VBO-topman Pieter Timmermans: ‘De privésector kan een voorbeeld nemen aan onze ziekenhuizen’

’16 procent van de bedrijven die vóór de crisis gezond waren, heeft het nu moeilijk’, waarschuwt Pieter Timmermans. De VBO-topman wil die bedrijven, waar alles samen meer dan 300.000 mensen voor werken, onder meer helpen met een notionele-intrestaftrek.

‘We maken de grootste economische crisis mee sinds de twee wereldoorlogen. We beleven een ernstige politieke crisis. We staan aan de vooravond van de brexitcrisis, met het Verenigd Koninkrijk dat eind dit jaar de Europese Unie verlaat. En als we niet opletten, zitten we in 2021-2022 ook nog eens in een competitiviteitscrisis, met veel jobverlies.’ Aan het woord is Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO). ‘Er zijn vier crisissen in het spel, de situatie kan moeilijk nog urgenter zijn. Er zal veel druk liggen op de nieuwe regering. Welke het ook wordt, ze zal sterk en stabiel moeten zijn.’

Hoe zwaar heeft de coronacrisis op het Belgische bedrijfsleven ingehakt?

Pieter Timmermans: Het databedrijf Graydon heeft de cijfers van bijna 405.000 bedrijven onderzocht. Vóór de coronacrisis dreigde zo’n 5 procent van de Belgische bedrijven over de kop te gaan: dat is, laten we zeggen, het normale cijfer. Vandaag dreigt het failliet voor 25 procent van de bedrijven. En als de regering geen maatregelen had genomen, zoals de tijdelijke werkloosheid – waardoor iemand die door de crisis zonder werk valt toch nog 70 procent van zijn loon krijgt – en het uitstel van een aantal belastingen, was meer dan 40 procent in gevaar geweest.

Zo’n 16 procent van de bedrijven die vóór de crisis gezond waren, heeft het nu moeilijk. Die bedrijven, waar alles samen meer dan 300.000 mensen voor werken, moeten nu door de crisis geholpen worden.

Met welke maatregelen?

Timmermans: De tijdelijke werkloosheid is net verlengd tot eind 2020, wat goed is. We zouden voor die 16 procent ook een vorm van notionele-intrestaftrek kunnen invoeren: als je kapitaal door je eigen aandeelhouders wordt versterkt, moet dat fiscaal gunstig worden behandeld. En we zouden kunnen denken aan achtergestelde leningen verstrekt door investeringsmaatschappijen van de overheid (zulke leningen hoeven pas te worden afgelost als, bijvoorbeeld bij een faillissement, alle andere schulden zijn betaald, nvdr).

Volgens critici hebben sommige coronamaatregelen onze economie veel te zwaar getroffen. Bent u het daarmee eens?

Timmermans: De economie is niet ondergeschikt aan de gezondheidszorg. Anders zou je de economie doden en zou je de zorg op den duur niet meer kunnen financieren. Maar de gezondheidszorg is ook niet onderschikt aan de economie: als het virus zich razendsnel verspreidt, gaat je economie morgen óók onderuit. Er moet voortdurend een evenwicht worden gevonden.

We zullen nog een hele tijd met het virus moeten leven, maar een volledige lockdown moet er niet meer komen. De aanpak in de provincie Antwerpen, de voorbije maand, was nog te algemeen. Je moet een opstoot lokaal aanpakken, heel gericht, zodat de rest van de economie en de samenleving kan blijven draaien.

Een zwakheid blijft dat we nog altijd geen goed track-and-tracesysteem hebben.

Timmermans: Dat moet dringend op poten worden gezet, ja. Ook met het oog op de toekomst en een eventuele nieuwe pandemie.

De overheid en de privésector kunnen een puntje zuigen aan de wendbaarheid die ziekenhuizen hebben getoond. Die hebben zichzelf tussen 15 maart en 15 april omgebouwd tot crisisziekenhuizen, waardoor er geen beddentekorten waren. Ze hebben geen instructies afgewacht maar de koe meteen bij de hoorns gevat. Heb jij discussies gehoord met medewerkers die toen van dienst zijn moeten veranderen?

Moeten zorgwerkers een hoger loon krijgen?

Timmermans: Sommigen zijn onderbetaald, ja. Maar ik wil wel waarschuwen: een loonsverhoging kan in eerste instantie beter gaan naar de mensen die in de vuurlinie hebben gestaan. Moet je ook ziekenhuismedewerkers die konden telewerken – bijvoorbeeld omdat ze de boekhouding bijhouden – voor zo’n verhoging in aanmerking laten komen? Daar heb ik mijn vragen bij.

Welke lessen trekt u uit de crisis?

Timmermans: Ik heb de voorbije maanden weleens gehoord: ‘We moeten alles weer zelf beginnen te fabriceren.’ En ja, we moeten die oefening zeker maken, maar niet op het niveau van producten. Mondmaskers maken, bijvoorbeeld. Daar geloof ik niet in. Gezien onze loonkosten zijn we niet concurrentieel genoeg om zulke producten te vervaardigen tegen aanvaardbare prijzen. We moeten realistisch blijven.

Op het niveau van sectoren krijg je een ander verhaal. Elio Di Rupo (PS) heeft de farmasector als premier ooit tot strategische sector uitgeroepen. Dat was heel verstandig en vandaag loont het. Janssen Pharmaceutica, GSK, UCB en noem maar op zijn hier allemaal hard aan het werk. Ze zorgen voor veel jobs, leveren een hoge toegevoegde waarde en zijn een bron van innovatie.

Ziet u nog een sector met strategisch potentieel?

Timmermans: De telecom- en informaticasector. Die heeft ons de voorbije tijd voor veel ellende behoed. Veel mensen konden tijdens de coronacrisis thuiswerken, het internet is niet uitgevallen. We zijn sterk in het digitale en moeten dat kunnen blijven.

De coronacrisis toont ook aan dat er een einde moet komen aan het debat over het 5G, het nieuwe mobiele netwerk. Dat moet deel uitmaken van het volgende regeerakkoord, want intussen staan andere landen ook niet stil.

En welke partijen moeten de volgende regering dan vormen?

Timmermans: Ik heb nog nooit mijn voorkeur uitgesproken voor een bepaalde coalitie en zal dat ook nu niet doen. Maar ik ben wel bevreesd: de wet van 1996 die het loonoverleg regelt, zou ‘flexibel geïnterpreteerd’ worden (dat is een eis van de PS, nvdr). We hebben dat in het verleden al twee keer meegemaakt: in 2001 en na 2008. Het gevolg was dat we in 2015 met een loonhandicap van 16 procent zaten en 90.000 jobs verloren hadden. Als we die fout een derde keer maken, zullen we de volgende jaren banen verliezen omdat we onszelf uit de markt hebben geprezen.

Moeten er volgens u meer bevoegdheden naar de deelstaten gaan, of moet er net geherfederaliseerd worden?

Timmermans: We moeten kijken naar de werking van ons land. Neem de discussie over 5G. Zullen we echt drie protocollen hebben: één in Brussel, één in Vlaanderen en één in Wallonië? In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is het VBO niet tegen een staatshervorming. Dat het arbeidsmarktbeleid mee door de regio’s wordt gestuurd, kan ik begrijpen. Maar als je het arbeidsrecht splitst, dat de verhouding werkgever-werknemer regelt, creëer je problemen voor bedrijven die in Vlaanderen én Wallonië vestigingen hebben. En dat zijn er nogal wat. Wist u dat er ruim 400.000 mensen werken in bedrijven die in minstens twee regio’s aanwezig zijn?

De sociale zekerheid zou ik niet splitsen – dan splits je het land. Dat je delen van de gezondheidszorg op een lager niveau brengt, daar kan ik nog inkomen. Misschien moet je dat zelfs lokaal organiseren. Maar ik vind wel dat je na een doktersbezoek overal evenveel terugbetaald moet krijgen, of je nu in Bastenaken of in Dendermonde woont.

Laten we dit debat goed voorbereiden tegen 2024. Zonder vooringenomenheid over welk niveau welke bevoegdheden moet krijgen, en met alleen de efficiënte werking van ons land in het achterhoofd.