AI-beelden van historische gebeurtenissen gaan geregeld viraal op sociale media. Maar wanneer het over de Holocaust gaat, kan dat erg fout lopen.
Op TikTok kun je ze niet ontlopen: filmpjes waarin een historische figuur, die zichzelf filmt als een hedendaagse vlogger, je meeneemt naar het verleden. Een Romeinse fan tijdens wagenrennen in het Circus Maximus, bijvoorbeeld, of een wandeling door een middeleeuws dorp tijdens een pestepidemie.
Beeldmateriaal over spectaculaire episodes uit de menselijke geschiedenis was altijd al een populaire manier om clicks te verzamelen op sociale media, en de razendsnelle evolutie van AI-videogeneratie zet daar nu een turbo op. Amusant? Zeker. Waarschijnlijk is het ook een van de meer onschuldige AI-toepassingen: iedereen wéét wel dat er in de middeleeuwen geen smartphones bestonden. De video’s kunnen jongeren zelfs op het pad zetten om bij te leren over geschiedenis, net zoals historische prentenboeken, kleurplaten of fictiefilms dat al decennia doen.
Clichés
Maar zoals met alle vormen van populariserende geschiedenis is het risico op clichés en misinformatie niet gering. De Britse openbare omroep BBC bevroeg enkele historici over het fenomeen, en die wezen op de grove inhoudelijke fouten in de AI-video’s. Zo leek een AI-videoverslag over de uitbarsting van de Vesuvius die de ondergang van Pompeï betekende, helemaal niet op het ooggetuigenverslag dat we kennen van de Romeinse schrijver Plinius. Op een middeleeuwse straat waren dan weer plots anachronistische treinsporen te zien. Historici maken zich zorgen dat, als de AI-video’s de eerste ‘historische’ beelden zijn die kinderen te zien krijgen, bepaalde mythes en misvattingen nog moeilijk uit te roeien zullen zijn. Maar pas écht gevaarlijk wordt het wanneer mensen AI-beeldgeneratoren loslaten op gebeurtenissen zoals de Holocaust.
Soms worden zelfs échte namen van slachtoffers voorzien van een nepportret en verzonnen details.
Glimmende knopen
‘Een Belgisch Joods meisje, Dora Stein, werd geboren in Antwerpen. Ze hield ervan om glimmende knopen te verzamelen. Dora werd vermoord in Auschwitz in 1944. Ze was 11.’ Die korte biografie valt te lezen op de Facebookpagina van ‘Timeless Tales’, boven een – op het eerste gezicht – oude zwart-witfoto van een jong meisje. ‘Timeless Tales’ en een dozijn soortgelijke pagina’s hebben de voorbije maanden honderden dergelijke berichten geplaatst. Maar Dora Stein is helemaal geen Belgisch slachtoffer van de Holocaust – meer nog: het meisje bestaat niet. De biografieën en portretten van vermoorde Joodse kinderen die de Facebookpagina’s publiceren, zijn verzonnen – gemaakt met artificiële intelligentie. Of verontrustender: soms worden zelfs échte namen van slachtoffers voorzien van een nepportret en verzonnen details.
Scoren
Het fenomeen is geïnspireerd op de echte, naar de keel grijpende foto’s van Holocaustslachtoffers die Holocaustmusea vaak exposeren omdat ze een gezicht kleven op de genocide. Op sociale media vormen die beelden al langer het soort emotionele verhalen dat ‘scoort’. Diezelfde Holocaustmusea kunnen niet lachen met het fenomeen van de AI-pastiches. In een statement noemde het Auschwitz-museum het ‘vervalsing van de geschiedenis’ die de herinnering aan de echte slachtoffers schaadt. In het bijzonder maken ze zich zorgen dat de AI-beelden ook munitie opleveren voor Holocaustontkenners: ‘Wanneer deze neppe slachtoffers opduiken, zou iemand kunnen beweren dat het allemáál verzonnen is.’
