Storm rond het notariaat: ‘Laten we hier geen heksenjacht van maken’

© Serge Baeken

Notarissen houden en masse de lippen op elkaar over hun soms riante winsten, waarover Knack vorige week berichtte. Politici blijken zuinig met reacties en hervormingsideeën. Maar de Knack-lezer reageerde uitgebreid.

Open VLD-Kamerlid Carina Van Cauter gaat pal achter de notarissen staan. Zij kregen de wind van voren nadat Knack vorige week berichtte welke riante winsten ze soms boeken. Uit een analyse van 40 jaarrekeningen bleek dat een notaris uit, bijvoorbeeld, Knokke-Heist in 2016 bijna 2 miljoen euro winst maakte (inkomsten na aftrek van lonen en afschrijvingen, maar voor belastingen). Het ontlokte Vlaams Parlementslid Freya Van den Bossche (SP.A) de intussen veel geciteerde oneliner dat ‘notarissen de duurste copycenters van het land zijn’. Van den Bossche herhaalde het pleidooi dat ze eerder hield als toenmalig Vlaams minister van Wonen: goed opgeleide stedenbouwkundige ambtenaren moeten de relatief eenvoudige taken van de notaris overnemen.

In elke gemeente een ambtenaar zetten die even hoog opgeleid is als een notaris? Dat zou het overheidsbeslag doen exploderen.

‘Laten we hier geen heksenjacht van maken’, waarschuwt Van Cauter. Ze wuift Van den Bossches suggestie weg. ‘Het verlijden van een akte mag eenvoudig lijken, maar is bijzonder complex. Bovendien draagt een notaris een grote verantwoordelijkheid: hij of zij staat in voor de rechtszekerheid van wie een huis koopt, garandeert dat je huis ook echt van jou is, én dat je niet op verrassingen botst na aankoop en bijvoorbeeld nog een bodemsanering moet laten uitvoeren. Dergelijke rechtszekerheid is van kapitaal belang. En ze heeft haar prijs.’ CD&V-Kamerlid Sonja Becq is het daarmee eens: ‘Notarissen hebben hun authentieke bevoegdheden verdiend dankzij hun grote expertise.’ Beiden twijfelen niet aan de expertise van ambtenaren, maar zijn er niet van overtuigd dat zij zo veel taken kunnen overnemen. Van Cauter: ‘Een notaris heeft tien jaar gestudeerd. Tenzij we die opleiding overbodig vinden, moet ook de ambtenaar die de notaris vervangt zo lang studeren. Het is niet alleen onmogelijk om in elke gemeente zo’n ambtenaar te krijgen, het is ook onwenselijk: het zou het overheidsbeslag doen exploderen.’

Libertair Jean-Marie Dedecker is niet onder de indruk van de tegenwerping van zijn oud-partijgenote. Hij geeft Van den Bossche gelijk (‘De notaris ís een veredelde ambtenaar’), maar wijst erop dat een ambtenaar bij een overdracht niet alleen de taken maar ook de bijbehorende verantwoordelijkheden moet overnemen. Dedecker stoort zich vooral aan de vestigingswet, die bepaalt hoeveel notarissen er mogen zijn in België (vandaag ongeveer 1400). ‘Dat geeft hen een monopolie. Breek dat open en laat de concurrentie spelen. Dat zal meteen de prijzen drukken.’

Sonja Becq zegt ‘geschrokken’ te zijn van de winsten die Knack publiceerde, en vindt dat daar legitieme bedenkingen bij te maken zijn. ‘Maar daarom hoeft het beroep niet op de schop. Het is niet zo dat notarissen op grote schaal frauderen of hun werk slecht doen. Laten we het kind dus niet met het badwater weggooien en betere, transparantere afspraken maken over de tarieven.’ Van Cauter glimlacht: ‘De erelonen worden vastgelegd in een Koninklijk Besluit, dus door een minister. In dit geval is dat de minister van Justitie, mevrouw Becqs partijgenoot Koen Geens.’

Geens reageert

Minister Geens beperkt zijn commentaar tot de mededeling ‘dat er experts zijn aangesteld’. Het gaat om twee notarissen die in april aanbevelingen zullen overmaken aan de minister om hun beroep te hervormen.

Het is niet zo dat notarissen op grote schaal frauderen of hun werk slecht doen. Laten we het kind dus niet met het badwater weggooien

Sonja Becq

Ook bij de meerderheidspartij N-VA, die vier leden heeft in de commissie-Justitie, was men karig met commentaar. Notarieel juriste Sarah Smeyers gaf niet thuis. Fractiewoordvoerder Diederik Demuynck liet weten dat ‘niemand iets zal zeggen’, maar verwees alsnog naar Kamerlid Sophie De Wit. Zij gaf na aandringen mee dat ‘wij binnen onze partij bekijken hoe het systeem transparanter kan’. Kamerfractieleider voor N-VA Peter De Roover ging een stapje verder: ‘De ideeën die bij N-VA ter tafel liggen zullen het notariaat grondig hervormen’.

Oppositiepartij Groen heeft geen plan klaar liggen, zo blijkt uit de vruchteloze lectuur van het partijprogramma. Een standpunt wordt de komende weken geformuleerd, verzekert Kamerlid Stefaan Van Hecke. Hij geeft alvast de bezorgdheid mee dat de ergernis over de ‘hallucinante winsten’ niet tot een ‘holderdebolder tabula rasa’ mag leiden.

De felste politieke reactie kwam vorige week van Maurits Vande Reyde, voormalig voorzitter van Jong VLD. In een scherp opiniestuk op Knack.be wees hij de politici op hun verantwoordelijkheid. ‘Schiet niet op de notaris, maar stem onmondige politici weg. Ja, een huis kopen en verkopen kan een pak moderner en goedkoper. Dat is niet de schuld van de notaris. Het zijn politici die de hele vastgoedkermis moeten moderniseren, van kadaster tot verkoop.’

Carina Van Cauter wijst erop dat de politiek, en met name haar partij, dat al doet. ‘Vanaf juni verlagen de registratierechten, die het gros uitmaken van wat je betaalt bij de notaris, bij de aankoop van je eerste woning van 10 procent naar 7 procent.’ Vande Reydes voorstel om decentrale systemen zoals blockchain en smart contracts in te voeren, onthaalt ze voorzichtig positief. ‘Laten we die hervorming hoe dan ook in nauw overleg doen met de notarissen zelf, zodat de rechtszekerheid gegarandeerd blijft.’

‘De hoogste tijd om de witte kassa in te voeren voor het notariaat’

Notarissen leveren duur maar uitstekend werk af, klinkt het bij de notarissen. Knack-lezers zijn daar niet van overtuigd. Een bloemlezing uit de reacties die de redactie ontving.

Marc V. uit Hasselt: ‘Toen mijn notaris de afspraak voor de betekening van de koopakte van mijn huis vergeten was, wilde hij slechts de helft van de boete bijpassen.’

Karel D. uit Malle: ‘Een aantal jaren geleden probeerde de notaris een extra percentage kosten aan te rekenen op de aankoop van ons huis. Enkel door aan te geven dat we dit echt niet correct vonden en naar de orde zouden stappen, heeft hij daarvan afgezien.’

Kathleen H. uit Gent: ‘Mijn notaris verplichtte mij om 400 euro contant en in het zwart te betalen, plus 25 euro per getuige bij het opstellen van een erfenisakte. Het is de hoogste tijd om ook bij de heren van het notariaat een witte kassa in te voeren.’

Johan S. uit Leuven: ‘Bij het nalezen van het ontwerp van verkoopakte voor ons appartement stelde ik een zware rekenfout vast… in het voordeel van de notaris. Hun riante vergoeding is dus geen garantie tegen belachelijke fouten. Inderdaad: (slecht) copywerk.’

Barbara B. uit Brussel: ‘Toen ik het appartement dat ik huurde wilde kopen, maakte ik de afspraak met de notaris en met de vorige eigenaar dat er eerst renovatiewerken moesten worden uitgevoerd. Door het amateurisme van de notaris dreigde ik daar financieel voor op te draaien. Een bevriende advocate kon op het nippertje een financiële ramp vermijden.’

Mark K. uit Zoersel: Toen ik twee jaar geleden een woning kocht, kreeg ik van de notaris een EPC-attest waaruit moest blijken dat ze energiezuinig was. Helaas bleken de energiekosten de pan uit te rijzen. De repliek van mijn duurbetaalde notaris: “Ik ben niet verplicht om de attesten op hun waarheid te onderzoeken.”‘


Meer reacties vindt u vanaf woensdag 14/3 in Knack.

Dit artikel verschijnt woensdag 14/3 in Knack.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content