vormen naar alle waarschijnlijkheid de ruggengraat van het onderzoek.
De betrokkenen hebben geen idee dat ze worden afgeluisterd. Ze praten ontspannen, al gebruiken ze een soort codetaal. Ze geven elkaar schuilnamen: Zo wordt meneer Zukerman ‘Sugarman’, Tsjernysjov ‘Che Guevara’ en Basov ‘Tenor’.
Timur Minditsj, een voormalige zakenpartner van Zelensky en volgens de onderzoekers dé spilfiguur, draagt de codenaam ‘Karlsson’, naar het kinderboekpersonage van Astrid Lindgren.
De gesprekken verlopen vooral in het Russisch, met veel straattaal (’limon’ – citroen – betekent één miljoen) en enkele Oekraïense woorden. Een voorbeeld: ‘Ze blijven die verdomde sachysni maar bouwen, waanzinnige bedragen!’ roept de veiligheidschef van Energoatom in het Russisch. Sachysni sporudy is Oekraïens voor raketschilden die Energoatom moet bouwen tegen Russische aanvallen. Het doel van de mannen is blijkbaar om geld van die cruciale verdedigingswerken te verduisteren.
Cash geld
Het gaat om enorme hoeveelheden cash geld. De dollarbiljetten worden opgestapeld in verzegelde pakketten, nog voorzien van de stickers van het Amerikaanse Federal Reserve.
Wie houdt van grote hoeveelheden cash geld, zal de audiomontages met plezier (of afschuw) beluisteren. Er wordt luidop of fluisterend geteld, geordend en ingepakt. Je hoort haast de enveloppen ritselen.
Volgens Nabu zou zo’n 100 miljoen dollar via een ‘backoffice’, een administratiekantoor in het centrum van Kiev, zijn versluisd. Een van de verdachten klaagt over hoe lastig het is om grote sommen geld in zakken te doen en te verplaatsen: het is ‘geen pretje,’ zegt hij, ‘om 1,6 te dragen’. Volgens de onderzoekers bedoelt hij daarmee: 1,6 miljoen dollar in contanten.
De man in kwestie lijkt intussen hersteld van die ‘zware inspanningen’: vlak voor de grote huiszoekingen van NABU kwam hij terug van een twee weken durende vakantie op de Malediven. De meeste Oekraïense mannen mogen tijdens de oorlog het land niet eens verlaten.
De ‘slagboom’ als wapen
Schlagbaum – slagboom – is een Duits leenwoord dat zowel in het Russisch als in het Oekraïens gangbaar is. En dat is precies hoe de speurders de constructie van de verdachten noemen. Het diende om te controleren welke bedrijven in aanmerking kwamen voor opdrachten van Energoatom, zoals de bouw van de raketschilden.
De werking is eenvoudig: als een aannemer geen percentage van de bouwsom afstaat (er circuleren cijfers van 10 tot 15 procent), dan dreigt voor hem een betalingsstop. Energoatom weigert dan simpelweg de rekening te betalen. Klagen heeft weinig zin: een strategisch staatsbedrijf in oorlogstijd aanklagen kan nog net, maar je geld effectief innen is nagenoeg onmogelijk. De slagboom blijft neer en je krijgt geen cent.
Daarnaast zijn er nog andere drukmiddelen: dossiers laten aanslepen, certificaten intrekken… met soms zware gevolgen voor het personeel van potentiële aannemers. ‘Al jullie medewerkers worden opgeroepen voor het leger’, luidt een dreigement op een van de tapes.
Dat uitgerekend de bouw van raketschilden tegen Russische raketaanvallen werd vertraagd om geldstromen om te leiden, is voor veel Oekraïners bijzonder schokkend. Door de voortdurende aanvallen zitten ze immers dagelijks vele uren zonder stroom.
De verdachten
Logischerwijs staan mannen met invloed in de energiesector centraal op de verdachtenlijst. Zo ook de voormalige minister van Energie Herman Halusjtsjenko. In juli dit jaar werd hij na een kabinetsherschikking benoemd tot minister van Justitie, waarna zijn jonge plaatsvervanger hem opvolgde als minister van Energie.
Pikant detail: de nacht voor de grote inval van de anticorruptiepolitie bracht Halusjtsjenkouitgerekend door in een in beslag genomen villa die ooit toebehoorde aan een minister van de naar Rusland gevluchte ex-president Viktor Janoekovitsj. Naar alle waarschijnlijkheid bracht ook de nieuwe minister van Energie de nacht daar door met Halusjtsjenko. Wordt de in beslag genomen villa, die onder staatsbeheer staat, gebruikt als VIP-hotel?
Maar nog belangrijker dan Halusjtsjenkois ‘Karlsson’, alias Timur Minditsj – een zakenman zonder enig politiek mandaat, die blijkbaar alleen door zijn nauwe band met Zelensky invloed kan uitoefenen op de regering en op de grootste energieproducent van Oekraïne.
Minditsj heeft niets te maken met de energiesector, maar wel met het verleden van Zelensky als televisiekomiek. Hij is mede-eigenaar van de studio ‘Kwartal 95′, die de programma’s van Zelensky produceerde. Minditsj komt uit Dnipropetrovsk, was ooit een assistent van de oligarch Ihor Kolomoisky (die inmiddels in voorhechtenis zit) en bezit, net als Kolomoisky, ook de Israëlische nationaliteit. In de media dook hij tot voor kort zelden op.
Slechts enkele uren voor de grote inval verliet hij het land, blijkbaar tijdig gewaarschuwd. vermoed wordt dat hij zich in Israël bevindt.
Dat hij op eigen houtje handelde, lijkt weinig waarschijnlijk. Zelfs Kolomoisky zei vanuit de cel: ‘Minditsj is een idioot, geen maffiabaas.’
Zelensky
Er bestaat geen enkel bewijs dat de president zelf betrokken zou zijn bij de corruptie binnen Energoatom. Hij duikt alleen indirect op in een afgeluisterd gesprek dat in de rechtbank werd voorgelezen, en dat moet aantonen hoeveel invloed Minditsj had op Zelensky en dus op de regering.
Het fragment dateert van 14 juli 2025. Het begint met een telefoontje dat energieminister Halusjtsjenko naar verluidt van Zelensky zelf kreeg: een oproep voor een dringend gesprek. ‘Hij heeft blijkbaar mijn sms gelezen’, zegt Karlsson/Minditsj dan, waarna hij de minister adviseert hoe die zich tegenover Zelensky moet opstellen bij de komende kabinetsherschikking: zo nederig mogelijk.
Een kantoortje met een lijntje naar Moskou
Het onderzoek richt zich op het ‘backoffice’, waar het afgetapte geld blijkbaar werd verzameld, geregistreerd en witgewassen. Het kantoor bevindt zich in de Wolodymyrska-straat in Kiev. Pikant detail: het pand is eigendom van een bekende familie uit Kiev – die van Andrej Derkatsj. Het voormalige Oekraïense parlementslid is aan het begin van Poetins invasie naar Rusland gevlucht. Nu is hij weer parlementslid – als senator in de Russische Federatieraad. In Oekraïne wordt hij als verrader beschouwd.
Derkatsj speelde jarenlang een invloedrijke rol in de nucleaire sector. Het systematisch wegsluizen van geld in de energiesector gaat terug tot vóór Zelensky’s presidentschap en wordt al langer met zijn naam geassocieerd. Het lijkt erop dat het systeem niet is afgeschaft, maar alleen is aangepast aan oorlogstijd.
Zelfs de vermoedelijke boekhouder van de hele constructie, Igor Fursenko – schuilnaam ‘Rjosjik’, de man met de Maledivenreis en de zware geldpakketten – werkte vroeger als adviseur van Derkatsj. Hij werd intussen gearresteerd.
De oorlog als decor
Wat opvalt in de gepubliceerde opnames, is wat ontbreekt: de harde realiteit van de oorlog die het dagelijks leven van Oekraïners bepaalt. De verdachten lijken in een parallel universum te leven waarin de oorlog slechts een bijkomende variabele is in het financiële spel.
Een wereld waarin men zonder scrupules de bouw van raketschilden uitstelt – zelfs in de herfst, terwijl er een energiecrisis dreigt – omdat de percentages niet kloppen. Waar zelfs geldstromen richting Rusland bestaan (‘er is een dwuschka naar Rusland gegaan’ – dwuschka betekent ’twee’, wellicht 2 miljoen).
In die parallelle wereld gaan intussen ook privébouwprojecten onverminderd door. Onderzoeksjournalisten brachten al het vastgoedproject ‘Dynastie’ aan het licht, gelinkt aan ex-vicepremier Tsjernysjov. Volgens de anticorruptiediensten werd in mei 2025 een half miljoen dollar overhandigd aan zijn vrouw. Vier villa’s zijn gepland – één voor Tsjernysjov, één voor Minditsj. Van wie zijn de andere twee?
En het is een wereld waarin de hoofdverdachte Minditsj tijdig wordt gewaarschuwd en ongehinderd kan uitreizen – naar een plek waar geen Russische raketten vallen.
Het Kremlin
Zullen er koppen rollen in het grootste corruptieschandaal onder Zelensky? In 2019 trok hij naar de kiezer met de slogan ‘De lente is begonnen, we gaan planten’ – een woordspeling die zowel ‘planten’ als ‘achter de tralies zetten’ betekent. Het was een belofte om de corruptie onder zijn voorganger Petro Porosjenko aan te pakken.
Maar in dit dossier leek het alsof Zelensky’s entourage eerder de speurders wilde straffen dan de daders. De aanval deze zomer op de anticorruptiediensten – de poging om hun onafhankelijkheid wettelijk in te perken en de inmenging van de geheime dienst – leek een reactie op de lopende onderzoeken.
Die aanval werd toen nog afgeslagen door jonge demonstranten in Kiev en door buitenlandse geldschieters van Oekraïne.
Maar veel lijkt er niet veranderd, zoals de opnames aantonen – veel gesprekken dateren van ná de zomer.
Zelensky zit nu in nauwe schoentjes. Vrijwel niemand gelooft dat hij persoonlijk wilde profiteren van de energiesector. Hij leeft volledig in functie van de oorlog. Maar hij lijkt de strijd tegen corruptie te beschouwen als een luxe, een bureaucratische verplichting die een regering in oorlogstijd zich niet kan permitteren. Een echt onafhankelijke anticorruptiejustitie die tot in de hoogste regionen van de macht kan graven, botst met de sterke centralisatie die Zelensky de afgelopen oorlogsjaren heeft uitgebouwd.
Hij heeft wel sancties opgelegd aan hoofdverdachte Minditsj. Ook Halusjtsjenko en zijn opvolgster zijn afgetreden.
Maar wat als het schandaal nog hoger reikt? Bijvoorbeeld tot Andrij Jermak, de machtige chef van het presidentieel bureau, Zelensky’s rechterhand. Jermak heeft zich amper en alleen vaag over de zaak uitgesproken: aan de Duitse krant Die Welt zei hij dat iedereen ‘met zelfs de kleinste schuld’ ter verantwoording geroepen moet worden.
Een van zijn adviseurs wees met een beschuldigende vinger meteen naar het Kremlin: Moskou zou deze corruptiemechanismen al decennialang hebben ingevoerd.
Die reactie zal de Oekraïners wellicht niet overtuigen, evenmin als de westerse bondgenoten van het land.
