In het Fort van Breendonk tonen foto’s de Slag om Stalingrad. De eerste belangrijke Duitse nederlaag en het keerpunt in de Tweede Wereldoorlog.
De Slag om Stalingrad begon op 23 augustus 1942 met een verschrikkelijk bombardement door de Luftwaffe, waarbij meteen 40.000 burgers om het leven kwamen. Nadat de Duitsers er een jaar eerder niet in waren geslaagd om Moskou te veroveren, wilden ze te allen prijze doorbreken naar de olievelden van de Kaukasus. Die strekten zich uit tot Stalingrad, een stad aan de Wolga die ook een belangrijk industrieel en strategisch centrum was. De strijd om de tractorfabriek Rode Oktober, waar tot vlak voor de slag tanks van de band rolden, ging de legende in.
Stalin weigerde eerst om de stad – zijn stad, de stad van Stalin – te ontruimen, maar uiteindelijk werden toch 300.000 burgers in verschrikkelijke omstandigheden en onder Duits vuur naar de andere oever van de Wolga gebracht. Toch zaten goed 50.000 mannen, vrouwen en kinderen vast tussen de vechtende partijen. Minder dan 10 procent van hen zou de slag overleven. De Russische verdediging van de stad, soldaten en burgers, liet de Duitsers vechten voor elke straat, elk huis, elke verdieping van elk huis, voor elke kamer. ‘De Russen staan als rotsblokken’, schreef een Duitse soldaat in zijn dagboek kort voordat hij zelf om het leven kwam. Ze betaalden daar ook een prijs voor: elke 20 seconden stierf er een Russische soldaat. Een officier overleefde zijn aanstelling gemiddeld drie weken.
Maar het zesde Duitse leger slaagde er niet in om de weerstand te breken. Het Russische tegenoffensief begon midden november. De Duitsers werden omsingeld. Eind januari 1943 gaf veldmaarschalk Friedrich von Paulus zich over. De 90.000 overlevenden van zijn leger werden krijgsgevangen gemaakt. De Duitse nederlaag in Stalingrad werd een keerpunt in de oorlog. Het nieuws betekende een opsteker voor geallieerden, in het westen zowel als in het oosten. Na Stalingrad zochten Italië en Roemenië een uitweg uit de oorlog. Japan zag af van zijn plan om de Sovjet-Unie in Siberië aan te vallen.
In het Nationaal Gedenkteken van het Fort van Breendonk wordt tot 9 november een selectie foto’s tentoongesteld die de slag in al zijn rauwheid laten zien. De expositie loopt in samenwerking met de ambassade van de Russische Federatie in België. De foto’s zelf zijn ter beschikking gesteld door het staatsmuseum van Volgograd – zoals de stad nu wordt genoemd.
www.breendonk.be
door HUBERT VAN HUMBEECK
