Antropoceen erkent de mens officieel als natuurkracht

© Reuters
Trui Engels
Trui Engels Journalist Knack

U zult het wellicht niet hebben gemerkt, maar we zijn onlangs officieel het Antropoceen of ‘Het Tijdperk van de Mens’ binnengestapt. De bewijzen dat het Aardse klimaat en de atmosfeer de gevolgen ondervinden van de menselijke activiteit, vallen niet meer te ontkennen.

11.700 jaar geleden maakte de Aarde een catastrofale klimaatverandering mee. Met het einde van de ijstijd, steeg de zeespiegel met 120 meter, werden de dagen warmer en stierven heel wat dieren en planten uit. Eén dier begon echter aan een ongeziene opmars: de homo sapiens, die zich ondertussen al in elke continent van de wereld, behalve Antarctica, gevestigd had. Hij had namelijk een unieke overlevingsstrategie bedacht: de landbouw. Dankzij deze innovatie wist de mens heelhuids door de transitie van het Pleistoceen naar het Holoceen te komen. Het was de eerste dergelijke geologische transitie in bijna 2 miljoen jaar en momenteel gebeurt net hetzelfde.

Uit een studie, opgesteld door 24 gerenommeerde wetenschappers van de Anthropocene Working Group, gepubliceerd in het vakblad Science, blijkt dat er ontegensprekelijke bewijzen zijn dat de Aarde een door de mens gevormd geologisch tijdperk is binnengetreden dat ergens midden de 20e eeuw begon en voortduurt tot de dag van vandaag. Uniek is dat de mens getuige is van een tijdperk, waar hij ook nog eens zelf verantwoordelijk voor is.

Nochtans zijn wetenschappers het niet helemaal eens over het feit of we ons nu wel degelijk in het Antropceen bevinden, dan wel in een onderdeel van Holoceen. Volgens sommigen startte het Antropoceen toen de mens voor het eerst vuur begon te maken en te vervuilen, anderen menen dat de begindatum rond 1610 ligt toen de Europese kolonisten de Aarde beïnvloedden. Nog anderen beweren dat de mens helemaal niet in staat is om een beduidende geologische impact te hebben op de Aarde. Of tenminste, nu nog niet.

Toch menen de onderzoekers van de studie bewijzen te zien voor het ’tijdperk van de mens’, gaande van een versnelde technologische ontwikkeling over een snelle groei van de menselijke bevolking tot een verhoogde consumptie van grondstoffen. Ook onderstaande lijst doet ons nadenken over onze impact op onze planeet:

1. Invloed op de sedimentaire gelaagdheid

Recente antropogenese afzettingen, die het product zijn van de mijnbouw, afvalverwerking (vuilnishopen), bebouwing en urbanisatie, vertonen de grootste uitbreiding van nieuwe mineralen sinds de Grote Oxidatie van 2 miljard jaar geleden. Meer dan 98 procent van alle elementaire aluminium (een metaal dat niet in de natuur voorkomt) werd geproduceerd sinds 1950 en de voorbije 20 jaar zijn verantwoordelijk voor meer dan 50 procent van alle beton dat ooit werd gemaakt. De biomassa van plastic die we hebben geproduceerd weegt nu minstens evenveel als het gecombineerde gewicht van alle mensen op de planeet samen en de moeilijk afbraak van het meeste plastic betekent dat ze sporen zullen nalaten in fossielen.

2. Verandering van het landoppervlak

IJzermijn in Australië
IJzermijn in Australië© Reuters

Dammen, mijnactiviteit en vuilnishopen hebben de sedimentaire processen voldoende gemodificeerd om duidelijke sporen achter te laten. Ook landbouw en veeteelt hebben talrijke biomen over de hele wereld getransformeerd en de ontbossing en de bouw van bergwegen in de tropen resulteerden in aanzienlijke bodemerosie en landverschuivingen.

3. Nieuwe geochemische sporen

Vervuiling, landbouw en energiegebruik (kolen, gas, enz…) veroorzaakten in de laatste 100 jaar een verdubbeling van de hoeveelheid stikstof en fosfor in de bodem. Ook industriële metalen zoals cadmium, chroom, koper, kwik, nikkel, lood en zink hebben zich sinds het midden van de 20e eeuw wijd verspreid. En dan hebben we het nog niet gehad over de gevolgen van de kernproeven, wat volgens de auteurs van de studie mogelijk het meest wijdverspreids en wereldwijd synchroon antropogenese signaal is. Die gevolgen zullen de komende 100.000 jaren identificeerbaar zijn in de afzettingen.

4. CO2-uitstoot

Antropoceen erkent de mens officieel als natuurkracht
© ThinkStock

De uitstoot van koolstofdioxide, die nu 400 ppm (deeltjes per miljoen) bedraagt, was van 1999 tot 2010 100 keer zo snel als de snelste uitstoot tijdens de laatste ijstijd. Het meest angstaanjagende is misschien wel dat de Aarde normaal zou moeten afkoelen op basis van zijn huidige baan rond de zon. Door de verhoogde uitstoot van broeikasgassen warmt de Aarde echter abnormaal snel op.

5. Uitroeiing diersoorten

Volgens de wetenschappers bevinden we ons mogelijk in het beginstadium van de zesde massa-uitroeiing. Ook hoe de mens de natuur naar zijn hand zet door bijvoorbeeld nieuwe gewassen te creëren (broccoli en maïs komen niet voor in de natuur), zijn van groot belang.

Wat na het Antropoceen?

Voor sommigen leest bovenstaande lijst als een waslijst van menselijke zonden. Doemdenkers beweren dat het Antropoceen dan ook weleens het laatste tijdperk zou kunnen zijn dat deze planeet zal meemaken en vergelijken de impact van het tijdperk van de mens met de meteoriet die de dinosauriërs 65 miljoen jaar geleden uitroeide.

Het Antropoceen zal volgens de wetenschappers wellicht eindigen wanneer de menselijke populatie sterk vermindert. Dat kan een gevolg zijn van bijvoorbeeld een natuurramp, een epidemie of zelfs de kolonisatie van de ruimte. Zo kan een supervulkaan de Aarde verhullen in een aslaag, een meteorietinslag wereldwijd megabranden veroorzaken, maar ook de klimaatverandering kan een nieuwe ijstijd inluiden wat de invloed van de mens op de Aarde aanzienlijk zal belemmeren. Al is het mogelijk dat menselijke geoengineering die verwachte ijstijd tegenhoudt.

Hoe het ook eindigt, het Antropoceen erkent de mens als een natuurkracht die de planeet op eenzelfde manier veranderd heeft zoals ijstijden en supervulkanen dat miljoenen jaren gedaan hebben.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content