Nu zijn ze veel geld waard, maar voor zijn tijdgenoten tekende hij alleen maar dingsigheidjes, eigenaardige etsen van berglandschappen zonder mensen. De mysterieuze godverlaten landschappen van de onfortuinlijke tekenaar Hercules Seghers, tijdgenoot van Rembrandt, inspireerden Theun de Vries tot een charmante novelle, “De bergreis”. Daarmee is voor deze laatste epische verteller van de lange adem de cirkel rond. Met zijn bijna 91 jaar keert De Vries immers in zekere zin terug naar zijn debuut van 60 jaar geleden, toen hij het in zijn roman “Rembrandt” ook al had over het genie van de zeventiende-eeuwse Hollandse tekenschool.

Het zinnelijke plezier van de rasverteller à la Walschap, vind je vanaf de eerste bladzij terug in de naïeve vertelkunst van De Vries. Vertellers pakten oorspronkelijk uit met exemplarische geschiedenissen. Theun de Vries heeft altijd uit de geschiedenis geput om zijn vertellingen de envergure te geven van pakkende verhalen. Hij deed dat met Karl Marx, Joseph Haydn, Lodewijk de Veertiende, Spinoza, Rembrandt en nu dus met Seghers. Na zijn vroegere monumentale romans, schetst hij hier in kort bestek hoe Seghers geobsedeerd raakte door bergen.

Hij vlucht weg van zijn dominante vrouw maar geraakt niet verder dan de Ardennen. Die korte Bildungsreise is voor De Vries echter voldoende om een beeld te geven van de chaotische godsdienstoorlogen die onze gewesten toen teisterden. Seghers, afstammeling van Vlaamse voorouders, bereikt na heel wat avonturen met Nijmeegse santeeërs (drinkebroers), kolenbranders, tolgaarders, zigeuners en monniken opnieuw Amsterdam. Ondertussen heeft hij ervaren wat echte vrijheid betekent bij het aanschouwen van de Limburgse heuvels en de Ardense rotsen. De Vries loodst in sneltreinvaart de lezer door het sombere bestaan van deze oude haspelaar, die nooit echt aan het leven heeft deelgenomen maar alleen nature morte wou tekenen: rivieren, trekschuiten, paarden en natuurlijk bergen. Zelfportret van de kunstenaar als oude man? Misschien, maar dan wel bedoeld als ode aan de kracht van de dwarsligger.

Theun de Vries, “De bergreis”, Querido, Amsterdam, 125 blz., 599 fr.

Frank Hellemans