‘Als de klimaatverandering toeslaat, zijn vrouwen het eerste slachtoffer’

Vrouwen en meisjes in het Zuiden hebben het zwaarst te lijden onder de klimaatverandering. Als we deze vrouwen versterken en gelijke rechten geven, zal dat uiteindelijk leiden tot een leefbare toekomst voor iedereen, zeggen genderexpert Victor Tsang en communicatieverantwoordelijke Shari Nijman van VN Milieu.

Toen Mandelena moeder werd, was ze nog maar zestien. In haar woonplaats in Zuid-Sudan heerste al lange tijd droogte. Binnen haar gemeenschap zag ze oogsten mislukken en vee sterven. Kinderen stopten met school door de honger. Vrouwen en meisjes werden ingezet om water te halen, een nieuwe dagtaak want hiervoor moesten ze elke dag vijf uur wandelen.

Toen de middelen voor gezinnen afnamen naarmate de droogte aanhield, werden jonge meisjes uitgehuwelijkt zodra ze de puberteit bereikten. Het gaf uitzicht op een bruidsschat voor de familie.

Mandelena’s situatie was niet anders. Indirect werd de loop van haar leven bepaald door de milieucrisis die haar land in de greep houdt.

Beperkingen voor vrouwen

Veranderingen van het milieu beïnvloeden het leven van iedereen. De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen leidt er echter toe dat vrouwen vaak het grootste deel van de last dragen. In patriarchale samenlevingen ondermijnen culturele, wettelijke en politieke beperkingen vaak het aanpassingsvermogen en de veerkracht van vrouwen om zich goed te wapenen tegen de klimaatverandering.

Als cyclonen en overstromingen, droogte en extreme hitte door het sociale weefsel razen, hebben gemeenschappen alle handen nodig om de gevolgen ervan op te vangen. Als vrouwen amper in staat zijn om eigenaar te worden van een eigen lapje grond of een financieel krediet, wordt het hen erg moeilijk gemaakt om zich te weren tegen een aanval.

Trage veranderingen

Als de effecten van de klimaatverandering zich niet voordoen als rampscenario’s die onze aandacht trekken tijdens het avondnieuws, maar eerder als trage veranderingen in landschappen en in het levensonderhoud van mensen, zijn de zwaarste sociale gevolgen voor vrouwen en meisjes.

We geven twee voorbeelden: als verantwoordelijken voor het huishouden en het water moeten vrouwen en meisjes steeds verder lopen om nog schaarse bronnen te vinden. Steeds meer onbetaalde uren gaan daar aan op, die anders aan bezoldigde taken zouden worden besteed of op school zouden worden doorgebracht.

Elk jaar doodt binnenluchtvervuiling 4,3 miljoen mensen. De meeste van hen zijn vrouwen en kinderen, omdat drie miljard mensen afhankelijk zijn van inefficiënte kooktechnologie zoals hout, houtskool of dierlijk afval.

Bruidsschat

De strijd van vrouwen en meisjes is slechts een deel van het plaatje, aangezien gendergelijkheid zowel mannen als vrouwen aangaat. In Mandelena’s gemeenschap in Zuid-Sudan is het plunderen van vee gebruikelijk en nauw verbonden met de noodzaak voor mannen om een goede bruidsschat te betalen voor een jonge bruid. Deze praktijk wordt gehandhaafd, zelfs als de middelen schaarser worden.

Het resultaat is een cultuur van geweld, inclusief seksueel geweld, tegen een achtergrond van klimaatverandering en degradatie van het milieu. Dit versterkt de honger, vermindert de beschikbaarheid van water en doodt vee.

Meer dan ooit beseft de wereld dat de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) die we voor onszelf hebben bepaald geen op zichzelf staande doelen zijn, maar eerder een holistische benadering van een meer inclusieve wereld. We moeten de sleutelrol van vrouwen erkennen bij de zorg voor onze gemeenschappen, aangezien zij het zwaarst lijden onder de veranderingen in het milieu.

Elke vrouw en man nodig

Als we vrouwen versterken – door hen gelijke toegang te geven tot land, landbouwvoorlichting, financiële inclusie en onderwijs – geven we hen de middelen om de ware bewakers van onze biodiversiteit te worden.

Verschillende van ’s werelds meest gepassioneerde milieuactivisten hebben laten zien dat vrouwen krachtige hoeders van onze planeet en agenten van verandering kunnen zijn. We kunnen hun kennis en ervaringen kapitaliseren.

Naarmate we ons meer bewust worden van de existentiële klimaatrisico’s en de gevolgen van de aantasting van het milieu, willen regeringen en de particuliere sector steeds meer actie ondernemen om een leefbare toekomst voor iedereen te garanderen. Het is tijd om na te denken over de rol die vrouwen al spelen in de duurzame toekomst van onze planeet.

Groene revolutie

Wie zal onze groene revolutie leiden? Wie neemt de groene banen aan? En waar komen de wetenschap en de innovaties die onze duurzame toekomst mogelijk maken vandaan?

Als we echt een verschil willen maken, zullen we elke vrouw en elke man moeten versterken en ondersteunen om het welzijn van onze aarde te waarborgen. Omdat de nalatenschap van het milieu net zo goed de erfenis is van de dochters van Mandelena als van haar zonen.

Victor Tsang en Shari Nijman