Peter Van den Eede en Natali Broods op de planken: ‘Je moet in alle vertrouwen “erover” kunnen gaan’

Sinds 2004 zijn Natali Broods en Peter Van den Eede elkaars favoriete uitdagers op de planken. Achttien jaar na De man die zijn haar kort liet knippen bewijzen ze dat opnieuw in het vervolgstuk De nieuwe man. ‘Het wordt ontroerend, grappig én politiek.’

Misschien moet je aan de kapper een Monica Bellucci-coupe vragen?’ suggereert collega-acteur Willem de Wolf aan Natali Broods na de tekstrepetitie van De nieuwe man, waarin Broods een naar Italië uitgeweken actrice vertolkt . Het is de eerste zonnige zaterdag van 2022. Maar Broods, De Wolf en Peter Van den Eede verschansen zich in het krappe keukentje van hun ‘hol’ in de Schildersstraat, vlak bij het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Twintig jaar geleden stape Natali Broods hier voor het eerst binnen, toen ze als pas afgestudeerde actrice van Studio Herman Teirlinck door Van den Eede werd uitgenodigd bij zijn theatergezelschap De KOE. Twee jaar later speelden ze samen in De man die zijn haar kort liet knippen, een vrije bewerking van de gelijknamige roman van Johan Daisne.

Waarom wilden jullie indertijd Daisnes boek spelen?

Peter Van den Eede: Ik las de roman voor het eerst op mijn achttiende en was erdoor geïmponeerd. Het gaat over de advocaat Govert Miereveld die verliefd wordt op het tienermeisje Eufrazia Veerman. Wanneer de twee elkaar jaren later in een hotelkamer ontmoeten, Eufrazia is intussen een gevierde actrice, slaat Govert tilt. Op de een of andere manier voelde ik me betrokken bij het hoofdpersonage.

Natali Broods: Omdat hij, net als jij, alles analyseert?

Van den Eede: Ja. Hij analyseert alles zodanig dat hij niet meer op een normale manier kan functioneren. Ik herken dat. Soms denk ik zo hard na over de dingen dat de hele machinerie hierboven niet meer geolied loopt.

Broods: We gebruikten in de voorstelling ook fragmenten die je met Laurent Hubrecht (schrijver en beste vriend van Van den Eede, overleed in 1998, nvdr) hebt geschreven. Daisnes roman gaat over de onmogelijke liefde tussen een leraar en een leerlinge. De tekst van Peter en Laurent paste daar wonderwel in. Er gebeurt niets tussen die twee, maar onderhuids gebeurt er veel. Zo ontstond een stuk over een actrice en een schrijver die in een leeg restaurant praten over hun onmogelijke liefde.

Van den Eede: Het is een verhaal waar genoeg gaten in zitten die het publiek kan opvullen. De gaten mogen niet te groot zijn, ander loop je verloren. Maar het mag niet te samenhangend zijn. We bouwen omleidingen in. Dat doen we altijd. Waar ik me steeds aan stoor bij repertoiretheater: dat zijn bijna allemaal stukken zonder gaten! Ik word de hele tijd herinnerd aan ‘het toneel’. Maar je moet ook in het hier en nu raken. Hoe? Dat is de belangrijkste vraag die een kunstenaar zich moet stellen.

Hoe vertellen jullie dat verhaal nu verder?

Broods: Een tijd geleden speelden we De man die zijn haar kort liet knippen in het Frans. Daarna heeft Willem een nieuwe tekst geschreven die de sleutelscène van dit tweede deel is geworden. Daarin ontmoeten de actrice en de schrijver elkaar opnieuw, na twintig jaar. Mijn personage is verhuisd naar Italië – de plek waar ze verliefd werden -, sloot zich aan bij de extreemrechtse Lega en vond een nieuw lief, vertolkt door Willem. Haar keuze is het uitgangspunt van dit stuk: kan de liefde overwinnen als je het politiek niet met elkaar eens bent? Maar ook: kan en moet je je onmogelijke, grote liefde vergeten?

Van den Eede: In het eerste deel tasten we al sprekend over de kunst de liefde af. In dit deel wordt die liefde gepolitiseerd. Dit wordt onze meest politieke stuk.

Broods:Maar het wordt ook grappig en ontroerend, hopelijk. Wij zoeken de clash tussen liefde en politiek, vertrekkende vanuit een vrouw die een eigen keuze maakt en zich wegrukt van de man die haar met zijn liefde domineerde. ‘Ik laat me geen wereldbeeld meer aanpraten door een man’, zegt ze. Ze koos voor rechts omdat ‘er de afgelopen twintig jaar veel mensen voor die richting kozen’.

Van den Eede:Hij bleef links. ‘Ik wil zelfs niet denken over uw keuze, want dan geef ik u een platform in mijn hoofd’, is zijn eerste reactie.

Broods: Maar ze moeten praten. Ze waren ooit elkaars fatale liefde. Door die kwetsbare plek laten ze het praten toe.

Hoe bent u zelf veranderd in die twintig jaar?

Broods: Ik ben in dit gezelschap al achttien jaar gelukkig. Dat zou niet kunnen als er #MeToo-toestanden waren geweest. Er heerst, gelukkig, een ander vrouwbeeld. Voorbeeld? Er is een scène waarin mijn personage zich omkleedt. Ze verruilt een trainingspak voor een jurkje. In de tekst – geschreven door Peter en Willem en kritisch bijgeschaafd door ons drieën – staat bij dat tafereel enkel het woord ‘amai’. Vorige week, tijdens een tekstrepetitie, liet Peter op die ‘amai’ voor de grap een blik volgen die twintigjarige vrouwen vandaag amper nog kennen. Ken je die keurende blik nog, Els? Een man kijkt je met een opgetrokken wenkbrauw half geamuseerd en goedkeurend aan. Godzijdank zijn we van die verschrikkelijke blik verlost!

Van den Eede: Het is duidelijk: alles wat respectloos, onderdrukkend en grensoverschrijdend is, kan niet. Maar er zijn veel dingen die wel nog kunnen en tot ons natuurlijke gedrag behoren, zoals flirten. Dat heeft met spel te maken. De kwaliteit van elk leven wordt bepaald door het spel. Voorzichtigheid vergiftigt het spel. Op de scène staan met iemand met wie je voorzichtig moet zijn? Doodmoe word je daarvan. Je moet in alle vertrouwen ‘erover’ kunnen gaan, zonder op iemands ziel of tenen te trappen.

Wanneer wist u dat u met Natali niet voorzichtig hoefde te zijn?

Broods:(lacht)

Van den Eede:Ik merkte meteen dat ze een klasbak is die authentiek reageert op onvoorspelbare situaties. Het ingestudeerde en improvisatorische gaan bij haar naadloos in elkaar over. Heerlijk te weten dat, hoe ongemakkelijk ik het haar soms ook maak, ze er altijd beter uit komt. Zij gebruikt mijn onverwachte acties voor een felle reactie. Dat is het leuke aan samen ‘muziek’ maken. Wij zijn als goed op elkaar ingespeelde jazzmuzikanten. Maar dan zonder instrument.

(Broods’ telefoon licht op.)

Broods: Alweer een pushbericht over Kiev. Ik heb altijd gezegd dat ik niet begrijp waarom mensen de wapens opnemen uit patriottisme. Maar nu… Als een land ons zou aanvallen om onze democratie te ondermijnen, dan vecht ik mee. Al zou ik niet ver raken met mijn kalasjnikov. Ik ben nogal een angsthaas. Maar waarom moet zo’n 69-jarige nog eens goed boel maken in de wereld?

Van den Eede: Terwijl de woke-beweging groeit, groeit een omgekeerde beweging. Die tegenstellingen zullen er altijd zijn. Het ene gaat nooit zonder het andere. Philipp Blom schrijft erover in De duizelingwekkende jaren. Europa 1900-1914. Het sterker worden van de vrouw leidde tot onzekerheid bij de man. Dat was een van de aanleidingen voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

Ook De nieuwe man zit bewust vol tegenstellingen en inconsequenties. Zoals een schilderij: je plaatst kleuren in vegen naast elkaar waardoor er een kleur verschijnt die je niet hebt geschilderd, maar die je pas ziet door afstand te nemen.

Welke kleur toont De nieuwe man?

Broods: De kleur van gelijkwaardigheid en respect voor iedereen. Die waarden vormen de basis van een goed gesprek en van een menselijke wereld. Dat probeer ik aan mijn twee achtjarige zonen mee te geven. Maar wij tonen altijd antihelden. Al hebben we het nu over links en rechts, het gaat ook altijd ook over onszelf. Wij zijn ook dikke losers, inconsequent. Treurig. Megavrolijk.

Van den Eede:We tonen onze zieligheid. Onze onkunde. Niet ‘de onkunde van anderen’. Daardoor zien de mensen zichzelf en lachen ze niet om de ander maar om zichzelf. Zolang we in een democratie leven, zijn wij niet het gevaar. We zijn de opportuniteit.