Eigenzinnige muziek van George Antheil.

Na de Eerste Wereldoorlog was Parijs het broeinest voor jonge Amerikaanse artiesten die er maar al te graag hun wilde haren wilden kwijtraken. In 1923 arriveerde vanuit New York via Berlijn een jonge en briljante pianovirtuoos die zich nestelde in de kringen van Fernand Léger, James Joyce, William Butler Yeats, Ezra Pound, Pablo Picasso. In Parijs liet George Antheil zijn solistenloopbaan voor wat ze was en werd componist. Hij verheerlijkte de ?modern times?.

Tegen het romantische sentiment van een Richard Strauss in schreef hij muziek met een machinale motoriek. Zoals bij de Italiaanse futuristen en in de schilderijen van zijn vriend Léger, betekent de machine voor hem niet alleen vorm of geluid, maar vooral beweging en energie. Voor zijn ?Ballet Mécanique?, dat hij schreef bij een abstracte film van Léger, had hij buiten een sirene, elektrische bellen en een vliegtuigpropeller, 16 pianola’s nodig die centraal werden gestuurd. Dat is hem nooit gelukt. De rollen van de pianola’s en de film wilden nooit synchroon lopen. Uitvoeringen zonder film in concertzalen in Parijs en New York, draaiden uit op relletjes.

In 1933 keerde hij terug naar de Verenigde Staten waar hij Hollywoodcomponist werd, hij ontwikkelde een nieuw type torpedo, schreef een hartsrubriek, een detectiveverhaal en zijn populaire autobiografie ?Bad Boy of Music?.

Het Ensemble Modern maakte een mooie selectie van de kamermuziek die hij in zijn Europese en meest balsturige periode schreef. Uiteraard staat zijn ?Ballet Mécanique? op de cd en zeventig jaar na zijn creatie slaagt het stuk er nog altijd in om de luisteraar kregelig te maken. Het zijn de aanhoudende elektrische bellen die het hem doen. Het ensemble zet het met een precisie en een denderende vaart neer. In de traditie van zijn tijd ( Debussy, Ravel, Stravinski) maakte hij ook composities die een brug slaan tussen klassiek en jazz, met de tegentijden van de ragtime en een vitaal elan. Maar de cd laat ook, ondanks alles, de meer lyrische kant van de bad boy zien. Kleine werkjes voor vioolsolo, werk voor strijkkwartet en een vioolsonate, stukken van een wonderlijke eenvoud. Het Ensemble Modern slaagt er prachtig in om zowel de stille als de luidruchtige kant van deze muzikale dandy recht te doen.

Lukas Huybrechts

Antheil, ?Fighting the waves?, Ensemble Modern, H.K. Gruber, RCA Red Seal 09026 68066-2.