‘Néé, mondmaskers werden niet vernietigd om plaats te maken voor asielzoekers’

Natan, Recto Verso en Plumka maken nu mondmaskers.

Het Vlaams Belang beweert dat een strategische stock van miljoenen mondmaskers werd vernietigd om plaats te maken ‘voor de opvang van vluchtelingen’. Dat verhaal klopt niet.

In maart van dit jaar, toen de coronapandemie ons land bereikte, dreigde een ernstig tekort aan beschermende mondmaskers voor medisch en verzorgend personeel. Leveringen van inderhaast bestelde maskers liepen soms spaak of bleken van ondermaatse kwaliteit. Op 23 maart onthulde het weekblad Le Vif bovendien dat een strategische stock van miljoenen mondmaskers kort voordien door de diensten van Volksgezondheid vernietigd was. De bewuste voorraad lag lange tijd opgeslagen in drie hangars binnen de kazerne Belgrade nabij Namen. Begin april publiceerde Het Nieuwsblad een opvallend interview met de gepensioneerde adjudant Marc Caekebeke, die bij Defensie lange tijd medeverantwoordelijk was voor de bewaring van de maskers. Caekebeke speculeerde dat ‘plaatsgebrek’ de belangrijkste reden was geweest voor de vernietiging van de stock: ‘In 2015 besliste de overheid dat het Rode Kruis een deel van de gebouwen zou benutten om vluchtelingen op te vangen (…). Het viel me op dat we toen net moesten plaatsmaken.’

Houdbaarheidsdata, vergunningen en een kapotte verwarming hebben een belangrijke rol gespeeld bij de vernietiging.

Het Vlaams Belang verwerkte deze quote in heel wat verontwaardigde berichten op sociale media. ‘We hadden een enorme voorraad mondmaskers maar deze werden vernietigd om plaats te maken voor zogenaamde vluchtelingen. #EigenVolkLaatst’, tweette Vlaams Parlementslid Bart Claes. Ook de nationale Facebookpagina van het Vlaams Belang beweerde stellig dat de vernietiging van de maskers en zelfs het niet- vernieuwen van de stock te wijten waren aan het organiseren van asielopvang in kazerne Belgrade. Maar klopt dat wel?

Vogelgriep

Het aanleggen van een strategische stock als voorbereiding op pandemieën vloeit voort uit een regeringsbeslissing ten tijde van de ‘vogelgriep’ (H5N1-virus) in 2005. De laatste toevoeging aan de voorraden dateert van 2009, toen toenmalig minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx (PS) naar aanleiding van de Mexicaanse griep (H1N1-virus) 9 miljoen euro liet opzijzetten om de voorraad FFP2-maskers uit te breiden, aangezien die maar houdbaar waren tot 2010.

De opslag van al die maskers in de kazerne van Belgrade regelde de FOD Volksgezondheid met Defensie via een zogenaamde domaniale concessie, waarbij een huurprijs betaald werd voor het gebruik van enkele hangars. In Le Vif beweerde het kabinet-De Block eind maart dat de vernietigde maskers ‘onbruikbaar’ waren geworden omdat ze bij Defensie ‘niet in goede omstandigheden’ bewaard waren. Als gevolg daarvan kreeg defensieminister Philippe Goffin (MR) tijdens de commissie Landsverdediging van 8 april verscheidene vragen over de betrokkenheid van zijn departement. De minister zette uiteen hoe de mondmaskers vanaf 2006 in verwarmde loodsen in Belgrade gestockeerd lagen, maar dat in 2012 de verwarming defect raakte. Volgens Goffin had de FOD Volksgezondheid na overleg besloten ‘dat de omstandigheden van stockage voldoende waren, waardoor Defensie in 2012 een domaniale vergunning met de FOD Volksgezondheid afsloot voor het gebruik van de onverwarmde loodsen’. De vergunning vermeldt inderdaad hangars ‘G3, G4 et G5 (non chauffés)‘. Goffin zei ook dat, in de aanloop naar de opvang van asielzoekers in Belgrade, een ‘overleg’ had plaatsgevonden tussen de FOD Volksgezondheid en Defensie ‘om de maskers te centraliseren in één loods, waardoor er voldoende ruimte vrijgemaakt kon worden voor de opvang van vluchtelingen’.

'Néé, mondmaskers werden niet vernietigd om plaats te maken voor asielzoekers'

Puzzelstukje

Het is het Vlaams Belang dat een extra puzzelstukje aanreikte dat inzicht verschaft in die operatie. Op 29 april verspreidde de Antwerpse afdeling van de partij een intern overheidsrapport dat via ‘een gunstige wind’ bij haar was beland. Het document dateert van november 2015 en schetst de retroacta van de vernietiging van een deel van de strategische stock: 5.448.120 maskers van het type FFP1/FFP2 waarvan de houdbaarheidsdatums in september 2014 of in februari-maart 2015 overschreden waren. Via een aanbesteding uitgeschreven door Volksgezondheid kreeg een afvalverwerkend bedrijf op 17 augustus 2015 een contract toegewezen om de maskers te vernietigen. De resterende stock van 22 miljoen chirurgische maskers, zonder houdbaarheidsdatum, werd vervolgens inderdaad verplaatst naar één enkele hangar.

Factcheckers van het Franstalige collectief Journalistes Solidaires gingen onlangs opnieuw praten met adjudant Caekebeke om de zaak uit te klaren. Caekebeke verklaarde dat hij de ‘recuperatie’ van zijn woorden betreurde en ontkende dat er een verband was tussen de komst van de asielzoekers en de beslissing om de vervallen maskers te vernietigen: ‘In 2015, toen het Rode Kruis arriveerde, hebben ze niet de plaats van de maskers ingenomen, dat klopt niet. De FOD Volksgezondheid had al een deel van de stock laten vernietigen, dus dat maakte automatisch een stuk oppervlakte vrij die het Rode Kruis kon benutten.’

Wat het Vlaams Belang beschouwt als smoking gun is de laatste paragraaf van het gelekte overheidsrapport: ‘Het is waarschijnlijk dat het Rode Kruis (…) de FOD Volksgezondheid zal vragen om ook de laatste hangar leeg te maken om er asielzoekers te huisvesten. (…) Op dat moment zal een andere opslaglocatie moeten worden gevonden.’ Op basis van die passage besloot de partij dat de uiteindelijke vernietiging van de stock tóch terug te voeren zou zijn op de opvang van asielzoekers in Belgrade.

Addendum

Knack kon echter een addendum inkijken dat in januari 2017 enkele wijzigingen aanbracht aan de concessieovereenkomst tussen Volksgezondheid en Defensie. Daaruit blijkt dat de FOD Volksgezondheid in 2016 en 2017 nog altijd de helft van hangar G3 bleef huren, voor een oppervlakte van 1150 vierkante meter. Correspondentie tussen Defensie en Volksgezondheid, die deels in Het Nieuwsblad verscheen, toont bovendien aan dat de resterende maskersstock pas in november 2018 uit hangar G3 werd verwijderd. Het Rode Kruis bevestigt dat plaatsgebrek in de hangars nooit een punt is geweest: ‘We hebben geen nood gehad aan de ruimte die ingenomen was door de palletten met mondmaskers, en er is nooit een verzoek in die zin geformuleerd.’

Het 'bewijsstuk' dat het VB verspreidde, bewijst net het tegendeel.
Het ‘bewijsstuk’ dat het VB verspreidde, bewijst net het tegendeel.

In een reactie aan Knack vertelt het kabinet- De Block wat leidde tot de beslissing om de chirurgische maskers niet naar een andere opslagplaats te verhuizen, maar te vernietigen: ‘Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (intussen Sciensano) merkte in 2018 op dat het geen steek hield om die ruim 12 jaar na aankoop nog te testen wegens “te oud”. Sinds 2012 was er bovendien geen garantie meer dat de maskers in de juiste omstandigheden werden bewaard (o.a. geen verwarming meer). En daar komt nog bij dat de concessieovereenkomst tussen de FOD Volksgezondheid en Defensie eind 2018 verliep.’ Omdat het kabinet en de administratie Volksgezondheid begin 2018 al een denkoefening waren begonnen om de strategische stock te vervangen door een ‘roterende stock’ werd geopteerd voor een vernietiging van alle resterende maskers. De coronacrisis was het kabinet vervolgens te snel af.

De strategische stock mondmaskers die in de periode 2006-2009 was opgebouwd, is dus in twee grote fases vernietigd. Voor de FFP1- en FFP2-maskers gebeurde dat al in 2015, omdat de houdbaarheidsdatum overschreden was. Voor de chirurgische maskers in 2018, omdat het contract met Defensie afliep en de maskers in kwestie ondertussen ’te oud’ waren. Verlopen houdbaarheidsdata, aflopende vergunningen en een kapotte verwarming hebben een belangrijke rol gespeeld bij het vernietigen van de stock, maar er is geen verband met de opvang van vluchtelingen in de kazerne van Belgrade. Dat wordt, ironisch genoeg, aangetoond door het bewijsstuk dat het Vlaams Belang zelf verspreidde.

Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.

Partner Content