Roland Duchâtelet: ‘De mensen verdienen te weinig in dit land’

Sommige strekkingen binnen de islam moeten op de lijst van gevaarlijke sekten. Generaals hebben geen visie. En nee, zijn avontuur in de voetbalwereld was geen groot succes. Ondernemer Roland Duchâtelet schrikt niet terug voor een forse uitspraak meer of minder. ‘Lesgeven een zwaar beroep? Een schande.’

Enkele dagen geleden stond ondernemer Roland Duchâtelet nog eens in de Britse kranten, van de tabloid The Sun tot het instituut The Times. Het was alweer hommeles bij zijn Londense voetbalclub, Charlton Athletic. Wat bleek? De jeugdspelertjes krijgen door besparingen geen flessenwater meer.

Meneer Duchâtelet, wat een hardvochtig man bent u toch geworden.

Roland Duchâtelet: (onverstoorbaar) Ik drink zelf alleen van de kraan. Wel, zij krijgen vanaf nu ook water van de kraan. Dorst zullen ze niet lijden, en ze gaan er niet slechter door voetballen. De club maakt te veel verliezen, en dus moet er beter op de centen worden gelet. Bovendien is het een milieuvriendelijke maatregel.

Wat heeft een nuchtere, rationele ondernemer eigenlijk te zoeken in de voetballerij?

Duchâtelet: Dat heb ik me de laatste tijd zelf ook afgevraagd. (lacht) Het was een vergissing. De voetbalbusiness past niet bij me. Te irrationeel. Als je echt geld wilt verliezen, koop dan een voetbalclub. Ik ben er een beetje en stoemelings in gerold, als sponsor bij STVV.

Voor u het wist, was u eigenaar van meer dan vijf voetbalclubs in binnen- en buitenland. Typisch Duchâtelet? Als u ergens aan begint, gaat u helemaal door tot aan het gaatje?

Duchâtelet: Misschien wel, maar het was vooral een kwestie van efficiëntie. Als je vijf clubs controleert, zijn er synergieën, bijvoorbeeld door spelers te laten circuleren van de ene club naar de andere. Ik was een van de eersten die dat model introduceerde. Ondertussen doen veel andere clubs het ook, zoals Manchester City.

Aan de verkoop van Standard hebt u vast wel mooi verdiend?

Duchâtelet: Was het maar waar. De enigen die echt goed geld verdienen in het voetbal zijn makelaars. En de topspelers, uiteraard, want door de internationalisering zijn de spelerslonen door het dak geschoten. Je kunt dat schandalig noemen, maar dat is nu eenmaal de markt. Voetbal vertegenwoordigt de helft van de mondiale sportmarkt, tennis en de NBA (het Amerikaanse profbasketbal voor mannen, nvdr) inbegrepen.

Verkoopt u al uw clubs?

Duchâtelet: Dat is de bedoeling, maar ik heb geen haast. Investeren in voetbal was dan wel dé vergissing van mijn leven, het was tegelijkertijd een interessant sociologisch experiment. De parallellen met de politiek zijn opvallend. Het zijn twee werelden waar emoties winnen van het logisch denken.

U hebt zich meermaals openlijk geërgerd aan de corruptie in het voetbal. Is het zo erg?

Duchâtelet: Vooral in Zuidoost-Europa wordt er gegokt op wedstrijden en doet men aan matchfixing. Maar in West-Europa gebeurt het weinig tot niet.

En in België?

Duchâtelet: Denk even terug aan de laatste matchen van Moeskroen, de vorige seizoenen. Het onderzoek na de klacht van KV Mechelen is gestopt, maar ik denk niet dat het parket de zaak heel grondig heeft onderzocht.

U kreeg als eigenaar van voetbalclubs veel bagger over u heen, eerst in Luik en daarna in Londen. Speelt dat mee om uit het voetbal te stappen?

Duchâtelet: De protesten van de supporters doen me weinig, omdat ik begrijp dat ze mij niet echt kennen, niet weten wat er echt gebeurd is en voortgaan op sociale media en gewetenloze kranten die sensatie zoeken. Mijn conclusie is dat de recepten uit de bedrijfswereld totaal niet aanslaan in het voetbal.

Dus Marc Coucke had Anderlecht beter niet gekocht?

Duchâtelet: Toch niet als het zijn bedoeling is om er geld aan te verdienen. Ik denk wel dat de investering in een bredere strategie past. Coucke wil een belangrijke speler worden in de Belgische entertainmentsector. Anderlecht past in het rijtje van Pairi Daiza en Durbuy.

Even iets helemaal anders. De Belgische economie groeit al vijf kwartalen na elkaar trager dan het gemiddelde in de eurozone. Hoe verontrustend is dat?

Duchâtelet: De mensen verdienen te weinig in dit land. De koopkracht van de Belgische gezinnen is al vijftien jaar niet meer gestegen, terwijl de productiviteit wél is gestegen. Dat wordt compleet onderbelicht.

Moeten de lonen stijgen, of de lasten op arbeid dalen?

Duchâtelet: De lonen moeten stijgen, en vooral de inkomsten van de gepensioneerden. Het is een schande dat de pensioenen in dit land zo laag zijn.

Hoe komt dat?

Duchâtelet: In 1960 ging 30 procent van de welvaart naar de overheid. Zij herverdeelde een stuk van die welvaart, en betaalde met de rest het onderwijs, de politie, de sociale zekerheid enzovoort. Nu gaat 52 procent van ons bruto binnenlands product naar de overheid. Dat komt onder meer doordat er een duur beleidsniveau is bijgekomen: de regio’s. Vlaanderen heeft al 30.000 ambtenaren. De overbodig geworden provincies zijn niet afgeschaft, terwijl steden en gemeenten hun personeelsbestand voortdurend uitbreiden, net zoals de OCMW’s.

Hun takenpakket is ook groter en complexer geworden.

Duchâtelet: De vraag is of dat allemaal wel zinvol en nuttig is. Misschien moeten de overheden eens nadenken of ze zich niet anders kunnen organiseren. Het afschaffen van de provincies lijkt me een eerste, evidente maatregel.

Hoe wilt u de hogere pensioenen financieren?

Duchâtelet: Dat is niet zo moeilijk. Verlaag het overheidsbeslag. Ik geef één voorbeeld. In 1960 had ons land 150.000 leerkrachten. Nu meer dan 400.000, terwijl er kopieerapparaten, computers en het internet zijn die daar eigenlijk voor een productiviteitsstijging hadden moeten zorgen. Dezelfde evolutie deed zich in de zorgsector voor. De overheid heeft de winst van de productiviteitsstijgingen in de privésector van de voorbije vijftien jaar volledig opgeslorpt.

Zegt u dat de 400.000 leerkrachten nu minder hard werken dan hun collega’s in de jaren zestig?

Duchâtelet: Ik zeg dat er veel zijn die schitterend werk doen, maar dat er te veel zijn en dat ze vaak compleet irrelevante en nutteloze dingen doen.

Het beroep van leerkracht staat wel op de lijst van zware beroepen.

Duchâtelet: Een schande. Ik heb als student nog zelf lesgegeven. Niks zwaar aan. Die lijst en bij uitbreiding het onderscheid van lichte en zware in beroepen is een enorme stommiteit. De zwaarte van een beroep evolueert bovendien mee met de tijd en de technologie. Bouwvakker was vroeger een harde stiel, maar als je dat nu goed aanpakt en je gebruikt de nieuwste technieken, dan valt dat best mee.

Kasseilegger is een slopend beroep. Als u dat dertig jaar had gedaan, zou u nu wel anders piepen.

Duchâtelet: Dat zijn allemaal Portugezen. (lacht) Natuurlijk zijn er zware en minder zware beroepen, maar het is subjectief om het onderscheid te maken. Uiteindelijk creëer je zo vooral verdeeldheid onder de bevolking.

Om de pensioenen betaalbaar te houden, moeten mensen ook langer werken, zoals in Nederland.

Duchâtelet: Je moet mensen niet verplichten om langer te werken. Het hele concept van een pensioenleeftijd moet op de schop. Laat iedereen zelf beslissen. Uiteraard moet men na zijn 65e volledig onbelast kunnen werken, want dan heb je al meer dan genoeg afgedragen aan de overheid.

U vindt dat mensen te weinig verdienen. Wat houdt u tegen om de lonen van uw 7000 werknemers te verhogen?

Duchâtelet: Wees gerust, onze werknemers klagen niet. (lacht) Het probleem is dat een loonsverhoging voor werkgevers onbetaalbaar is geworden. Vroeger bedroegen de loonkosten van iemand die 100 euro netto verdiende 150 euro. Als wij vandaag iemand 100 euro opslag willen geven, dan kost het ons 300 euro. Dat betekent in feite 200 euro opslag voor de overheid. Sorry, dat is niet ernstig.

Moeten we een voorbeeld nemen aan Nederland, waar de economie meer dan tweemaal sneller groeit?

Duchâtelet: Zeker. Het Nederlandse gezinsinkomen ligt aanzienlijk hoger dan het Belgische. Ik schrok van het verschil. Maar we lopen ook achter op Duitsland. Zelfs Frankrijk is onder president Emmanuel Macron goed bezig.

Maar hebben wij dan geen bedrijfsvriendelijke regering? De regering-Michel is toch van start gegaan met de belofte het overheidsbeslag aan te pakken?

Duchâtelet: Zeggen dat ze niks doet, zou oneerlijk zijn. Zo is het overheidsbeslag al gedaald van 54 tot 52 procent. Er werden al enkele goede maatregelen getroffen zoals de invoering van flexi-jobs, de mogelijkheid voor gepensioneerden en studenten om bij te verdienen. Het beweegt dus wel, maar te weinig en te traag.

Waarom is het zo moeilijk om in ons land structurele hervormingen door te voeren?

Duchâtelet: Door de manier waarop onze democratie is georganiseerd.

Maar die is hier toch niet wezenlijk anders georganiseerd dan in Nederland of Duitsland?

Duchâtelet: Toch wel. Er is hier minstens één beleidsniveau te veel: de gewesten of de provincies. Daardoor zijn er veel te veel geldverslindende overlappingen. De provincies moeten zeker nog worden afgeschaft, maar helaas pleit alleen de N-VA daarvoor. De andere partijen willen er niet aan, omdat de provincies een bron van postjes en een theater voor dienstbetoon zijn. Dát is de kern van het probleem: de meeste politici in dit land zijn te weinig innovatief, ze zeggen wat de mensen graag horen. Disruptief denken wordt niet beloond in de politiek, integendeel.

Bespeuren we hier enig zelfbeklag? U schreef in 1999 NV België, een boek waarin onder meer het disruptieve concept van het basisinkomen werd gelanceerd. Twintig jaar later is er nog niets van in huis gekomen.

Duchâtelet: Dat is kort door de bocht. In dat boek heb ik nog meer nieuwe ideeën gelanceerd, zoals de taxshift. Die is intussen volledig aanvaard, iedereen is het er nu over eens dat je de toegevoegde waarde meer en de arbeid minder moet belasten.

Maar we hadden het over het basisinkomen…

Duchâtelet: Het is er nog niet, dat klopt. Maar steeds meer vooraanstaande economen steunen het principe, onder wie Geert Noels, Peter De Keyzer en Karel Van Eetvelt. Het basisinkomen heeft invloedrijke fans in Silicon Valley, zoals Mark Zuckerberg van Facebook en Elon Musk van Tesla.

Vorig jaar bleek uit een enquête dat de Vlaming er niet warm voor loopt.

Duchâtelet: Gewone mensen zijn bang voor veranderingen. Ze zijn allemaal opgevoed met het idee dat ze hard moeten studeren om nadien een goede job te vinden, en dat ze vervolgens hard moeten werken om veel centen te verdienen. Ze kunnen er niet bij dat mensen geld krijgen zonder tegenprestatie. Dat vloekt met hun mensbeeld. Conservatieve krachten, zoals de N-VA, zullen het basisinkomen nooit steunen omdat ze beseffen dat ze dan meteen driekwart van hun kiezers kwijt zijn.

In Finland is recent een experiment met het basisinkomen mislukt.

Duchâtelet: Mislukt is overdreven, ze hebben het vroegtijdig stopgezet. Niet zo verrassend, want er was van in het begin al twijfel over de manier waarop het experiment werd ontworpen. Er lopen wereldwijd heel interessante projecten. Macau, dat net als Hongkong een autonoom statuut heeft binnen de Chinese Volksrepubliek, heeft een basisinkomen van ongeveer één maandinkomen per jaar. Het is een soort dertiende maand die door de overheid aan de bevolking wordt uitgedeeld, zonder voorwaarden. Het idee van een basisinkomen groeit ook sterk in India. Niet toevallig, want landen zoals India hebben op dat vlak geen last van remmende voorsprong.

Hoezo?

Duchâtelet: Ze kunnen beginnen from scratch. Omdat ze geen fatsoenlijke sociale zekerheid hebben, hoeven ze niet op te boksen tegen behoudsgezinde krachten, zoals vakbonden of ziekenfondsen die er belang bij hebben dat er niet aan het bestaande systeem wordt geraakt.

De Open VLD, de partij van uw voorkeur, is evenmin een groot fan van het basisinkomen.

Duchâtelet: Guy Verhofstadt was voor, maar Alexander De Croo is tegen. Het diepblauwe kiespubliek van de Open VLD, vaak zelfstandigen die moeilijk geschikt personeel vinden, huivert van het idee om geld uit te delen. Ze vrezen dan nog moeilijker werkvolk te vinden.

U zei onlangs in de krant De Tijd dat u zeker niet voor de N-VA zou stemmen omdat die partij dure gevechtsvliegtuigen wil kopen. De liberalen denken daar toch hetzelfde over? Kunt u dan niet beter voor de SP.A stemmen?

Duchâtelet: Noteer: voor de socialisten zal ik nooit stemmen! (lacht) Maar evengoed: het is een kolossale dwaasheid om in deze tijd nog gevechtsvliegtuigen te kopen. De Russische televisie zond vorige week een documentaire uit over de wapens die het Russische leger ontwikkelt. Ze wilden tonen dat ze klaar zijn voor de oorlog van de toekomst. In die plannen is geen spoor te bekennen van bemande vliegtuigen. Luchtmacht wordt een zaak van raketten, satellieten, lasers en drones. Logisch ook. Waarom zou je een vliegend wapen uitvinden met een mens erin? Dat heeft alleen nadelen. Een mens verdraagt geen grote acceleratie, je moet hem voorzien van zuurstof, een schietstoel en een parachute. Zelfs de beste piloot ziet veel minder goed dan de sensoren in een drone.

Waarom ziet de Belgische legertop dat niet in? Generaals zijn toch geen idioten?

Duchâtelet: Ik zou de idiotie van generaals niet onderschatten. De geschiedenis wemelt van de voorbeelden, zoals de forten rond Antwerpen die het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog moesten tegenhouden. Ze hebben gigantisch veel belastinggeld gekost maar dienden tot niets. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bouwden de Duitsers en Japanners enorme slagschepen, opgetrokken uit dik staal. De Bismarck, het vlaggenschip van de Duitse vloot, werd al bij de eerste uitvaart gekelderd. Tot daar de visie van die ‘slimme’ generaals. Ze zijn meestal een oorlog te laat.

U levert via uw bedrijf Melexis chips aan Tesla, de elektrische auto van de flamboyante Elon Musk. Wat vindt u van zijn recente fratsen, zoals de aankondiging dat hij Tesla van de beurs wil halen – en dan toch weer niet?

Duchâtelet: Tesla is een van de meest geshorte aandelen in Wall Street. (Shorters speculeren op een koersdaling door geleende aandelen te verkopen en hopen ze later tegen een veel lagere koers terug te kopen, nvdr) Dat legt een serieuze druk op de beurskoers. Ik denk dat Musk de shorters een loer wilde draaien via zijn tweet waarin hij aankondigde een deal te hebben om zijn bedrijf van de beurs te halen tegen een veel hogere koers. Het was dom om daarbij te zeggen dat de deal rond was, terwijl dat niet zo is. Misleidende beursinformatie, daarvoor kun je de bak in vliegen.

Wat vond u van zijn emotionele interview in The New York Times, waarin hij zei overwerkt en overstrest te zijn?

Duchâtelet: Volgens mij was het een rationeel overwogen beslissing om zijn irrationele boodschap goed te praten. Hij beseft dat hij te ver is gegaan met de mededeling dat zijn beursexit rond was. Door een moment van zwakte als verzachtende omstandigheid in te roepen, hoopt hij mogelijke sancties te ontlopen. Ik geloof nooit dat hij echt op de rand van een burn-out staat. Iemand die zo ver is geraakt als Elon Musk, kan echt wel iets hebben.

Herkent u zich in het verhaal van de eenzame ceo die 120 uren per week werkt, geen tijd heeft om zijn verjaardag te vieren, en ’s nachts voortdurend wakker ligt van zijn bedrijf?

Duchâtelet: Ik ben een rustige slaper. Stress ken ik, maar dan door familiale toestanden. Bedrijfstoestanden kan ik redelijk goed absorberen.

Gelooft u in de toekomst van Tesla?

Duchâtelet: Musk heeft de verdienste dat hij de elektrische auto als een hot en sexy product in de markt heeft gezet. Ik ken in ons land veel bedrijfsleiders met een Tesla, zoals Marc Coucke. Tegenwoordig moet je met een Tesla rijden als je in België bij de top van het bedrijfsleven wilt horen.

Waarom rijdt u nog altijd rond in een bescheiden Citroën?

Duchâtelet: Ik heb niet zoveel met dure auto’s, maar ik volg de markt en de technologie wel. Als straks de grote jongens zoals BMW en Audi met hun elektrische auto’s op de proppen komen, dan zou ik als Elon Musk toch oppassen. Die Duitse auto’s zullen beter zijn dan een Tesla, daar moet je niet aan twijfelen.

U maakte onlangs een opvallende analyse: ‘Voor migranten zijn er geen jobs meer die belastingen kunnen dragen. Bijgevolg kunnen ze geen economisch toegevoegde waarde meer hebben.’ Dat klinkt hard.

Duchâtelet: Dat is het gevolg van de manier waarop politici en de bevolking over economie denken: het aantal nuttige jobs die belastinginkomsten genereren, zal niet meer stijgen. Ik heb het dan onder meer over jobs in de maakindustrie. Niet over jobs in de zorg en het onderwijs, want die worden in feite gesubsidieerd door de productieve jobs. Een minister die jobs in de zorg of het onderwijs creëert, werkt in die logica contraproductief omdat de anderen dan nog meer belastingen moeten betalen.

Arbeidsdeskundigen zeggen nochtans dat we migranten moeten zoeken omdat er in ons land voor sommige jobs te weinig kandidaten zijn. Dat is toch een sterk argument?

Duchâtelet: Dat is een andere discussie. Succesvolle migratielanden zoals de VS, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië voeren een heel selectief migratiebeleid. Zij laten alleen diegenen toe die wél een toegevoegde waarde hebben. Europa zal in die richting evolueren. Migratie is gezond en noodzakelijk, maar alleen als het goed wordt gemanaged.

Een Duits rapport leerde vorige week dat een verrassend hoog percentage van de recente asielzoekers uit Syrië, Irak en Afghanistan werk had gevonden en wél een bijdrage levert aan de Duitse samenleving. Die nieuwkomers zijn echt niet allemaal hoogopgeleide ingenieurs.

Duchâtelet: Mensen die hun leven op het spel zetten om hun land te ontvluchten en naar Europa te reizen zijn redelijk ondernemend. Dat is positief, maar ik denk dat het bondskanselier Angela Merkel goed uitkomt om nu uit te pakken met zo’n positief migratieverhaal.

De islam moet volgens u op de lijst van verboden sekten komen.

Duchâtelet: Toch zeker sommige strekkingen. België kent al jaren een lijst van verboden en gevaarlijke sekten. Scientology is een van de bekendere namen op de lijst. Herinneren jullie je veel zelfmoordaanslagen of aanslagen door Scientology-aanhangers? Ik niet. Dan mag ik me toch afvragen waarom de extreme islam daar niet op staat? Er is wel degelijk een probleem. Wij hebben jaren geleden de fout gemaakt om de islam als vredelievende religie binnen te laten in de naïeve overtuiging dat het een onschuldige godsdienst is, een variant van het katholicisme, ruimdenkend en behept met vredelievende bedoelingen. We zagen helaas over het hoofd dat sommige strekkingen van de islam niet alleen een religie zijn, maar ook een ideologie met een gevaarlijke politieke agenda.

Beseft u hoe polariserend dat klinkt?

Duchâtelet: (onverstoorbaar) Er worden in moskeeën en in sommige scholen ideeën verkondigd door islamitische leerkrachten en imams die niet compatibel zijn met onze wetten en waarden. Als we zoiets vaststellen, moet de overheid die moskee sluiten en de imams het land uitzetten. We zijn daar veel te laks in.

Moslims zullen zich beledigd voelen door uw uitspraken.

Duchâtelet: Onterecht. Ik heb niets tegen gelovige mensen, ook niet tegen moslims, maar ze moeten wel aanvaarden dat onze wetten voorrang hebben op hun religieuze voorschriften. Wij hebben een harmonieuze maatschappij waar alles vrij goed geregeld is. Het is hier redelijk veilig en welvarend. Dus als moslims naar hier komen, moeten ze beseffen dat ze als gasten komen, en het is gebruikelijk dat een gast zich aanpast aan de cultuur van het gastland.

Moslims van de tweede en derde generatie zullen dat niet pikken. Ze zijn hier geboren. Waarom hen dan als gast bestempelen?

Duchâtelet: Ze zijn hier geboren, maar ze moeten wel weten dat hun ouders hier als gasten zijn binnengekomen.

Dus eens gastarbeider, altijd gastarbeider – of toch voor twee tot drie generaties?

Duchâtelet: In echte migratielanden zoals Canada of Nieuw Zeeland zou ik zoiets nooit zeggen. Daar ben je een volwaardig burger zodra je als migrant na grondige screening wordt toegelaten. Maar de tweede en derde generatie in België? Hoe zijn hun ouders hier beland? Door het wanbeleid van de toenmalige regeringen die nagenoeg iedereen zonder noemenswaardige controle hebben binnengelaten. Niet alleen België kampt daarmee. Het bijsturen van dat wanbeleid, dat is precies wat het politieke klimaat in Europa voor een groot stuk bepaalt. Ook in Duitsland leeft dat heel sterk.

Sommigen zullen zich nu afvragen of Roland Duchâtelet een Vlaams Belanger is geworden.

Duchâtelet: Helemaal niet. Noteer maar in grote letters: ik blijf een voorstander van migratie. Van verstandige migratie, welteverstaan.