Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Vermeersch, de regering gaat de eengemaakte basispolitie eerst in de praktijk uittesten. Is dat verantwoord?
Etienne Vermeersch: Ik heb altijd huiverachtig gestaan tegenover de snelheid waarmee men de politiehervorming wilde doorvoeren. De nu al bestaande Inter Politie Zones, waarin rijkswacht en politie samenwerken, zijn een goede basis om ervaring op te doen en om die korpsen langzamerhand naar elkaar te laten toe groeien inzake opleiding, aanwervingsprocedures, statuten, verloning, bevorderingen en zo meer. Vandaaruit kan men geleidelijk aan, over een periode van enkele jaren, evolueren naar een volledig eengemaakt korps. Idem voor BOB en gerechtelijke politie. Er zijn op dit moment nog zoveel verschillen, dat overhaasting op een mislukking dreigt uit te lopen. Een geleidelijke ontwikkeling via de praktijk in enkele zones, kan een goed alternatief zijn.
Is het een extra gok om Antwerpen tot modelproject uit te roepen?
Vermeersch: De politie wordt in Antwerpen met meer problemen geconfronteerd dan elders in Vlaanderen. Onder meer door de aanwezigheid van georganiseerde misdaadbendes, en door de spanning tussen autochtonen en allochtonen. Als het experiment daar lukt, moet het elders ook lukken. Maar met de gemeenteraadsverkiezingen in het vooruitzicht, kan een desorganisatie nefaste gevolgen hebben. Het zal van belang zijn om agenten en rijkswachters te garanderen dat dit project hun statuut en hun belangen niet in het gedrang brengt. De huidige regeringen, federale en Vlaamse, willen in korte tijd scoren en met realisaties naar buiten komen. Soms met succes, zoals bij het akkoord met de verzorgingssector de voorbije week. Soms met mooie ideeën, zoals gratis vervoer voor 65-plussers. Maar de meeste van die plannen hebben een prijskaartje, en ik vrees dat onze regeringen te veel geld zullen uitgeven. De staatsschuld blijft torenhoog, een al te gul beleid nu kan de begrotingen van de toekomst opnieuw in gevaar brengen. Zeker als de belastingen met tien procent verlaagd zouden worden.
Als de proef met de eenheidspolitie in Antwerpen mislukt, is dat weer koren op de molen van het Vlaams Blok. En dat pakt binnenkort ook nog uit met Anke Van dermeersch.
Vermeersch:De Standaard gaf als kop: ‘Filip Dewinter tast Anke Van dermeersch af’. Ik heb daar begrip voor. Mevrouw Van dermeersch heeft met enkele uitspraken blijkbaar zijn zinnen geprikkeld. Het resultaat kan best grappig worden. Ik zie Anke al poseren in haar blootje, terwijl Alexandra Colen er een groot vijgenblad voor houdt. Dat dit soort pogingen tot verruiming tijdens de carnavalsperiode plaatsvindt, is veelbetekenend.
Vice-premier Elio Di Rupo maakte op een persconferentie het veiligheidsplan van minister van Justitie Marc Verwilghen belachelijk.
Vermeersch: Ik heb verbaasd zitten kijken naar deze frontale en openlijke aanval, over een plan dat bij het publiek en zelfs in het parlement nauwelijks bekend is. Het optreden van Di Rupo valt allicht onder de noemer ‘profileringsdrang’. De PS wordt bedreigd door Ecolo dat zich, onder andere rond justitie, manifesteert als de progressieve kracht in ‘Francofonië’. De discussies binnen deze regering worden op het publieke forum gevoerd. Op zichzelf is dat niet slecht, op voorwaarde dat bij de oppositie eenzelfde transparantie heerst. Want anders lijkt het alsof de standpunten van de oppositie steviger, en daardoor voor sommigen ook juister zijn dan die van de regering.
Zien we dat ook in het euthanasiedebat?
Vermeersch: Aanvankelijk leek het, en de CVP versterkte handig die indruk, alsof de meerderheid een blok had gevormd dat discussie uitsloot. Intussen zijn er, bijvoorbeeld door pater Van Neste en mezelf, voorstellen gedaan om een compromis te maken tussen meerderheid en oppositie. Maar ik stel vast dat de CVP daar niet op reageert, nu zelf blok vormt tegen de meerderheid, en toedekt dat er in eigen schoot uiteenlopende opinies heersen. Reginald Moreels is bereid te praten, en Hugo Vandenberghe staat open voor op zijn minst een discussie over de juridische aspecten. Maar Mia De Schamphelaere stelt zich veeleer op als tegenstandster. Wat ze uit eigen naam wel mag doen, maar ik denk dat haar stelling hooguit tien procent van de CVP-achterban vertegenwoordigt. De CVP begaat een vergissing als ze dat standpunt overneemt, en als ze spelletjes speelt zoals met het in de commissie binnenhalen van de vzw Alert. Een vereniging die pour les besoins de la cause plots uit de lucht komt vallen, geen bewijs van ervaring of competentie levert, en zich bovendien op een valse manier heeft voorgesteld als voorstander van een discussie terwijl ze in feite een vereniging tegen euthanasie is.
Professor Van Neste heeft in De Standaard herhaald dat euthanasie slechts over zeshonderd mensen per jaar gaat, terwijl levensbeëindiging door een medische beslissing veel vaker voorkomt.
Vermeersch: Het aantal ingrepen dat rechtstreeks de dood tot gevolg heeft, bedraagt per jaar 4,4 procent van het aantal overlijdens. Dat is dus heel wat, ongeveer 2480 gevallen. En de meerderheid ervan treft mensen die er niet om gevraagd hebben. Mede daarom is alvast een specifieke euthanasiewet dringend nodig. Daarnaast, maar dat mag er niet aan gekoppeld worden, kan je inderdaad bepalingen uitwerken over het stopzetten van een zinloos geworden medische handeling, en over het opdrijven van pijnstilling dat de dood versnelt. Het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek kan ook daarover een samenvatting maken van de in binnen- en buitenland gangbare ideeën en praktijken. Dat moet een aanzet zijn om te zoeken naar gemeenschappelijke procedures over deze ‘medische beslissingen rond het levenseinde’. Want het recente optreden van het gerecht zaait verwarring bij de artsen. Niemand wil worden opgesloten, zoals onlangs een Luikse dokter overkwam. Veel artsen nemen liever geen risico meer en aarzelen meer dan vroeger om een zinloze medische behandeling stop te zetten. Dat betekent voor veel patiënten en nabestaanden nodeloos supplementair lijden.
Met Super Tuesday draaien de Amerikaanse primaries deze week op volle toeren. Gore en Bush lijken de buit binnen te hebben.
Vermeersch: De primaries bevestigen dat de Amerikaanse maatschappij verbrokkelt, net als de onze. Vroeger was er een vrij stabiel kiezerskorps. Bepaalde klassen stemden zo goed als altijd voor dezelfde partij. Die zekerheid is verdwenen. In een samenleving die sterk beïnvloed wordt door de massamedia en die inspeelt op specifieke groepsbelangen, heeft dat zijn weerslag op een verkiezingscampagne, ook in de voorverkiezing. De meetings van Bush illustreren dat voor veel Amerikanen de ethische benadering van de politiek onbelangrijk is. Bush is een politieke robot die zegt wat een bepaald kiezerspubliek van hem verwacht. De boodschap van John McCain heeft meer inhoud, maar dat slaat niet aan. Mij lijkt de democratie meer gebaat met verkiezingen rond duidelijke politieke projecten, dan rond personen. Ik deins daarom ook terug voor voorstellen om eerste ministers of burgemeesters rechtstreeks te laten verkiezen. Dat geeft te veel kans aan populisten die het publiek naar de mond praten.
Als de EU Oostenrijk boycot omdat de FPÖ in de regering zit, wat moet ze dan doen met een Amerikaanse president die voor de doodstraf is?
Vermeersch: Dat stelt een gewetensprobleem. George Bush heeft in Texas meer dan honderd doodvonnissen laten uitvoeren. Het is bijna een statistische zekerheid dat daarbij ook mensen zijn gedood die onschuldig waren, of niet zo’n zware straf verdienden. Ik houd mijn hart vast als de Amerikanen met zo iemand uitpakken in de internationale politiek, waar tijdens de komende eeuw ethische thema’s centraal zullen staan. Ter verdediging van gouverneur Bush kan je enkel aanvoeren dat zijn handelingen binnen een in Amerika legitiem kader vallen. Terwijl de ideeën van Haider niet stroken met de democratische opvattingen en waarden binnen de EU, waarvan hij lid is. Maar uiteraard zijn executies van minderjarigen en folterende terechtstellingen op de elektrische stoel zulke inhumane daden, dat ze universeel verboden zouden moeten zijn. De Amerikaanse maatschappij bevat in zich gewoonten die achterlijk zijn. We kunnen daar kritiek op geven, net als op de schending van de mensenrechten in China en Rusland, maar meer dan dat ligt helaas niet in onze mogelijkheden.
Augusto Pinochet is naar zijn land kunnen terugkeren. Doet die afloop de voordelen van zijn arrestatie teniet?
Vermeersch: Is de fles halfvol of halfleeg? Dat hij is aangehouden, heeft hem zelf in moeilijkheden gebracht, en is een waarschuwing voor andere staatshoofden. Ook een verloren strijd kan zijn nut hebben. Maar wat de Labour-regering gedaan heeft, is beneden de maat. We hebben Pinochet bij aankomst in Santiago uit zijn rolstoel zien springen, en zijn geheugen was goed genoeg om te weten wie hem stond op te wachten. Dat is een zware blaam voor de Engelse dokters die vonden dat hij fysiek en psychisch niet bij machte was een proces te ondergaan. De Zwitsers hebben terecht gesteld dat dit geen grond was om zijn uitlevering te weigeren. Eventueel kan dit vóór een proces onderzocht worden, maar dat valt dan onder de bevoegdheid van de rechtbank waarvoor hij terecht moet staan. Eén voordeel van deze afloop is dat men in de toekomst de truc met het medisch dossier niet zo gemakkelijk opnieuw uit de doos zal halen.
Minder in de spots stond de veroordeling door het Joegoslavië-tribunaal van de Bosnisch-Kroatische generaal Blaskic tot 45 jaar gevangenis.
Vermeersch: Dat het om een Kroaat gaat, onderstreept dat niet alleen de Serviërs misdaden hebben begaan in de Bosnische oorlog, en dat het tribunaal in Den Haag niet alleen Serviërs viseert. Verder is het van belang dat hiermee een van de leiders veroordeeld is, die zelf geen moorden of folteringen heeft uitgevoerd maar wel anderen ertoe heeft aangezet. Op lange termijn zal het Joegoslavië-tribunaal meer impact hebben dan de zaak-Pinochet.
Israël heeft de dagboeken van Adolf Eichmann vrijgegeven, als steun aan Deborah Lipstadt die door de negationist David Irving wordt aangeklaagd voor laster en eerroof.
Vermeersch: Laat me eerst stellen dat, strikt juridisch, het negationisme een nevenaspect is van dit proces, waarin Irving niet de beschuldigde maar de aanklager is. Zijn publicaties zijn overigens niet verboden. De dagboeken van Eichmann moeten ondersteunen dat Lipstadt gelijk had door Irving van leugens te beschuldigen. Een van de hoofdschuldigen, Eichmann, geeft zelf toe dat de uitroeiing van joden en zigeuners wel degelijk op een door de nazi-top georganiseerde manier gebeurde. De al bestaande bewijslast over de holocaust wordt er nog verpletterender door. Maar er schuilt ook een gevaar in het gebruik van dit dagboek op een proces. Historische waarheid wordt bepaald door een consensus onder deskundigen die de methodes van het wetenschappelijk onderzoek toepassen. Als je dat voor een rechtbank brengt, bestaat het gevaar dat de rechter moet bepalen wat historisch waar of vals is, terwijl hij daartoe de competentie mist.
Mag men die ‘historische waarheid’ in twijfel trekken?
Vermeersch: Algemeen gesteld heeft iedereen het recht om wetenschappelijke beweringen aan te vallen. Er is voor mij één uitzondering, al breng ik die met enige aarzeling naar voren. Indien men zonder degelijke argumenten een met veel bewijzen geschraagde wetenschappelijke waarheid betwist, en daardoor manifest mensen persoonlijk kwetst, dan kan daartegen opgetreden worden. Door de beweringen van de negationisten worden honderdduizenden nabestaanden van holocaustslachtoffers tot in het diepst van hun wezen gekwetst. In een dergelijk geval kan ik er begrip voor opbrengen als het recht om een wetenschappelijke waarheid te betwisten voor een bepaalde periode vervalt. Zoals men ook sommige archieven vijftig jaar gesloten houdt, vanwege de persoonlijke betrokkenheid van een aantal mensen.
ETIENNE VERMEERSCH
Koen Meulenaere
