Volgens de Israëli Yossi Beilin en de Palestijn Yasser Abed Rabbo lag de oplossing voor het Midden-Oostenconflict in Taba op tafel. En zij geven voorlopig nog niet op.
‘Alstublieft, probeert u nu niet extremistischer te zijn dan wijzelf!’ Met die woorden nam de Israëli, Yossi Beilin afscheid van het publiek in het nokvolle Brusselse Janson-auditorium. De boodschap van de avond was duidelijk: Israël en de Palestijnen hebben allebei anderhalf jaar verloren, meer dan duizend doden waren voor niets gevallen, en de enige weg uit de catastrofe leidt terug naar Taba, waar de onderhandelingen afbraken.
Israël wordt ondertussen geleid door Ariel Sharon, die van die terugkeer naar Taba niet wil weten. Dus bepleitten Beilin en Yasser Abed Rabbo in Brussel zelf, individueel, de uitweg van de rede. Aan de ene kant stond de Palestijn Rabbo, voormalig radicaal en vandaag minister van Cultuur en Informatie in de regering van de Palestijnse Autoriteit van Yasser Arafat. Tegenover hem stond de voormalige minister van Justitie onder Ehud Barak, Yossi Beilin, die mee aan de basis van het Oslo-proces lag. Beide heren waren betrokken bij het onderhandelingsproces over de ’tweestatenoplossing’. In de zomer van 2000 zag het er in Camp David naar uit dat die strategie zou mislukken, maar door een bijkomend initiatief van de Amerikaanse president Bill Clinton kreeg ze een tweede kans. Tijdens de gesprekken in Taba lag de oplossing zelfs op tafel, maar door de naderende Israëlische verkiezingen (Sharon ging die winnen) werd die ongrijpbaar. Ondertussen waren de eerste tientallen doden van het tweede intifadaconflict gevallen en was de helse spiraal ingezet.
Weer uit die spiraal komen en naar Taba terugkeren, is het doel van de Coalitie voor Vrede, waarmee Beilin en Rabbo nu de wereld afreizen. En met name Europa aandoen, dat genuanceerder tegenover het Arabisch-Israëlische conflict staat dan de VS. Dus ging het eerst naar Joschka Fisher in Berlijn, dan naar Brussel waar Chris Patten, Javier Solana en de Belgen bewerkt werden voor de EU-ministervergadering in Caceres. Daar werd uiteindelijk geen akkoord over het dossier bereikt: de EU-landen slaagden er, zoals gewoonlijk, niet in om een gezamenlijk standpunt in te nemen en het pak met suggesties werd naar een vergadering op 18 februari in Brussel doorgeschoven. Die suggesties bevatten onder meer een voorstel, dat de Europeanen in de VS zonder succes zijn gaan verdedigen, om snel een Palestijnse onafhankelijke staat te erkennen en daar verkiezingen aan te koppelen. Ariel Sharon, vorige donderdag zelf ook op bezoek in de VS, had méér succes bij de Amerikaanse president George W. Bush dan de Europeanen. Bush haalde weer fiks uit naar Arafat en had alle begrip voor Sharon – maar het idee dat de Israëlische premier hem écht had willen aanpraten, namelijk alle contacten met Yasser Arafat verbreken, nam hij niet over.
SAMEN STERK
‘Als voormalige onderhandelaars geloven wij, meneer Rabbo en ik, dat we heel dicht bij een akkoord waren en dat we daar nog steeds heel dicht bij zitten, ondanks wat in het afgelopen anderhalf jaar gebeurd is’, zegt Yossi Beilin tegen Knack. ‘Maar we moeten terug naar dezelfde onderhandelingstafel om voort te zetten wat we in Taba afgebroken hebben. Daarvoor hebben we de hulp van een derde partij nodig, aangezien het wantrouwen tussen de twee partijen zo groot geworden is en er in feite geen directe relatie tussen Arafat en Sharon bestaat. Een tijdlang hebben we geprobeerd de Amerikanen en de Europeanen over te halen om zich meer in het proces te engageren. De Europeanen hébben dat gedaan, maar de Amerikanen besloten er hun handen af te houden. Voor ons komt dat neer op: laat ze bloeden.’
Dat konden Beilin en Rabbo niet aanvaarden. Daarom besloten ze op 14 januari een gezamenlijke Israëlisch-Palestijnse vredescoalitie te vormen, als surrogaat voor een derde partij die er nog niet is. Beilin: ‘We zijn hier om Europese steun te vragen. En om Europese decision makers naar de regio uit te nodigen om daar, naast andere gesprekken, ook ons te zien en van de nieuwe vredescoalitie een begrip te maken. Want samen kunnen we veel doen. We kunnen elk onze gemeenschap aanspreken, ze zeggen dat wij nog steeds de enige partners zijn, dat er geen alternatief voor dit partnerschap bestaat. En dat wij een plan hebben.’ Dat plan is de ontwikkeling van Camp David en het Clinton-plan en Taba. De ideeën die daar op tafel kwamen en in het algemeen ook door beide partijen aanvaard werden, zij het nooit officieel, zijn de basis voor verdere onderhandelingen.
‘De grote vraag is, hoe geraken we daar’, aldus Beilin. ‘We hebben het Tenet-plan en het Mitchell-rapport, en het komt er nu op aan de twee kanten te overhalen om naar de onderhandelingen terug te keren. Volgens mij moeten we de Palestijnen zeggen dat ze méér moeten doen dan ze tot nu toe gedaan hebben om gewelddaden te voorkomen, en aan de Israëlische regering dat ze geen voorafgaande voorwaarden mag stellen. Want geweld verwoest alles, en voorafgaande eisen verhinderen onderhandelingen. Ze moeten ook naar die onderhandelingen terugkeren en niet wachten op het einde van het geweld. Alleen onderhandelingen en een ander soort relaties kunnen een einde maken aan het geweld. Dat moeten we doen om het vredesproces weer op gang te brengen. Als Palestijnen en Israëli’s dan opnieuw bij elkaar komen, hebben ze de drie luiken – Tenet, Mitchell en misschien Clinton – als steun om tot een akkoord te komen.’
Volgens Yasser Abed Rabbo vermijdt Sharon elke mogelijkheid om tot serieuze politieke onderhandelingen en een oplossing te komen. ‘Zonder derde partij in ons conflict denk ik dat de capaciteiten van beide kanten om vooruitgang te boeken heel beperkt zijn’, zegt hij. ‘We hebben Amerikaanse interventie nodig, niet alleen op het gebied van de veiligheid, maar ook op politiek vlak. Alles tot veiligheidsproblemen beperken, schiet tekort als aanpak om beide kanten in beweging te brengen. Ook het Mitchell-rapport zegt dat de veiligheidsmaatregelen ondersteund moeten worden door politieke stappen en door nieuwe politieke gesprekken en maatregelen, zoals het bevriezen van de kolonisatie, om het proces voor de publieke opinie aan beide kanten betekenis en geloofwaardigheid te geven. En om pogingen om het proces op het vlak van de veiligheid te laten ontsporen gemakkelijker te controleren, te isoleren en te elimineren.’
WACHTEN OP LIEFDE
Yossi Beilin maakt zich geen zorgen over de competitie met Sharon bij een vredesproces. ‘Ik geloof niet dat hij echt ideeën heeft’, aldus Beilin. ‘De tijd werkt niet in ons voordeel: dat komt niet door Sharon, maar door wat er op het terrein gebeurt. De haat, de wraaknemingen. Het is een vreselijke situatie waaraan een eind moet komen. Populistische kreten om wraak en ijzeren vuisten leiden tot niets. Het goede nieuws is dat we niet alleen staan in die strijd. Er zijn Palestijnen en Israëli’s die bereid zijn om met ons mee te werken aan een heel andere soort oplossing. Als wij in staat blijken om met ideeën, suggesties, projecten en oplossingen te komen, zullen we winnen ook. Het is niet zozeer geld dat hier schaars is, maar wel ideeën. En er is haast bij.’
‘Als Sharon met Aboe Alaa, Abu Mazen en Mohammed Rashid praat, zoals vorige week, heeft hij het over twee dingen: het geweld dat moet stoppen en een langdurige interimoplossing. Dat er een einde moet komen aan het geweld is voor iedereen duidelijk. De vraag is alleen hoe je geweld definieert. Als Sharon totale geweldloosheid van de andere kant eist, moet hij beseffen dat Israël dan ook geen enkele vergeldingsactie meer kan ondernemen. En wat een langdurige interimoplossing betreft: dat kan niet werken. De grootste kritiek die op het Oslo-proces kwam, was dat het te lang duurde en dat het extremisten aan beide kanten de gelegenheid bood om het te torpederen. Nu komen dezelfde lui die beweren dat Oslo dood is, met de suggestie een kunstmatig verlengstuk aan het Oslo-proces te breien door er nog een interimregeling aan toe te voegen tot we eindelijk verliefd op elkaar worden. Oslo heeft bewezen dat verliefd worden heel moeilijk is, zeker tussen twee rivalen. Voor mij is denken zoals Sharon pas écht naïef zijn. Nog eens een lange interimoplossing kan verwoestend zijn. Nu is er een definitieve oplossing nodig die misschien niet morgen, maar over één of twee jaar permanent wordt en in afwachting doen we voorlopige stappen, maar niet weer een interimakkoord met een open einde.’
Regelingen die problemen onopgelost laten, zullen volgens Rabbo altijd een recept vormen voor de bestendiging van de spanning tussen de twee kanten. Het enige wat erop zit, is de moedige stap te zetten en al de overblijvende problemen aan te pakken. Rabbo: ‘Een zuiver en finaal onderscheid maken tussen wat van ons is en wat van de andere kant is, de grenzen vastleggen, oplossingen zoeken voor alle problemen – hoe pijnlijk die oplossingen ook zijn. En dan moeten we een nieuw soort relatie aangaan, die gebaseerd is op gelijkheid en stabiliteit tussen de twee kanten en die internationaal gegarandeerd wordt. Dat is de enige aanpak die ons rest, want het proces van de afgelopen zeven, acht jaar kunnen we niet herhalen. Het bevatte goede dingen, maar is nu uitgeput. Het heeft ons in de richting van een historische oplossing geduwd, zodat wij, ondanks alle moeilijkheden, maar één uitweg meer hebben: die van de oplossing. Terug kunnen we niet, daar ligt de catastrofe.’
GEEN TIJDBOMMEN
Sommige mensen hebben het over een staat op 42 procent van het grondgebied, maar Rabbo denkt dat de ernst van de situatie neigt naar een oplossing op basis van de grenzen van 1967. ‘Als we moedig genoeg zijn, kunnen we dat halen’, zegt hij. ‘Maar we moeten geen tijdbommen achterlaten die elke interimregeling zullen opblazen, hoe blij de wereld daar ook mee zou zijn. Als we de vluchtelingenkwestie onopgelost laten, wordt dat een tijdbom. Idem voor Jeruzalem, voor de kolonies, grenzen, water, luchtruim… Je mag niet met de diepe aspiraties van een volk spelen. Veiligheid is een basisprobleem voor miljoenen Israëli’s, daar speel je niet mee en je werkt het niet met cosmetica weg. Hetzelfde geldt voor de Palestijnen en zelfbeschikking. Je kunt niet zeggen: we zullen de Autoriteit maar Staat noemen en dat is genoeg. De bezetting zal blijven. Ik zeg niet dat alles op mijn eigen manier geregeld moet worden, maar een oplossing moet er wel zijn. De aanpak in Taba toonde aan hoe problemen opgelost kunnen worden. Dat bestond al voor de gesprekken van Taba, maar daar werd dat het verst ontwikkeld. Dus laten we verder gaan in die richting!’
‘Het Europese idee is nu verkiezingen in Palestina. Leuk, verkiezingen zijn altijd heel goed. Maar hoe gaan wij verkiezingen houden, als onze mensen niet van één dorp naar het andere kunnen? Als de Israëli’s zich terugtrekken, de closure en de belegeringen worden opgeheven, en er internationale controle op de omstandigheden en het verloop van de verkiezingen komt, dan wel. Dat is het praktische aspect. Een politiek aspect is dat de vorige verkiezingen plaatsvonden in het kader van het vredesproces. Maar nu gaat het over het maken van een staat en een definitieve regeling. Dat zou de mensen meteen een motief geven om eraan mee te doen.’
Beilin en Rabbo beweren oplossingen te hebben voor alle opengebleven problemen in het Clinton-plan en in Taba. ‘Ook voor de vluchtelingen’, zegt Beilin. ‘Het debat over Jeruzalem is voorbij. Natuurlijk gaan de discussies voort, moeten details ingevuld worden en zijn er meningsverschillen. Maar in grote lijnen ligt de oplossing daar. Al de grote problemen zijn opgelost. Het gemakkelijkste is nu de definitieve regeling van het conflict. Maar om daar te raken, hebben we hulp nodig. Het is niet gemakkelijk om rationeel te denken in een krankzinnige situatie. We hebben allebei gelijk en ongelijk. Er zijn geen heiligen in dit verhaal.’
Sus van Elzen
Beilin: ‘Als Sharon totale geweldloosheid van de andere kant eist, moet hij beseffen dat Israël dan ook geen enkele vergeldingsactie meer kan ondernemen.’
