Comey tijdens hoorzitting: ‘Ik was bang dat Trump zou liegen’

‘Ik was bang dat Trump zou liegen over ons gesprek.’ James Comey was fel, maar wilde niet bevestigen dat president Trump hem expliciet had bevolen om zijn onderzoek te staken.

Tijdens de langverwachte hoorzitting in de Amerikaanse Senaat heeft gewezen FBI-directeur James Comey vragen beantwoord. Al snel in de vragenronde sprak hij het l-woord uit: ‘lies‘, leugens.

‘Wanneer ik in 2013 begon wist ik dat ik op elk moment ontslagen kon worden.’ Op 9 mei werd Comey daadwerkelijk ontslagen door president Donald Trump. ‘De uitleg waarom verwarde me echter’, zegt Comey.

‘Ik had meermaals duidelijk gemaakt dat ik mijn termijn wilde uitdoen. Het verwarde me dat de president op televisie zei dat hij me had ontslagen omwille van het Rusland-onderzoek. Of omwille van mijn beslissingen tijdens de verkiezingen. Dat hield geen steek.’

‘Daarna werd gezegd dat de FBI slecht geleid werd en dat de medewerkers ontevreden zouden zijn.’ Maar dat zijn ‘leugens’, zegt Comey. ‘Ik heb elke dag geholpen om de FBI beter te maken. Deze organisatie en haar missie zullen ook na mij en deze regering voortbestaan. Ik wil dat de Amerikanen weten dat de FBI eerlijk, sterk en onafhankelijk is.’

Daarna wendt hij zich tot zijn ex-medewerkers: ‘Het spijt me dat ik geen afscheid heb kunnen nemen. Doe het goede, zolang jullie dat kunnen.’

Op de vraag of Trump hem expliciet heeft gevraagd om het onderzoek naar Flynn te staken antwoordt hij ontkennend. ‘Ik hoop dat je dit zou kunnen laten gaan’, had Trump gezegd over de zaak-Flynn. ‘Maar,’ zo zegt Comey, ‘die woorden zijn geen bevel.’

Vicevoorzitter Mark Warner vroeg hem waarom hij notities bijhield over zijn gesprekken met Trump. De uitleg van Comey is drieledig. Ten eerste zijn er de omstandigheden, ten tweede het onderwerp. ‘Ik was alleen en het onderwerp was het hoofddoel van de FBI.’ Namelijk: onderzoeken.

Maar het is het derde element dat het meest opvallend is: de persoon waarmee hij sprak: Donald Trump. ‘Ik was bang dat hij zou liegen over ons gesprek.’

‘Ik denk dat ik na elk van de negen gesprekken een verslag heb geschreven om zowel mij als FBI te verdedigen.’ Was dit de enige president bij wie hij dat noteren nodig achtte? ‘Ja, als directeur heb ik slechts tweemaal met president Barack Obama gesproken en voordien eenmaal met president George W. Bush, en nooit heb ik een gesprek neergeschreven.’

Dat registreren van gesprekken is een rode lijn in zijn optreden. Zo sprak Trump met Comey in het Witte Huis op 14 februari, Valentijn. Toen de president iedereen in de Oval Office beval de kamer te verlaten, maakte Comey een klik. ‘Er gaat hier iets groots gebeuren, ik moet enkel woord onthouden dat hier wordt uitgesproken.’

‘Ik hoop dat er tapes zijn’

Waarom denkt Comey zelf dat hij is ontslagen? ‘Ik geloof dat de manier waarop het onderzoek naar veiligheidsadviseur Michael Flynn werd gevoerd de president onder druk zette. Misschien is het niet waar, maar ik geloof de president toen hij dat zei op televisie.’ Trump had op 11 mei inderdaad gezegd dat ’this Russia thing’ aan de basis lag van Comey’s ontslag.

Wat dacht hij toen hij eind januari werd gevraagd om zijn ‘loyaliteit’ tegenover de president? ‘Mijn indruk was dat het Trump daagde dat hij geen ‘loyaliteit’ had gekregen in ruil voor mijn aanblijven. Maar de reden dat de directeur een ambtstermijn van tien jaar heeft, is omdat we de feiten en wetten moeten dienen – geen politieke leiders. Daarom voelde ik me ongemakkelijk.’

‘Je bent groot en sterk. En de Oval Office kan intimiderend zijn’, zegt senator Dianne Feinstein. ‘Maar waarom stopte je de president niet?’ Met andere woorden: waarom sprak Comey Trump niet tegen?

‘Dat is een goede vraag’, antwoordt Comey. ‘Misschien als ik sterker was geweest. Maar ik was zo verbaasd door zijn woorden dat ik heel voorzichtig heb geantwoord. Maar ik zou het wellicht anders doen, mocht het nog eens voorvallen.’ Half grappend voegt hij eraan toe dat hij ‘hoopt dat er tapes zijn’. Hij refereert hier naar tweets van Trump waarin hij suggereerde dat hij de gesprekken in het Witte Huis heeft opgenomen.

Comey twijfelt er overigens niet aan dat Rusland verantwoordelijk was voor de hacking van de Democratische Partij en andere praktijken als het verspreiden van misinformatie.

Commissievoorzitter Richard Burr had voordien gezegd dat ‘het Amerikaanse volk Comey’s kant van het verhaal nodig heeft’. Hij keek ook naar de toekomst: ‘Russische acties mogen nu misschien de kandidaat van één partij geraakt hebben, maar in 2018 of 2022 kan het eender wie zijn, in het binnen- of buitenland.’

Volgens vicevoorzitter Mark Warner mag ‘niets of niemand mag ons verhinderen om naar de grond van de zaak te gaan. De getuigenis van Comey is verontrustend. De president die de FBI-directeur vraagt om een onderzoek te laten vallen, think about it.’