Hoe weet je of je gift aan een goed doel een impact heeft? Moraalfilosoof Stijn Bruers geeft drie tips. ‘Doneren is als het kopen van een betere wereld. De prijs-kwaliteitsverhouding is erg belangrijk.’
De kerstperiode is een tijd van geven, van cadeautjes voor vrienden en familie tot giften aan organisaties die de wereld een betere plek proberen te maken. De Warmste Week, die dit jaar aandacht vraagt voor iedereen die onzichtbaar ziek is, bewijst het: goede doelen brengen het beste in de Vlamingen naar boven.
Maar hebben al die donaties wel een impact? Een groeiende groep wetenschappers onderzoekt hoe jouw gift het verschil maakt. Econoom en moraalfilosoof Stijn Breurs, voorzitter van Effectief Altruïsme Vlaanderen, is een groot voorstander van het idee om minstens de helft van je donaties aan de effectiefste goede doelen te geven.
Effectief Altruïsme: kan een groep van gulle gevers de wereld verbeteren waar overheden tekortschieten?
Geen nood als je geen expert bent in het beoordelen van de doeltreffendheid van goede doelen. Je kunt gewoon doneren aan platformen als Doneer Effectief (Nederland), Effectief Geven (België) en Giving What We Can (internationaal).
Onafhankelijke experts van die non-profitorganisaties deden de ingewikkelde berekeningen in jouw plaats en zochten uit welke goede doelen de meeste impact hebben op vlak van armoede, gezondheid, klimaat en dierenwelzijn. Je kunt het vergelijken met banken die spaargeld beleggen in fondsen voor mensen die niets van de beurs afweten.
Hoe herken je effectieve goede doelen?
De meest effectieve doelen zijn meestal niet de goede doelen die we allemaal kennen van televisie- en radiocampagnes of van de fondsenwervers op openbare plaatsen. ‘De meeste donaties zijn weinig effectief’, zegt Bruers. ‘Een kleine minderheid van projecten en maatregelen heeft meer impact dan de grote meerderheid. Sommige donaties zijn zelfs contraproductief. Zo zijn milieuorganisaties die veel campagne voeren voor biologische voeding niet meteen de beste keuze voor het klimaat omdat biolandbouw ongeveer een kwart minder opbrengt dan conventionele landbouw. Voor dezelfde hoeveelheid voedsel is er dus meer land en meer ontbossing nodig. Ook hebben biodieren een grotere ecologische voetafdruk omdat ze langer leven. Dat is niet goed voor het klimaat.’
Bruers, die met Heel simpel 100 keer beter een handleiding voor de superweldoener schreef, vergelijkt een goed doel met een product in de winkel. ‘Doneren is als het kopen van een betere wereld. De prijs-kwaliteitsverhouding is erg belangrijk.’
‘De meeste donaties zijn weinig effectief.’
Wie aan de hand van wetenschappelijk onderbouwde kennis een goed doel kiest, kan 100 keer meer goed doen dan als hij hetzelfde bedrag aan een minder effectief doel zou schenken. Als je onmiddellijk impact wilt hebben, dan kun je kiezen voor het fonds Armoede en Gezondheid. Armoede is een van de grootste problemen wereldwijd. Als je bezorgdheid eerder uitgaat naar toekomstige generaties, dan is er het Klimaatfonds. En om je dierenhart te voeden, is het fonds Dierenwelzijn en Voedseltransitie de juiste keuze.
De effectiviteit van de goede doelen wordt voortdurend opgevolgd door de experts van de verschillende platformen. ‘Net zoals bij aandelen fluctueert de effectiviteit van goede doelen doorheen de tijd’, aldus Bruers. ‘Vandaag kan het WWF bijvoorbeeld een heel doeltreffende campagne hebben, maar morgen kan de context anders zijn waardoor de voorgestelde maatregelen niet meer zo effectief zijn.’
Hoe kies je een goed doel?
Als je zeker wilt zijn dat je gift het verschil maakt, moet je volgens Stijn Bruers rekening houden met de drie 3 o’s: omvangrijk, oplosbaar en onderbelicht. Stel jezelf deze drie vragen.
1. Hoe omvangrijk is het probleem? Against Malaria Foundation zal bijvoorbeeld een grote impact hebben omdat malaria een ziekte is die jaarlijks niet minder dan 600.000 mensen doodt. Als je een impact wilt hebben op dierenwelzijn is The Humane League, die opkomt voor kippen, een mogelijke optie. Kippen vormen de overgrote meerderheid van de geslachte dieren en ondergaan bijzonder veel leed. Voor het klimaat zijn steenkoolcentrales dan weer het grootste probleem. Overweeg dus een donatie voor onderzoek naar schone energie.
2. Hoe haalbaar is een oplossing? We kunnen wel zoeken naar het ultieme levenselixir dat ons het eeuwige leven schenkt, erg haalbaar is dat niet. In de strijd tegen malaria heb je niet meer nodig dan goedkope muggennetten. Voor kippenvlees zijn er allerhande gezonde, goedkope en milieuvriendelijke diervrije alternatieven op de markt.
3. Hoe onderbelicht is het probleem? Houd rekening met hoeveel geld het goede doel al krijgt. Als een organisatie al heel wat fondsen kan aanspreken, zullen jouw extra euro’s verhoudingsgewijs minder bijdragen. Geven aan een verwaarloosd goed doel, levert wel veel op. Je kunt het vergelijken met een evenement dat met vrijwilligers werkt: als er al veel vrijwilligers komen opdagen, dan zal een extra paar helpende handen – meestal – weinig verschil maken.
Groen leven versus slim doneren
Maar blijft groen leven en bewust consumeren niet nog altijd de meest effectieve strategie om de problemen van de wereld aan te pakken? Niet echt, vindt Bruers, zelf een uitgesproken dierenrechtenactivist en bijgevolg ook veganist. ‘Natuurlijk is stoppen met CO2 uitstoten het allerbeste dat we kunnen doen. Individuen kunnen hun gedrag veranderen en soberder gaan leven of bomen planten, maar het wordt moeilijk om iedereen daarvan te overtuigen. Het verleden heeft al meermaals aangetoond dat campagnes om bijvoorbeeld minder te vliegen gewoon niet werken.’
‘Onderschat niet hoeveel goeds je kunt doen door slim te doneren’, vervolgt hij. ‘Een Vlaming stoot iets meer dan tien ton CO2 per jaar uit. Voor één euro kun je al één ton CO2 in de lucht vermijden door te doneren aan een fonds voor onderzoek en ontwikkeling van klimaatvriendelijke technologieën. Reken maar uit: met tien euro compenseer je je volledige jaarlijkse uitstoot.’
‘Als de overheid al haar belastinggeld effectief zou spenderen, dan was het klimaatprobleem al lang opgelost.’
‘Het voordeel van effectieve goede doelen is dat ze onvoorwaardelijk investeren in de ontwikkeling van technologieën waar bedrijven om commerciële redenen momenteel geen geld in steken. Hoe meer onderzoek er naar zulke technologieën wordt gevoerd, hoe goedkoper ze worden. Kijk maar naar computers, windenergie, zonnepanelen of DNA-onderzoek. Een ander argument om effectieve goede doelen te steunen, is dat ze dankzij de donaties kunnen lobbyen bij overheden zodat ook zij de meest effectieve keuzes maken. Als de overheid zelf al haar belastinggeld effectief zou spenderen, dan was het klimaatprobleem al lang opgelost.’
Ondanks de vele doemberichten over de toenemende verharding in Vlaanderen, de recorduitstoot CO2 in de atmosfeer en het eerste klimaatomslagpunt bij de koraalriffen, blijft Bruers lichtpuntjes zien: ‘Over het algemeen daalt de CO2-uitstoot in de meest welvarende landen, mede dankzij de groei van duurzame energie zoals wind- en zonne-energie. Dat bewijst dat welvaart en een leefbare planeet wel degelijk kunnen samengaan. Natuurlijk gaat de maatschappelijke verandering veel te traag. Maar dat betekent niet dat je bij de pakken moet blijven neerzitten. Door te doneren aan de effectiefste goede doelen, heb je meteen impact.’
‘Goede voornemens? Hoe doe je dit jaar honderd keer beter’