Op het TikTok– en Instagramkanaal van Knack zoekt columnist Julien De Wit uit hoe artificiële intelligentie ons leven beïnvloedt. Deze week: kan ChatGPT uw psycholoog vervangen?
In tijden van lange wachtlijsten en dure consultaties klinkt het idee van een digitale psycholoog verleidelijk. En ChatGPT kan inderdaad een ondersteunende tool zijn bij mentale problemen. De tool kan je helpen om je verhaal samen te vatten en je gedachten te ordenen. ChatGPT kan je ruimte geven om te ventileren of zelfs enkele verdiepende vragen stellen. Voor lichte ondersteuning of reflectie is dat heel nuttig.
Maar – en dat is belangrijk – dat is absoluut niet hetzelfde als een echte psycholoog. Een psycholoog of psychiater stelt diagnoses, maakt een behandelplan, schrijft medicatie voor en confronteert je met patronen of blinde vlekken in je denken. Dat gaat veel verder dan wat een chatbot kan.
Risico’s inschatten
Het gebruik van AI bij mentale problemen is niet zonder gevaar. In 2023 stapte een Belgische jongeman uit het leven, en volgens zijn ouders speelde ChatGPT een rol in die beslissing. Dat illustreert een van de grote valkuilen: de confirmation bias. AI-systemen zijn ontworpen om te pleasen, om antwoorden te geven die voor jou kloppen of prettig voelen. Wanneer je met donkere gedachten zit, kan die bevestiging gevaarlijk worden.
Daar komt nog bij dat je voorzichtig moet zijn met wat je deelt. Persoonlijke data die je in een chatbot stopt, kunnen theoretisch gebruikt worden voor training of analyses. Verschillende privacywaakhonden waarschuwden hier al voor. Mentaal welzijn vraagt om veiligheid, vertrouwen en nuance, iets wat AI niet garandeert.
Custom gpt’s
Dat betekent niet dat ChatGPT nutteloos is. Je kunt het slim inzetten als sparringpartner of zelf een ‘custom GPT’ maken. Binnen ChatGPT kun je bij “GPTs” je eigen tool aanmaken, configuratievragen invullen, een naam geven en zelfs documenten uploaden. Voeg bijvoorbeeld je favoriete leiderschapsboek toe en maak daar een persoonlijke leiderschapscoach van.
Het resultaat: een chatbot die op jouw maat is getraind en die je helpt met inspiratie, structuur of advies – maar niet met diagnoses.
Geen vervanging, wel aanvulling
ChatGPT is geen psycholoog. Het is geen vervanging voor professionele hulp, geen plaats om in crisissituaties op te steunen. Maar het kan wél een coole sparringpartner zijn, een plek om je gedachten te ordenen of nieuwe perspectieven te ontdekken.
Dus: geen digitale psycholoog, maar wel een digitale sidekick.
Denkt u aan zelfdoding en hebt u een gesprek nodig, dan kunt u terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be