De Antwerpse Stadsschouwburg wordt gesloopt, dat besliste het stadsbestuur midden mei. Erik Wieërs, de Vlaamse Bouwmeester, vindt dat een slecht idee. ‘Stadsbesturen zouden niet op eigen houtje mogen beslissen welke gebouwen blijven staan of afgebroken worden.’
Vier jaar geleden kondigde de Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA) al aan dat hij graag afscheid zou nemen van de Stadsschouwburg, ‘want ik vind dat zo’n lelijk gebouw in het hart van onze stad.’ Tot verbazing van velen is de kogel intussen door de kerk. ‘De aangevoerde argumenten zijn ofwel dubieus (‘betonrot’) ofwel subjectief (‘lelijk’)’, schrijven vijf experts vandaag in De Standaard. Een van hen is Erik Wieërs, de Vlaamse Bouwmeester. ‘We hadden nog kunnen onderzoeken of er andere mogelijkheden waren’, vindt hij.
Het is opvallend dat u zich als Vlaamse Bouwmeester openlijk uitspreekt tegen de beslissing van het Antwerpse stadsbestuur. Werd u dan niet geconsulteerd?
Erik Wieërs: Ik heb dat nieuws net als iedereen via de pers vernomen. Volgens Bart De Wever zit het gebouw vol betonrot, maar ik ben daar niet van op de hoogte. Ik heb ook niets gehoord over een onderzoek dat betonrot heeft vastgesteld.
Dat de Antwerpse Stadsschouwburg geen architecturale parel is, begrijp ik. Maar we hadden nog kunnen onderzoeken of er andere mogelijkheden waren. De stadsbouwmeester en ik hebben daar instrumenten en methodes voor. Het zou kunnen dat Bart De Wever gelijk heeft en dat het gebouw afgebroken moet worden. Maar laat ontwerpers tenminste bekijken wat de mogelijkheden van dat gebouw nog zijn. Die mogelijkheden zie je pas als iemand er maquettes en tekeningen van maakt, als iemand zijn fantasie er op loslaat.
Over het algemeen wordt aangenomen dat stadsbesturen beslissen welke gebouwen blijven staan en welke worden afgebroken. Laat dit een warme oproep zijn om ontwerpers al in een vroegere fase te betrekken.
U spreekt zich nu openlijk uit tegen de afbraak van het gebouw. Waarom?
Wieërs: In de eerste plaats om ecologische redenen. We moeten circulair leren denken. Vroeger werden gebouwen sneller afgebroken omdat dat vaak goedkoper is dan verbouwen. Vandaag staan we langer stil bij de milieu- en afvallast van afbraak. Als je een betonnen gebouw zoals de Stadsschouwburg afbreekt, komt er een ongelooflijke hoeveelheid CO2 vrij. Daarom moet je ervan uitgaan dat alle gebouwen tot het patrimonium behoren. Gelukkig zijn er genoeg creatievelingen die daarmee aan de slag kunnen.
Verder hoort een theater volgens mij in het centrum van de stad, niet aan de rand. Er wordt een verhuizing naar het Eilandje gesuggereerd, maar dan onderschat je wat de aanwezigheid van een theater met een buurt doet. Samen met de Bourla en de Arenberg zorgt de Stadsschouwburg voor een bijzondere dynamiek in de wijk.
Wat is de waarde van zo’n gebouw voor een stad?
Wieërs: Een stad moet in de eerste instantie een plek zijn waar mensen wonen en elkaar ontmoeten. De luifel die Bernardo Secchi en Paola Vigano tegen het gebouw en boven het Theaterplein plaatsten, biedt een enorm potentieel. In steden is er sowieso te weinig overdekte buitenruimte. Als de Stadsschouwburg wordt afgebroken, weet ik niet wat er met die luifel en dat potentieel zal gebeuren.
Ziet u een betere oplossing voor de Stadsschouwburg?
Wieërs: Eerst en vooral moet grondig onderzocht worden wat de bouwfysische staat van de Stadsschouwburg is en welke mogelijkheden er zijn om die te transformeren. Verder denk ik dat het gebouw een publieke functie moet krijgen die voor verbinding zorgt.
Het kan ook ingezet worden om het gebrek aan groen en wateropvang in de stad te compenseren. De ondergrondse parking kan dienen als wateropslag, er kunnen groendaken komen of zonnepanelen die energie leveren aan de buurt. Zo geeft het gebouw iets terug aan de stad.
Ik begrijp de kritiek op het uitzicht van het gebouw, maar ook dat kunnen we aanpakken. De zijkanten leggen nu geen relatie met het buitengebied. Je kunt daar openingen in maken en er publieke functies in steken. Je hoeft ook niet het hele volume als binnenruimte te herbestemmen, een interessante ruimte waar je in de zomer theater kunt spelen, dat kan bijvoorbeeld ook.
Erik Wieërs
Op 17 augustus 2020 volgde Erik Wieërs Leo Van Broeck op als Vlaamse Bouwmeester. Wieërs is architect en medeoprichter van het Antwerpse bureau Collectief Noord architecten. Als Bouwmeester adviseert hij de Vlaamse regering.