Uitspraak in het proces-Mawda: deze podcast brengt het relaas van ‘de chauffeur’

Deze week valt het vonnis in de zaak-Mawda. Waarom probeerden agenten te verdoezelen dat de peuter door een politiekogel om het leven kwam? Twee theatermakers lanceren een podcast over het proces.

De perszaal was bijna leeg toen de Iraakse Koerd Jargew Del op 10 december 2020 in de zesde kamer van de correctionele rechtbank van Bergen het woord nam. Dat was drie weken eerder heel anders bij de start van het proces rond de dood van Mawda Shawri (2), die in mei 2018 tijdens een achtervolging werd getroffen door een politiekogel. Cameraploegen uit binnen- en buitenland tekenden toen present bij de ingang van het gerechtsgebouw, tussen de spandoeken van het actiecomité Justice for Mawda.

De eerste twee zittingen eind november draaiden vooral rond Victor J.G., de agent van de Henegouwse verkeerspolitie die tijdens een wilde achtervolging het dodelijke schot loste op een busje met dertig transmigranten aan boord. Het proces vorderde traag, ook al omdat tolken alle tussenkomsten van het Frans via het Nederlands naar het Sorani moesten omzetten. En zo kwam het dat Jargew Del (28) en zijn landgenoot en medebeklaagde Rasol Dilman (27) pas drie weken later tijdens een extra procesdag zonder veel media-aandacht hun verdediging konden voeren. Voor beide Irakezen stond er meer op het spel dan voor agent J.G., die één jaar voorwaardelijk wegens onopzettelijke doding riskeert. Tegen Del, de vermeende chauffeur van de bestelwagen, werd tien jaar gevorderd, onder meer wegens kwaadwillige verkeersbelemmering met dodelijke afloop. Voor Dilman, beschouwd als gezagvoerend mensensmokkelaar aan boord, eist het Openbaar Ministerie zeven jaar.

Vrijdag valt het vonnis, maar zo lang willen Kristin Rogghe en Marie-Aurore D’Awans niet wachten om hun podcast over de zaak te lanceren. Beide Brusselse theatermaaksters hebben het proces van start tot finish bijgewoond, ook de laatste, haast anoniem verlopen zitting. Eigenlijk waren ze erbij om onderzoek te doen voor de theatervoorstelling Mawda, dat betekent tederheid, die op 30 september in de KVS in première zal gaan. In het gerechtsgebouw van Bergen werd een tussenstap urgent: een podcast over Jargew Del, de getuige die niemand wilde horen. ‘Uit verontwaardiging’, zegt Rogghe. ‘We waren geschokt door de verschillende behandeling die de agent en de andere beklaagden te beurt viel.’

Waaruit bleek die ongelijkheid?

Kristin Rogghe: Het viel meteen op bij het betreden van de zaal. De twee beschuldigde migranten zaten samen met de tolken tegenover de ouders, omgeven door politie. De agent kreeg een aparte plaats, bijna tussen het publiek, vlak bij zijn vrouw. Symboliek, maar het tekent de ongelijkheid die als een rode draad door het proces én het onderzoek loopt. Zelfs als de agent wordt veroordeeld, zal hij wellicht nooit een dag in de gevangenis zitten, terwijl hij toch degene is die het dodelijke schot heeft gelost. Meneer Del van zijn kant zit al al meer dan twee jaar in voorlopige hechtenis en riskeert een lange celstraf.

Maar wat ons nog het meest trof, was het verloop van de debatten. De agent kreeg meermaals uitgebreid het woord, en ook zijn advocaat kreeg alle kansen om de menselijkheid van zijn cliënt te onderstrepen. Zelfs het verleden van zijn Portugese vader werd erbij gesleurd om alle vermoedens van racisme de kop in te drukken. De advocaat heeft het perfect samengevat: hij is een van de onzen, hij deelt onze waarden. Zo is hij ook bij de publieke opinie overgekomen: een fatsoenlijke vent die vreselijk gebukt gaat onder een professionele fout die hij door de schuld van mensensmokkelaars heeft begaan.

Het is toch de taak van een advocaat om zijn cliënt zo positief mogelijk voor te stellen?

Rogghe: Uiteraard, maar waarom liet de rechtbank dat niet toe voor de andere beklaagden? Hun advocaten kwamen pas laat tijdens de extra procesdag aan de beurt. Pas toen konden ze reageren op de advocaat van de agent die de twee Koerden als gewetenloze mensensmokkelaars had afgeschilderd. Zo stond het ook in de kranten, terwijl het aspect ‘mensensmokkel’ in Bergen eigenlijk niet ter zake deed omdat het vreemd genoeg werd afgesplitst voor een apart proces in Luik. In onze podcast hebben we de dialogen van die derde procesdag woord voor woord nagespeeld. Meneer Del probeert zijn migratieverhaal te vertellen, in de hoop zo duidelijk te maken waarom hij als Iraakse Koerd geen andere optie had dan met mensensmokkelaars in zee te gaan. Je hoort hoe de voorzitster hem op geïrriteerde toon vermaant om bij de feiten van die ene nacht te blijven, alsof ze hem niet de kans wilde geven zijn menselijkheid te bewijzen. Het contrast met de behandeling van de agent kon niet groter zijn.

Is het voor jullie relevant of Jarwel Del aan het stuur van de bestelwagen zat, zoals moet blijken uit DNA-sporen? Of dat het onderzoek heeft uitgewezen dat beide Koerden recidiverende mensensmokkelaars zijn?

Marie-Aurore D’Awans: Er zijn goede redenen om aan de bewijslast te twijfelen. Neem nu het bezwarende feit dat meneer Del al in verschillende Europese lidstaten zonder papieren werd gearresteerd. Maakt dat van hem een crimineel, laat staan een mensensmokkelaar? Van meneer Dilman staat vast hij meermaals aan een transport heeft deelgenomen. Maar wil dat zeggen dat hij de organisator was? We weten intussen allemaal hoe mensensmokkel verloopt, veel migranten ondernemen tientallen pogingen om over te steken naar het Verenigd Koninkrijk.

Rogghe: Het is ons niet om de schuldvraag te doen. Met onze podcast willen we de vooringenomenheid van justitie blootleggen en in een bredere context plaatsen. Tenslotte is het hele Mawdadrama een gevolg van een beleid dat migranten systematisch ontmenselijkt. De fatale interceptie paste in Operatie Medusa, een klopjacht op migranten waar de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken, Jan Jambon (N-VA), erg trots op was.

Wordt daarom de behandeling van Mawda’s ouders tijdens de fatale nacht opgerakeld?

D’Awans: Dat blijft een dieptepunt: hoe de moeder bij de haren uit de ambulance werd gesleurd, weg van haar dode kindje. Intussen waren politie en parket al begonnen aan een doofpotoperatie. De ambulanciers kregen van de agenten te horen dat Mawda was gestorven door een schedelfractuur, een verklaring die werd overgenomen door de wetsdokter, die niet eens de moeite deed om zelf ter plaatse te komen. In de loop van de nacht werden koortsachtig nieuwe versies verzonnen, zoals de kwakkel dat de migranten het vuur hadden geopend. In het eerste proces-verbaal werd de thesis van de peuter-stormram geopperd: de migranten zouden Mawda’s hoofdje hebben gebruikt om een ruit te breken. Zelfs de Belgische pers werd misleid, onder meer door dezelfde procureur die op het proces de strenge straffen tegen de twee migranten mocht vorderen. Onderzoeksjournalist Michel Bouffioux heeft in het Franse blad Paris-Match alle manipulaties nauwgezet in kaart gebracht. Helaas werd daar niet over gesproken, in Bergen noch op het proces in Luik. Verschillende actiecomités ijveren voor een parlementaire onderzoekscommissie. Hopelijk kan onze podcast die eis kracht bijzetten.

Willen Mawda’s ouders een straf voor de vermeende chauffeur?

Rogghe: Nee, uit respect voor het vermoeden van onschuld weigeren ze de vermeende chauffeur met de vinger te wijzen. Ze hebben zeker geleden onder zijn gevaarlijke rijgedrag. Maar Mawda is niet omgekomen door een verkeersongeval, ze is gestorven door de kogel die werd afgevuurd door de politieagent.

Beluister hieronder de podcast.

Meer info via kvs.be/procesmawda