Na de zomer kunnen slachtoffers van oneerlijke handelspraktijken collectief naar de rechtbank om gedeelde belangen te verdedigen. Opmerkelijk: hun vertegenwoordiger mag geen advocaat zijn. De Orde van Vlaamse Balies is woest.
Tegen 1 september zou de wet op de groepsvordering van kracht moeten zijn. Die introduceert het van oorsprong Amerikaanse concept van de class action lawsuit, een procedure waarbij een groep mensen een zaak collectief voor dezelfde rechtbank brengt. Anders dan in de VS blijft het toepassingsgebied van class action (ook wel groepsvordering genoemd) in Europese landen beperkt. In België draait het vooral om consumentenrecht: de groepsvordering wordt een instrument voor verbruikers om schade te verhalen. Voor gsm-abonnees die door misleidende reclame in een nadelig tariefplan stappen bijvoorbeeld, of voor gestrande reizigers van een geannuleerde chartervlucht. Tot dusver moesten gedupeerden zich individueel tot de rechter wenden, zelfs als ze in groep dezelfde advocaat in de arm namen. Onder de nieuwe wet kunnen ze een groepsvertegenwoordiger aanduiden om hun gedeeld belang collectief te behartigen voor de Brusselse rechtbank die exclusief bevoegd is voor groepsvorderingen.
‘We ijveren al vijftien jaar voor een instrument om slachtoffers van oneerlijke handelspraktijken te helpen’, zegt Ivo Mechels van Test-Aankoop. ‘Inderdaad, mensen konden al individueel naar de rechtbank stappen, maar meestal lag de drempel te hoog. Want wie wil een lange en dure procedure voeren voor een claim van een paar honderd euro? De nieuwe wet maakt de rechtsbedeling veel toegankelijker. En bij een veroordeling hebben alle gedupeerden recht op compensatie. Dat zal ondernemingen tot voorzichtigheid aanzetten voordat ze zich aan dubieuze handelspraktijken wagen.’
Opvallend is de figuur van de groepsvertegenwoordiger. De rol kan niet worden waargenomen door een gedupeerde die toevallig juridisch onderlegd is, en zelfs niet door een advocaat. Het moet gaan om leden van de Raad voor het Verbruik, waarin behalve consumentenorganisaties ook de Gezinsbond en de drie grote ziekenfondsen zitten. Vakbonden, nochtans opgenomen in de Raad voor Verbruik, zijn uitgesloten omdat ze geen rechtspersoonlijkheid bezitten. Komen wel in aanmerking: milieuorganisaties, patiëntenorganisaties of andere erkende verenigingen die een band met de gedupeerde groep kunnen aantonen. Al wordt verwacht dat vooral Test-Aankoop als groepsvertegenwoordiger zal optreden.
Het uitsluiten van advocaten als groepsvertegenwoordiger valt slecht bij de Orde van Vlaamse Balies. ‘Onbegrijpelijk’, zegt voorzitter Edgar Boydens. ‘Terwijl advocaten het wettelijke pleitmonopolie bezitten en als geen ander vertrouwd zijn met ingewikkelde procedures.’
Erik Raspoet
‘De nieuwe wet zal bedrijven tot voor-zichtigheid aanzetten.’
