Turkse make-up

De Turkse toenadering tot Europa heeft de Koerden iets meer bewegingsvrijheid gebracht. ?n 2003 heropende het “Dicle Firat Kultur Merkezi”, een Koerdisch cultureel centrum, de deuren. Sindsdien werd het niet meer om te haverklap gesloten wegens zogenaamde “staatsvijandige activiteiten”, zoals dansen en muziek maken. ?k heb er een gesprek met Nusrullah Batur, een van de organisatoren.

Het centrum maakt deel uit van een koepel van 17 Koerdische culturele centra in heel Turkije, “Mesopotamia Kultur Merkezi genaamd. “We promoten de Koerdische cultuur, die decennia lang niet mocht bestaan. Duizenden medewerkers van de culturele centra werden tijdens de jaren ’90 gearresteerd, honderden vermoord. Onze bezoekers werden geintimideerd door de politie, die op de hoek van de straat post vatte en iedereen systematisch controleerde. Tijdens razzia’s werd druk gezocht naar verboden publicaties. Vanaf 2002 kalmeerde de situatie, en vandaag laat de politie ons min of meer gerust. Wel worden we nog steeds door de bureaucratie tegen gewerkt. Vaak krijgen we om onduidelijke redenen geen toestemming om concerten te organiseren. De certifikaten die we aan onze muziekstudenten uitreiken worden niet officieel erkend, zoals bij Turkse muziekscholen.”

“We krijgen geen subsidies en financieren alles met de opbrengst van concerten, CD’s en boeken. Al onze medewerkers zijn vrijwilligers. Het stadsbestuur heeft geen budget voor cultuur, dat helaas niet erg hoog wordt ingeschat in de Koerdische mentaliteit”.

De activiteitenlijst oogt indrukwekkend. Er is een opnamestudio voor muziek, die door vier vaste groepen wordt gebruikt. Koma Azad, “De Groep Vrijheid”, is de bekendste. Er zijn zangkoren en theatergezelschappen voor jong en oud, groepen folklore- en moderne dans, workshops foto en cinema, tekenschool, keramiek en tentoonstellingen.
“We hebben zeven documentaires en drie kortfilms gerealiseerd”, vertelt Nusrullah enthousiast. “Momenteel zijn de opnames bezig voor ons Dengbej-project. Een dengbej is een traditionele Koerdische verhalenverteller. Ze vertolken de vreugde en de pijn van ons volk, en hebben veel Koerdische literatuur via mondelinge overlevering gered van assimilatie en ontkenning door het Turkse regime. Met Europese steun maken we nu een documentaire film over hen. Later volgt een reeks concerten en CD-opnamen.”

“Laat je niet misleiden”, antwoordt Nusrullah wanneer ik hem vraag of de situatie in Koerdistan is verbeterd onder Europese druk. “De positieve veranderingen betekenen voor ons Koerden een kleine stap naar de vrijheid. Maar voor Turkije is zelfs de kleinste toegeving revolutionair.”

Tien jaar van Nusrullahs jonge leven speelde zich af in de gevangenis. “?k was bij de PKK, maar werd ernstig ziek in de bergen. Toen ik terug naar Turkije kwam voor behandeling, werd ik opgepakt. Na mijn gevangenisstraf ben ik nog drie keer gearresteerd omdat ik weigerde mijn legerdienst te vervullen. Geen haar op mijn hoofd dat er aan denkt tegen mijn eigen broeders en zusters te vechten.”

“Alles in Koerdistan is verbonden met de PKK: politiek, media, cultuur, noem maar op. Zonder de PKK zou dit cultureel centrum er niet zijn geweest. De PKK heeft Koerdistan op de kaart gezet.”

Nishtiman Erdede, 27 en werkzaam als laborant, is de tolk tijdens mijn gesprek met Nusrullah. Hij noemt zichzelf een Koerdische patriot, en wil zijn verhaal kwijt.

“?k help Koerdische organisaties vrijwillig met vertaalwerk, maar ben van geen enkele vereniging lid. Dit jaar werd ik gearresteerd en voor drie maanden in de gevangenis gezet. De politie had mijn vingerafdrukken gevonden op een poster van Abdullah Öcalan, die samen met de Koerdische krant Azadiya Welat werd verspreid. ?k had die krant inderdaad gelezen en die poster dus aangeraakt. Dat was mijn misdaad. ?k wacht momenteel op het beroepsvonnis in Ankara.”

Ook Nishtiman wil niet naar het leger. “Als het moment er is, dan probeer ik naar Europa te vluchten. Vlieg ik toch in de gevangenis wegens dienstweigering, dan heb ik veel tijd om te lezen en te studeren.”

“Als Turkije bij de Europese Unie komt, dan wordt de Koerdische kwestie een Europees probleem. De meeste Koerden zijn daarom voor toetreding. Tegenover Europa toont Turkije zijn gezicht met make-up. Tegenover de Koerden zijn ware gelaat. Dat van geweld.”

“Europa moet doorheen de cosmetica kijken en Turkije onder druk blijven zetten. Dit land zal niet uit zichzelf veranderen.”