‘Biden blundert al eens, maar hij overklast de andere westerse leiders moeiteloos’

‘De nuchterheid van Joe Bidens regering is voor Europa een geschenk, en een voorbeeld’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Waardering voor Boris Johnson, een beetje kritiek op Emmanuel Macron, en begrip voor de Amerikanen: in zijn interview met het Britse blad The Economist blijft Volodymyr Zelensky voorzichtig in zijn inschattingen van de westerse leiders. In de live ontmoeting van afgelopen vrijdag, waarvan u de neerslag deze week in Knack kunt lezen, zoekt de Oekraïense president naar een evenwicht tussen teleurstelling en hoop. De beelden uit Marioepol of Charkiv die ons de jongste dagen bereikten, met reanimatiepogingen op baby’s en moeders die kapot gaan van verdriet, zetten de NAVO en de EU telkens weer voor het blok. Kunnen de westerse leiders niet méér doen? Eén ding is zeker: Europa wikt, Washington beschikt.

Toen Zelensky vorige week de NAVO nog maar eens smeekte om tanks en vliegtuigen, bleef de Britse premier op de vlakte. Het deed de alliantie hartzeer dat ze niet meer kon doen, zei Johnson, maar het aanleveren van straaljagers was ‘logistiek’ te moeilijk. Dat lag in de lijn van zijn eerdere uitspraken. In een minder geslaagde tussenkomst vergeleek Johnson tien dagen geleden nog de vrijheidsstrijd van het Oekraïense volk met de Britten die voor de brexit hebben gestemd. Als iemand nog een bewijs nodig had dat we ons in West-Europa niet kunnen voorstellen wat een oorlog is, dan werd dat toen geleverd. Maar Johnson levert wél meer wapens dan andere Europese leiders, zegt Zelensky in zijn interview. De Britse premier beloofde vorige week nog eens 6000 raketten voor het Oekraïense leger.

Johnsons stem weegt zwaarder door in de oorlog dan zijn fratsen laten uitschijnen, al was het maar omdat de Britten kernwapens hebben, wat van 26 van de 27 EU-landen niet gezegd kan worden. Sinds de brexit is Frankrijk de enige kernmacht van de Europese Unie. Dat maakt van Emmanuel Macron in deze oorlog de belangrijkste leider van de EU. Helaas betekent dat op wereldvlak niet zoveel. Hij belt heel geregeld met Vladimir Poetin, maar gamechangers waren die telefoontjes tot nog toe niet.

En waar zit de vierde economie van de wereld? De Duitse bondskanselier Olaf Scholz maakte aanvankelijk zijn aarzelende start als opvolger van Angela Merkel goed met een aantal kordate, verrassende ingrepen, van het stopzetten van pijplijnproject Nord Stream 2 tot een forse verhoging van de militaire uitgaven. Maar sindsdien bleef het stil in Berlijn.

Daarmee sluit Scholz meer aan bij zijn voorganger dan eerst gedacht werd. Het Duitse weekblad Die Zeit publiceerde vorige week een bijtende kritiek op de Ruslandpolitiek van Merkel, die zestien jaar lang de kerk in het midden hield, en haar geliefde Europa, zo blijkt nu, totaal onvoorbereid achterliet. Nieuwssite Politico ging zelfs zover om Merkel bij te zetten in het pantheon van de politieke naïviteit, ‘naast Neville Chamberlain’. De Britse premier Chamberlain wordt vandaag nog maar om één beslissing in herinnering gebracht: hij dacht het in 1938 op een akkoordje te kunnen gooien met Adolf Hitler. Dat bleek een vergissing.

Er is de afgelopen dagen veel geschreven over de speech van Joe Biden in Warschau. In de slotwoorden trok de Amerikaanse president vorige week fel van leer tegen Vladimir Poetin, die volgens hem ‘niet aan de macht kan blijven’. Naderhand haastte het Witte Huis zich om uit te klaren dat Washington niet op een regimewissel uit is. De woorden van Biden werden alom gezien als een uitschuiver.

Dat was niet onterecht. In een uitdijende oorlog kan elk woord gevaarlijk zijn. Toch is het onwaarschijnlijk dat de uitspraak van Biden in het Kremlin meteen tot een escalatie van de oorlog zou leiden. Niets wijst erop dat de Verenigde Staten Moskou zelf willen aanvallen. En Poetin heeft Biden niet nodig om te beseffen dat in deze oorlog ook zijn eigen lot in de weegschaal ligt.

Met de aandacht voor dat ene zinnetje bleef een veel belangrijker punt buiten beeld: de standvastigheid van de Verenigde Staten. De Amerikaanse president heeft vanaf het begin de oorlog scherp veroordeeld, maar hij heeft meteen ook gezegd dat de NAVO zich niet zou mengen. Die lijn volgt hij nu al weken consequent, en dat dwingt meer respect af dan één riskante uitspraak kan tenietdoen. Biden blundert al eens, maar hij overklast de andere westerse leiders moeiteloos. De nuchterheid van zijn regering is voor Europa een geschenk, en een voorbeeld. Je mag er niet aan denken welke knoeiboel zijn voorganger ervan had gemaakt.