Hij zou als president een ramp zijn voor de nationale veiligheid, zo waarschuwen talloze deskundigen. Maar overheidsadviseur Edward Luttwak vindt de ideeën van Donald Trump juist verstandig: hij zal een einde maken aan de Amerikaanse betrokkenheid bij de hopeloze oorlogen in het Midden-Oosten en aan de confrontatie met Rusland.
Donald Trump zou helemaal niet zo’n slechte keuze als president zijn, denkt de vooraanstaande Amerikaanse strateeg Edward Luttwak (73). In tegenstelling tot zijn Democratische rivaal Hillary Clinton pleit de controversiële Republikeinse kandidaat voor een einde aan Amerikaanse interventies en opbouwmissies in het buitenland. ‘Ik denk dat we met Trump een terugtrekking uit hopeloze oorlogen krijgen’, laat Luttwak voorafgaand aan het interview per e-mail weten. Hij stuurt een dagelijks nieuwsoverzicht van de Amerikaanse vertegenwoordiging bij de NAVO mee, vergezeld van het commentaar ‘lees dit en oordeel zelf’. In de tekst staan berichten over de oprukkende taliban in Afghanistan, de aanwezigheid van Islamitische Staat in Libië, waar een westerse coalitie enkele jaren geleden dictator Muammar Khaddafi wegbombardeerde, en problemen in Syrië en Irak.
De kritiek op Donald Trump is ongemeen fel. Vijftig oudgedienden uit de Republikeinse Partij schreven zelfs dat hij een gevaar voor de nationale veiligheid vormt.
EDWARD LUTTWAK: Die oudgedienden zijn de architecten van de oorlog in Irak in 2003 en proberen te ontkennen dat juist hun beleid heeft gefaald. Zij willen dat de VS troepen naar Irak en Afghanistan blijven sturen. Dat zou prima zijn als het beleid zou werken, maar de taliban zijn terug in Helmand, de provincie waar veel Amerikaanse en Britse militairen het leven lieten.
De oorlog in Afghanistan is de langste in de Amerikaanse geschiedenis, en we zijn weer terug bij af. Het enige verschil met vijftien jaar geleden is dat er nu een hoop Afghaanse politici en legerofficieren over een goedgevulde bankrekening in Dubai beschikken. Maar de taliban zijn aan de winnende hand. Alles is verspild.
Trump stelt daar een aantal coherente ideeën tegenover. Volgens hem heeft het geen zin miljarden uit te geven aan oorlogen in Irak of Afghanistan, omdat er in die landen uiteindelijk weinig ten goede verandert. Zijn oplossing is een terugtrekking, waarna er een nieuwe natuurlijke machtsbalans in de regio kan ontstaan.
Bovendien trekt Trump conclusies uit de magere Europese bijdrage aan de NAVO. Voor de bescherming van Polen schrapen Europese landen met moeite enkele duizenden militairen bij elkaar. Daaruit leidt Trump af dat ze niet bereid zijn om voor een militair machtsevenwicht tegen Poetin te zorgen. Het alternatief is een deal waarbij Rusland invloed in Oekraïne krijgt in ruil voor een einde aan de gevechten in het oosten van dat land. Poetin wil Oekraïne ook helemaal niet hebben. Hij wil een regering in Kiev die respect heeft voor Moskou.
Een derde steen des aanstoots voor het establishment is dat Trump niet gelooft in de oneindige deugden van de globalisering. Ik heb zelf twee boeken geschreven waarin ik aantoon hoe de globalisering lonen van de lagere inkomens in rijke landen verplaatst richting de hogere inkomens in arme landen. Volledige vrijhandel verhoogt in zekere mate de levensstandaard van de lagere inkomens in arme landen, maar de lagere inkomensgroepen in rijke landen zijn de verliezers. De globalisering is dan ook vooral een project van elites die een rationeel eigenbelang najagen.
Trump zou te veel sympathie hebben voor Poetin, zeggen zijn critici. Daarom zou je hem ook geen informatie van de inlichtingendiensten mogen toevertrouwen.
LUTTWAK: Volgens de heersende gedachte hoor je voortdurend je morele afkeur over Poetin te uiten. Hillary Clinton volgt die lijn en is dus populair bij het establishment. Trump daarentegen wil met Poetin op de bank gaan zitten om een borrel te drinken en een deal te sluiten. Voor velen is dat iets verschrikkelijks. Dat Poetin en Trump wat aardige dingen over elkaar hebben gezegd, betekent nog niet dat Trump een landverrader is. Die beschuldiging over het mogelijk lekken van inlichtingen valt niet serieus te nemen. Aan de ene kant zeggen critici dat hij een idioot is die nergens iets van snapt, en aan de andere kant heeft hij een soort fotografisch geheugen waarin hij voor Poetin allerlei geheime codes opslaat?
Waar moet Europa rekening mee houden als Trump president wordt?
LUTTWAK: Op het moment dat hij president zou worden, betreedt hij een hele machinerie die gewoon doordraait. Zelfs Obama kon daardoor weinig schade aanrichten, terwijl hij over verkeerde instincten beschikt. Hij dacht zelfs dat Erdogan een groot democraat was en het bewijs vormde dat democratie in de islamitische wereld mogelijk is.
Ik snap wel waar Europese diplomaten zo benauwd voor zijn. Ze vrezen dat Trump zich bot en onbeschoft zal opstellen. Het is net als met de angst voor Reagan. Van hem dachten ze dat hij een kernoorlog zou beginnen. Trump zal Europese bondgenoten vragen of ze willen dat Amerikaanse troepen hen beschermen en op het continent aanwezig zijn. Als ze ja zeggen, dan zal hij eisen dat ze snel meer geld aan defensie uitgeven.
Kan Trump met zijn milde houding tegenover Poetin een samenwerking met Rusland tegen China in gang zetten, of is hij simpelweg een isolationist die zelfs tegen China weinig zal doen?
LUTTWAK: Trump wil zich terugtrekken uit het Midden-Oosten en een deal sluiten met Rusland, maar tegelijkertijd wil hij het leger niet verzwakken. De enige plek waar hij de strijdkrachten dan heen kan sturen, is de Stille Oceaan en Azië. Het maakt voor deze ontwikkeling niet eens zo veel uit wie er president is. Cruciale bondgenoten zoals Japan worden dagelijks door de Chinezen bedreigd of militair uitgedaagd. Dus moeten we weerstand bieden. Zelfs Obama doet dat. Weliswaar op zijn karakteristieke zwakke manier, maar hij biedt wel weerstand aan China.
Als China blijft groeien, heeft Rusland ook de VS nodig. Dat moment zal ooit aanbreken. Het is slechts een kwestie van tijd. Tenzij China democratiseert en zijn aandacht richt op het welzijn van de eigen burgers. Zolang dat niet gebeurt, is Rusland gedoemd tot een bondgenootschap met de VS. Dat gebeurt elke keer als Rusland met een direct gevaar wordt geconfronteerd. In 1941 moesten de anti-Britse Stalin en de anticommunistische Churchill met elkaar samenwerken, en de Amerikanen deden ook mee. Zoiets zal opnieuw gebeuren, tenzij China van koers verandert.
In periodes waarin een directe dreiging ontbreekt, kunnen de Russen zich uitleven in antiamerikanisme, hun favoriete hobby. Andersom geldt dat overigens ook voor de VS, die zich graag een anti-Russische houding aanmeten. Maar onder strategische druk verandert alles. Strategische noodzaak is sterker dan politiek.
Mensen twijfelen ook aan de persoonlijkheid van Trump. Denkt u dat hij geschikt is als president?
LUTTWAK: Ik herinner me nog wat mensen over Reagan zeiden. Hij was een onwetende acteur met vroegtijdige dementie, die historische gebeurtenissen en speelfilms door elkaar haalde. En hij heeft het goed gedaan.
DOOR MARNO DE BOER; © Trouw
‘Dat Poetin en Trump wat aardige dingen over elkaar hebben gezegd, betekent nog niet dat Trump een landverrader is.’
