Op het TikTok– en Instagramkanaal van Knack zoekt columnist Julien De Wit uit hoe artificiële intelligentie ons leven beïnvloedt. Deze week: kan AI straks de leerkracht in de klas of de professor in de aula vervangen?
In sciencefiction is het heel normaal: een robot die lesgeeft, een hologram als professor of een superbrein dat alle kennis van de wereld bezit. De realiteit is voorlopig anders. Kijk maar naar de resultaten van studenten tijdens de coronaperiode, toen het onderwijs volledig online verliep. De slaagpercentages aan universiteiten en hogescholen daalden. Blijkbaar blijft dat menselijke contact – de blik van een leerkracht, het gesprek in de aula, de spontane feedback – nog altijd een cruciale factor in hoe we leren.
AI als studietool
Kan AI dan geen rol spelen in het leerproces? Zeker wel: tools zoals ChatGPT kunnen dikke handboeken samenvatten, moeilijke concepten helder uitleggen en zelfs oefenquizzen maken. Binnen ChatGPT bestaat tegenwoordig zelfs een studerenmodus, waarbij je kunt aanduiden wat je wilt leren, en de tool je stap voor stap door de leerstof helpt.
AI kan een handige persoonlijke tutor zijn, maar dan wel eentje zonder pedagogisch gevoel.
AI kan dus een handige persoonlijke tutor zijn, maar dan wel eentje zonder pedagogisch gevoel. Het helpt je sneller informatie te verwerken, maar het leert je niet hoe je moet denken, structureren of reflecteren. Dat blijft mensenwerk.
Wat echt op het spel staat
De vraag is dus niet: kan AI onze leerkrachten vervangen? Maar wel: wat doet AI met onze leercultuur? Want het grootste risico van AI is niet de technologie zelf, maar de de-skilling van de samenleving: we worden zó afhankelijk van slimme tools, dat we zelf minder nieuwsgierig of kritisch worden.
Je kunt dat samenvatten in één eenvoudige grafiek.
Op de verticale as: van highly skilled users naar poorly skilled users.
Op de horizontale: van general tasks naar niche tasks.
Wat blijkt?
✅ Highly skilled + niche tasks → geweldig.
Een arts die AI gebruikt om sneller scans te analyseren: zijn expertise blijft de filter, AI versterkt zijn werk.
✅ Highly skilled + general tasks → prima.
Een consultant die AI gebruikt voor een eerste draft: efficiënter, zonder kwaliteitsverlies.
⚠️ Poorly skilled + general tasks → gevaarlijk.
Een student die AI zijn paper laat schrijven zonder de leerstof te begrijpen.
⚠️ Poorly skilled + niche tasks → nóg gevaarlijker.
Een leek die AI vertrouwt voor medische diagnoses.
De boodschap is duidelijk: niet AI is gevaarlijk, maar de de-skilling van de mens. Wie zelf niet meer leert, begrijpt ook niet meer wat technologie écht doet. Daarnaast blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat wie te veel taken uitbesteedt aan AI, zijn materie op den duur steeds minder zelf beheerst. Je bouwt dus minder kennis en ervaring op.
Leren blijft menselijk
Zal AI de leerkracht vervangen? Op korte termijn zeker niet, en op lange termijn waarschijnlijk ook niet. AI kan het leren versnellen, maar niet vervangen. Het kan kennis toegankelijk maken, maar geen wijsheid creëren.
De toekomst van onderwijs ligt niet bij robots of algoritmes, maar bij nieuwsgierige mensen die AI slim weten te gebruiken. Blijf dus leren, blijf kritisch, en gebruik technologie als wat ze hoort te zijn: een hulpmiddel – geen vervanging.