Amerikaanse gebruikers van Google kunnen voortaan zoekopdrachten uitvoeren met een ingebouwde AI-modus. Ook in Europa zal googelen op termijn ingrijpend veranderen. Knack sprak erover met de Nederlandse AI-goeroe Henk van Ess en techjournalist Pieterjan Van Leemputten. ‘Deze nieuwe functie werkt populistisch.’
In Google tik je enkele termen in, waarna de zoekmachine antwoordt met een lijst hyperlinks naar andere websites. Die klassieke manier van googelen verandert, nu AI steeds meer in de populaire zoekmachine wordt geïntegreerd.
Hoe werkt de nieuwe AI-modus van Google Search precies?
Pieterjan Van Leemputten (Data News): Googelen wordt meer als chatten met ChatGPT. Vroeger zou je in het zoekvenster intypen: ‘Jennifer Lawrence films’. En dan kreeg je onder meer een link naar de website IMDb, met info over de actrice van The Hunger Games. Maar je kon Google niet vragen: ‘In welke film droeg Lawrence een rode outfit en schoot ze die persoon neer?’ Zulke vragen kan AI wél beantwoorden, dat toont ChatGPT. Google moest wel mee evolueren. Het is een logische stap.
Henk van Ess: Voortaan gaat Google de zoekresultaten voor jou bekijken. Van die zoektocht geeft AI je een verslagje van pakweg een alinea. Het resultaat kan telkens net een beetje anders zijn, ook al stel je steeds dezelfde vraag. Elke keer kiest Google andere antwoorden en elke keer gaat de AI die anders samenvatten – net als een radiocommentator in zijn verslag.
‘Bij heel gerichte vragen krijg je vaak verrassende en foute antwoorden.’
Wat moeten we daar nu van denken?
Van Leemputten: Vandaag zoek je naar een vakantiebestemming in het zuiden van Portugal. Morgen kun je daarbij ook de data meegeven: dat je reist met kinderen, er een zwembad moet zijn en een bakker op wandelafstand. Dat wordt echt heel cool, het gaat ons tijd en moeite besparen.
Van Ess: In veel gevallen is dat prima en handig. Maar het gaat ook mis, vooral bij onbekendere zaken. Bij een zoekvraag als ‘mag je met een jetski varen op een ondergelopen weiland’ gaat AI de mist in. Bijna niemand heeft het daarover, dus wat moet er nu worden verteld? Je krijgt bij heel gerichte vragen vaak verrassende en foute antwoorden.
Dat klinkt niet echt geruststellend.
Van Ess: De nieuwe optie werkt populistisch. Het is alsof je een quiz organiseert waarbij je twintig kinderen vraagt hoeveel sterren er aan de hemel staan, het gemiddelde neemt van hun antwoorden en dat presenteert als wetenschappelijk feit. Veel stemmen maken het antwoord niet automatisch juist, vooral niet als niemand echt weet waar hij over spreekt. Het blijft heel goed opletten.
Van Leemputten: Kinderziektes heb je bij het begin altijd. Technologie heeft tijd nodig om matuur te worden. Eigenlijk is dit één grote testfase: door de technologie open te stellen aan heel veel gebruikers, komen de fouten bovendrijven.
Een gevolg van het nieuwe zoeksysteem is wel dat het ons weer iets verder weg leidt van het ‘echte’ internet. Het legt als het ware een laag over ons surfgedrag. In plaats van door te klikken op de zoekresultaten, lees je de samenvatting van Google.
‘We moeten toch eens durven te benoemen dat big tech zeer veel informatie van journalisten gewoon heeft gestolen.’
Momenteel kunnen enkel gebruikers in de VS met de nieuwe AI-functie aan de slag. Wanneer wordt ze uitgerold in Europa?
Van Leemputten: De EU heeft een striktere datawetgeving, dat verklaart waarom de functionaliteit hier nog niet beschikbaar is. Maar op termijn zal het wel overwaaien, zeker wanneer het systeem beter werkt.
Google werkt zijn zoekmachine voortdurend bij. Als je in het zoekvenster ‘Jack Nicholson leeftijd’ intypt, krijg je bij de resultaten tegenwoordig ook een steekkaart. Daarop staat dan de leeftijd van de acteur, maar ook de naam van zijn partner, enzovoort. Zulke functies zijn er doorheen de jaren bijgekomen. AI zet daar een megaturbo op.
Voor klassieke media is Google vandaag erg belangrijk. De zoekmachine linkt door naar artikels op nieuwssites en zorgt zo voor een instroom van lezers. Wat als Google die artikels voortaan zelf gaat samenvatten?
Van Leemputten: Google voert aan dat het nog altijd bronnen vermeldt. En dat de bezoekers die wel nog doorklikken alleen maar waardevoller worden. Dat wil ik gerust geloven. Maar we moeten toch eens durven te benoemen dat big tech – zeker niet Google alleen – zeer veel informatie van journalisten gewoon heeft gestolen. Europese media zouden moeten onderhandelen over vergoedingen voor hun inhoud.
Worden we hier als maatschappij beter van?
Van Ess: AI is een tweesnijdend zwaard. Het maakt zoeken in Google steeds snackbaarder, en dat is een slechte ontwikkeling. Maar Google heeft AI óók ingezet voor onder meer NotebookLM en Google Gemini 2.5 Pro: prachtige producten waarmee je wel diepgang bereikt.