Van alle Arabische landen staat Syrië het dichtst bij de radicale moslimbeweging Hamas. Hoe moet het in Gaza verder nu de wapens zwijgen? Een gesprek met president Bashir Al-Assad in Damascus: ‘Hamas zal de witte vlag niet hijsen.’
Hij was niet voorbestemd voor de politiek. Bashir Al-Assad (43) studeerde geneeskunde en werd oogarts. Maar toen zijn oudere broer bij een ongeval om het leven kwam, werd hij toch geroepen om zijn vader in 2000 op te volgen aan het hoofd van de Baathpartij en van het land. In tegenstelling tot wat velen hadden verwacht, hield Bashir Al-Assad zich staande en vestigde hij zijn macht. Zoals zijn vader voor hem, is hij nu een van de meest invloedrijke leiders in het Midden-Oosten. Vorig jaar nog aanvaardde hij dat Turkije zou bemiddelen tussen Syrië en Israël, dat met de Golanhoogvlakte nog altijd een stukje Syrië bezet houdt.
In de hele Arabische wereld heeft niemand zoveel invloed op Hamas als u. Kon u de strijders niet in toom houden?
BASHIR AL-ASSAD: Eerst moest het geweld stoppen, van de twee kanten. Vervolgens moet Israël het embargo opheffen, dat Gaza van de wereld afsluit en dat de bevolking daar langzaam wurgt. Mensen kunnen sterven omdat ze een bom op hun hoofd krijgen. Maar ze kunnen ook doodgaan bij gebrek aan geneesmiddelen of levensmiddelen.
Israël zal de blokkade pas opheffen als er geen raketten meer worden afgeschoten op het zuiden van het land.
ASSAD: Als mensen de keuze hebben tussen langzaam sterven als gevolg van het embargo of sneuvelen in de strijd, dan kiezen ze voor de strijd. Het opheffen van het embargo is daarom onlosmakelijk verbonden met elke oplossing voor het conflict.
Een groot deel van de wereld vindt het geweld dat Israël gebruikt niet in verhouding tot de krakkemikkige Palestijnse raketten. Maar die raketten worden toch beschouwd als een provocatie die voor menselijk leed zorgt.
ASSAD: Hamas hield zich zes maanden lang aan een bestand, terwijl Israël de Gazastrook verder afsloot van de wereld. Dat is waar het om gaat.
Zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie beschouwen Hamas ondertussen nog altijd als een terreurorganisatie.
ASSAD: Altijd dat cliché. Of je Hamas nu graag ziet of niet, het is een factor waarmee rekening moet worden gehouden. De partij haalde drie jaar geleden bij internationaal erkende verkiezingen een volstrekte meerderheid. Daarom is de beschuldiging dat Hamas de bevolking in de Gazastrook gijzelt ook zo absurd. Als Hamas een terreurorganisatie is, wat moeten we dan van Israël denken? Terwijl Hamas vorig jaar zes maanden lang een wapenstilstand in acht nam, bracht Israël meer dan duizend Palestijnen om het leven met gerichte acties. Nu zijn er weer meer dan duizend mensen dood. Ik heb geen enkele westerse regering daartegen horen protesteren.
Hamas kreeg zijn reputatie met zelfmoordaanslagen tegen Israëlische burgers. Dat kunt u toch niet goedkeuren?
ASSAD: Ik ben daar geen voorstander van. Zelfmoordaanslagen zijn geen deel van onze cultuur. Maar als puntje bij paaltje komt: wat is het verschil tussen een bom die iemand op zijn lichaam draagt en een bom die uit een vliegtuig wordt geworpen? Ze zijn allebei even dodelijk.
De belangrijkste vertegenwoordiger van Hamas in het buitenland, Khaled Meshaal, kreeg asiel in Damascus. Hij heeft de reputatie dat hij radicaler is dan de leiding van Hamas in Gaza.
ASSAD: Iedereen vergeet dat Meshaal de grenzen van 1967 al in 2006 heeft erkend. Dat wil zeggen dat hij een oplossing van een Palestijnse staat naast Israël aanvaardt.
Dat is toch niet veel meer dan een indirecte erkenning?
ASSAD: Het is meer dan dat. Wij, Sy-riërs, erkennen Israël op dit moment helemaal niet. Israël is nog altijd een vijand, die op de Golanhoogvlakte een deel van ons land bezet houdt. Als het zich van de Golan terugtrekt, zullen we Israël erkennen. Eerst vrede, dan erkenning – niet omgekeerd.
De Arabische wereld was vorig weekend in Doha bijeen voor een crisistop. Welke uitweg ziet u?
ASSAD: Als de wapens zwijgen en het Israëlische leger zich uit de Gazastrook terugtrekt, moet er meteen over een opheffing van het embargo worden onderhandeld. Daarnaast moet de bevolking in Gaza een internationale garantie krijgen dat ze niet weer wordt aangevallen.
Over garanties voor Israël spreekt u niet?
ASSAD: Dan moet het land maar vrede stichten, en niet alleen met de partij van de Palestijnse president Mahmoud Abbas. Zonder Hamas gaat het niet. Hamas zal niet in rook opgaan en al evenmin de witte vlag hijsen. Hamas heeft het vertrouwen van de bevolking. Een volgende belangrijke stap moet dan zijn dat de eenheid onder de Palestijnen wordt hersteld. Zonder eenheid komt er geen vrede. En daarvoor moeten de Palestijnen onder elkaar zorgen.
Wie moet er in afwachting een akkoord voor de Palestijnen ondertekenen?
ASSAD: Kijk naar de realiteit. In 2006 voerde Israël oorlog met Hezbollah in Libanon. Israël beschouwt Hezbollah nog altijd als een terreurorganisatie. Toch kwam er een akkoord tot stand, dat door de Verenigde Staten, Frankrijk, Israël, Syrië en Hezbollah werd onderhandeld. Zoals Hezbollah toen, moet Hamas nu een deel van de oplossing zijn.
Met alle kritiek die u op Israël hebt, zat u zelf toch recent met Israëli’s om de tafel? Hoe groot is de kans dat u de Golan terugkrijgt, die Israël sinds 1967 bezet houdt?
ASSAD: Die gesprekken zijn stopgezet. Met deze Israëlische regering praten we niet meer. Ze is te zwak. We hebben een sterke tegenpartij nodig om vrede te kunnen sluiten.
Ondertussen beschouwt Washington Syrië wel nog altijd als een schurkenstaat. Al was het maar omdat u nauwe banden onderhoudt met Iran. Een land dat een atoombom wil maken.
ASSAD: Ik geloof niet dat Iran een atoombom wil maken. Wij zijn in ieder geval tegen de verspreiding van kern-wapens. Wij willen een kernwapenvrij Midden-Oosten, Israël inbegrepen.
Israël heeft plannen om de Iraanse kerninstallaties te bombarderen. In 2007 bombardeerde de Israëlische luchtmacht een gebouwencomplex in Syrië. U hebt toen zeer terughoudend gereageerd. Wat zou een aanval op Iran nu betekenen voor het Midden-Oosten?
ASSAD: Dat zou niet alleen een fout zijn, maar ook een catastrofe die de regio voor lange tijd zou destabiliseren. Wij hadden in 2007 kunnen terugslaan, maar we wilden ons niet in een oorlog laten lokken. We zijn niet in die val getrapt. De gebouwen die werden aangevallen, waren overi-gens geen atoomfabriek zoals Israël zei, maar een gewoon militair complex.
Inspecteurs van het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie hebben er nochtans sporen van uranium gevonden.
ASSAD: Die kwamen niet van ons. Die moeten de Israëli’s er hebben uitgeworpen om ons verdacht te maken.
Wat verwacht u van de nieuwe Amerikaanse president?
ASSAD: Ik verwacht niets, maar ik hoop. George W. Bush bracht ons twee oorlogen. De situatie in de wereld is er de voorbije acht jaar zienderogen op achteruit gegaan. De nieuwe Amerikaanse regering moet zich nu maar eerst eens in het vredesproces engageren. Wij kunnen daarbij helpen, samen met de Europeanen.
Is de verdeeldheid van de Arabische wereld misschien niet nog het grootste probleem?
ASSAD: De Arabische wereld is verdeeld, dat lijdt geen twijfel. Wij hebben, bijvoorbeeld, geen directe dialoog met Egypte over de Gazastrook. We hebben daarover de voorbije jaren niet met Caïro kunnen praten. Wel met de Fransen, bijvoorbeeld. Die hebben tenminste belangstelling voor wat wij denken.
De voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger zei ooit dat er zonder Egypte in het Midden-Oosten geen oorlog mogelijk is. Maar dat er zonder Syrië niet aan vrede kan worden gedacht.
ASSAD: Zonder Syrië is vrede nog altijd ondenkbaar.
©Der Spiegel
