De Vlaamse minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V) erkent de stijging van het pfas-gehalte in het Vlaamse drinkwater die Mieke Schauvliege (Groen) aankaartte. Maar de minister waarschuwt: ‘Men moet geen paniek zaaien: er is geen gezondheidsalarm.’
In 25 procent van de metingen die de Vlaamse Milieu Maatschappij in 2024 uitvoerde, kwam er water uit de kraan dat meer pfas bevat dan de streefwaarde die de European Food Safety Authority (EFSA) naar voren schuift. Dat zei Mieke Schauvliege, fractieleider van oppositiepartij Groen in het Vlaams Parlement, in Het Laatste Nieuws. Een en ander blijkt uit cijfers die Schauvliege heeft opgevraagd bij minister van Omgeving Jo Brouns zelf. Tegen 2028 zou het Europese drinkwater nog maximaal 4 nanogram per liter mogen bevatten van vier frequent voorkomende pfas-vormen.
In 2023 lag het aantal overschrijdingen van de streefwaarde van deze pfas-vormen in Vlaanderen nog op 13 procent van het aantal metingen, nu dus op 25 procent. Dat betekent dat er in één jaar tijd een stijging geweest is van 54 procent.
Dat is geen goed nieuws. Zogenaamde forever chemicals als pfas stapelen zich op in het menselijk lichaam. Ze kunnen op lange termijn kankerverwekkend zijn of het immuunsysteem aantasten.
Bijna driekwart van de overschrijdingen werd gemeten op negen plekken: Jabbeke, Harelbeke (West-Vlaanderen), Zele (Oost-Vlaanderen) Duffel, Ranst en Mechelen (Antwerpen), Oud-Heverlee en Halle (Vlaams-Brabant) en Maasmechelen (Limburg). In meer dan honderd andere Vlaamse drinkwatercentra stelde men geen overschrijdingen vast. De Vlaamse wettelijke norm – die 25 keer hoger ligt dan de Europese streefwaarde – werd vorig jaar nergens overschreden.
Baby’s
Maar Mieke Schauvliege vindt dat officiële Vlaamse cijfer relatief onbelangrijk omdat het een politiek vastgestelde norm is. Het Europese streefcijfer daarentegen werd vastgesteld door wetenschappelijke experts. Schauvlieges kritiek op de minister was vlijmscherp: ‘Het is erg verontrustend dat Brouns weigert de gezondheid van alle Vlamingen en zeker kinderen te beschermen.’
Ook toxicologe Greet Schoeters (Universiteit Antwerpen) zei in De Ochtend: ‘Voor kleine kinderen en baby’s die vooral flesvoeding drinken die gebaseerd is op water, zou ik eventueel aanraden om goed, zuiver bronwater te gebruiken (en dus geen kraantjeswater, nvdr).’
Vlaams Parlementslid Andy Pieters (N-VA) spoort Brouns aan tot meer actie: tegen 1 januari – dus over drie weken – moet zijn beloofde drinkwaterplan er liggen: ‘De nieuwe cijfers maken de noodzaak nog groter.’
Het kabinet van Jo Brouns is not amused met de kritiek. Ze betwisten de feiten niet – ‘De cijfers zijn de cijfers’ – maar wel de voorstelling van zaken. Woordvoerder Tom Demeyer: ‘Er is geen enkele overschrijding van de wettelijke normen vastgesteld. De Vlaamse pfas-normen zijn in overeenstemming met wat Europa vandaag van ons verwacht, en zelfs een pak strenger dan in buurlanden als Frankrijk. Mevrouw Schauvliege vergelijkt het gehalte aan pfas met de Europese streefcijfers, maar naar dat doel moeten we tegen 2028 evolueren. We zijn momenteel in 2025.’
Speculaas
‘Toch moet Vlaanderen naar een hogere versnelling gaan’, erkent ook het kabinet-Brouns. ‘Daarom zal de minister in januari 2026 zijn Strategisch Plan Drinkwater voorstellen. Op langere termijn moet alle pfas eruit. In een eerste fase stellen we een totale ban voor van alle niet-essentiële pfas, denk aan cosmetica. Maar er zijn ook pfas-toepassingen waarvoor er voorlopig geen alternatieven zijn, zoals pacemakers en bepaalde medicijnen. We moeten het gebruik van pfas dus zo ver terugschroeven als kan. Maar dat betekent dat alle pfas nog niet meteen verdwenen zal zijn.’
Het is vooral essentieel, zegt Jo Brouns, dat er geen reden is om vandaag alarmistisch te doen: ‘De kwaliteit van ons drinkwater is prima.’
Wat dan met kleine kinderen? Tot nu toe gold als volkswijsheid dat kraantjeswater goedkoper én gezonder was dan mineraalwater. Moeten ouders dan hun gedrag veranderen?
‘Wanneer we normen en streefwaarden vastleggen, bouwen we altijd veiligheidsmarges in. Zelfs als deze waarden soms worden overschreden, betekent dat niet direct dat het water schadelijk is voor onze gezondheid.’
Tom Demeyer: ‘Baby’s drinken beter geen kraantjeswater, dat staat al in een advies van Kind en Gezin. Dat heeft trouwens niets met pfas te maken, maar met andere stoffen in het water, zoals nitrieten. Daarom is de officiële aanbeveling: schakel pas vanaf twaalf maanden over op kraantjeswater en gebruik voor flessenvoeding van jongere baby’s bij voorkeur mineraalwater. Maar voor grotere kinderen en volwassenen is er geen enkel probleem. Iedereen kan veilig kraanwater blijven drinken. Ook kinderen.’
Dat beklemtoonde ook toxicoloog Schoeters. De strijd tegen pfas is volgens haar essentieel voor de volksgezondheid. ‘Maar dat betekent absoluut niet dat het kraantjeswater momenteel niet drinkbaar is. Kraanwater is ook maar een van de manieren waarop we die stoffen binnenkrijgen, en zeker niet de belangrijkste. Onze voeding is veel belangrijker.’ Pfas is alomtegenwoordig in onze voeding. Vorige week werd nog duidelijk dat zelfs speculaas en brood pfas bevatten.
Voorzorg
Wat dan met de opmerkelijke stijging van meer dan 50 procent in de Vlaamse metingen die wezen op pfas-vervuiling? Wordt er dan plots meer dan de helft méér pfas gebruikt? Of zijn er in het verleden fouten gemaakt bij de metingen?
‘De metingen moeten vooral met enig voorbehoud gebruikt worden’, zegt Katrien Smet, woordvoerder van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). ‘De geringe teruggevonden dosissen in de metingen vertalen zich tot vrij aanzienlijke schommelingen in de resultaten. Daar kun je niet meteen te grote conclusies uit trekken.’
Ze verwijst ook naar het rapport ‘Kwaliteit van het Drinkwater 2024’ van de VMM. In het hoofdstuk ‘Zitten er pfos of pfas in het drinkwater’ staat er onder meer: ‘Organisaties zoals EFSA geven op basis van wetenschappelijk onderzoek aanbevelingen over hoeveel van deze stoffen (pfos en pfas) in ons water zou mogen zitten. Vanuit het voorzorgsprincipe nam Vlaanderen de aanbeveling van de EFSA alvast mee in de Vlaamse drinkwaterwetgeving als een streefwaarde voor de waterbedrijven. Het doel is om tegen 2028 de concentratie te verminderen tot die streefwaarde. Wanneer we normen en streefwaarden vastleggen, bouwen we altijd veiligheidsmarges in. Zelfs als deze waarden soms worden overschreden, betekent dit niet direct dat het water schadelijk is voor onze gezondheid. De streefwaarden zijn vooral uit voorzorg gekozen. Toekomstig onderzoek zal bepalen of we die streefwaarde aanhouden, nog moeten verlagen of eventueel verhogen.’
Ook de VMM besluit bijgevolg: Er geen reden om te stoppen met het drinken van kraanwater.
Al geldt ook het omgekeerde: de vervuiling is misschien gering en blijft over het algemeen onder controle, toch is het van groot belang voor de volksgezondheid om pfas terug te dringen en uiteindelijk uit de wereld te krijgen.