In zijn vorige boeken legde de Britse historicus/filosoof John Gray al uit waarom hij weinig fundamenteel verschil ziet tussen het christendom en het westerse seculiere humanisme. In zijn nieuwe boek ‘Zwarte mis’ werkt hij die gedachte nog eens grondig uit.
John Gray – Zwarte mis. Apocalyptische religie en de moderne utopieën
Uitgeverij: Ambo, Amsterdam
Aantal pagina’s: 320
ISBN: 978-90-263-1968-6
In zijn vorige boeken (lees vooral Strohonden, uitgeverij Ambo) legde de Britse historicus/filosoof John Gray al uit waarom hij weinig fundamenteel verschil ziet tussen het christendom en het westerse seculiere humanisme.
Beide ideologische stromingen zijn immers terdege doordrongen van, berusten in hoge mate zelfs op, een duidelijke vooruitgangsgedachte. In zijn nieuwe boek Zwarte mis werkt hij die gedachte nog eens grondig uit – onder meer tegen de achtergrond van de oorlog in Irak.
Volgens Gray zijn de Amerikaanse neoconservatieven helemaal geen conservatieven, maar heuse revolutionairen die de wereld willen herscheppen naar het utopische idee dat de liberale democratie (1) exporteerbaar is, en (2) uiteindelijk overal zal zegevieren.
In die zin verschilt de moderne utopie van George W. Bush en Tony Blair in wezen niet van de al even moordende zelfverblinding waaraan de voorbije eeuwen achtereenvolgens onder meer de jakobijnen (na de Franse Revolutie), communisten, nazi’s en radicale moslims ten prooi zijn gevallen. Aldus Gray.
Behalve een bijzonder pessimistische analyse van stand van zaken anno 2008 bevat Zwarte mis ook een nuchter en zakelijk pleidooi voor realisme, dat uiteindelijk maar weinig verschilt van een klassiek filosofisch conservatisme.
‘In het gunstigste geval is politiek geen voertuig voor universele projecten,’ schrijft Gray, ‘maar een kunst om op de voortgaande omstandigheden te reageren. Hiervoor is geen grootse visie van menselijke vooruitgang vereist, maar alleen de moed om met terugkerende kwaden om te gaan. De onbegrijpelijke oorlogstoestanden waarin we nu verzeild zijn geraakt, is een van die kwaden.’
Een aanrader voor wie wil kennismaken met het originele, erudiete en boeiende wereldbeeld van een groot denker. Met een pluim voor vertalers Rogier van Kappel en Albert Witteveen.
Joël De Ceulaer
