Facebook zou virale berichten moeten factchecken, zegt professor Michaël Opgenhaffen (KU Leuven). ‘Maar mediagebruikers moeten ook kritisch genoeg zijn.’
Ik zie op nieuwswebsites steeds vaker sensationele berichten waarvan de herkomst op z’n minst dubieus is. Hebben sociale media voorgoed de grenzen verlegd?
(Bram Lentacker, Gent)
MICHAËL OPGENHAFFEN: Broodjeaapverhalen, propaganda en ander fout nieuws zijn van alle tijden. Alleen wordt dat op sociale media veel makkelijker gelanceerd en kan het jarenlang blijven circuleren. Gelukkig is er bij de meeste klassieke media genoeg kritische zin om onwaarschijnlijke verhalen eerst te controleren. Maar uit onderzoek blijkt wel dat er meer aandacht is voor luchtig infotainment: dat scoort goed op sociale media en de kranten en tijdschriften brengen het ook steeds vaker.
Wie gaat het nepnieuws op sociale media factchecken en rechtzetten?
(Lut Mertens, Oud-Turnhout)
OPGENHAFFEN: Factchecken zou een basishouding van elke journalist moeten zijn. Het probleem is natuurlijk dat er op sociale media niet alleen journalisten actief zijn, maar ook activisten en saboteurs, en mensen die snel wat geld willen verdienen. Bovendien vergt het de nodige kennis en training en kost het heel veel geld. Ik weet dat het Duitse Der Spiegel enkele tientallen factcheckers in dienst heeft. Hoeveel zouden er dan nodig zijn om de honderden miljoenen Facebookberichten te checken? Dat is onbegonnen werk, zelfs met de hulp van computeralgoritmes. Een mogelijke oplossing is dat enkel de ‘virale’ berichten gecontroleerd worden op feitelijke onwaarheden, door professionele factcheckers.
Is het geen dunne grens tussen factchecken en censuur?
(Gunther Verhaverbeke, Herseaux)
OPGENHAFFEN: Als men berichten zou verwijderen die niet passen in de mainstream opinie, dan is het inderdaad censuur. Er moet ruimte zijn voor opiniërende journalistiek, vanuit elke ideologie. Maar de huidige discussie gaat over berichten waar grove leugens instaan. Een feitelijke onjuistheid valt nooit uit te sluiten, maar dit zijn volledig verzonnen verhalen, zoals het bericht dat de paus zou hebben opgeroepen om voor Donald Trump te stemmen. Zoiets verwijderen heeft niets met censuur te maken.
Je kunt wel misbruiken melden aan Facebook, maar wordt daar iets mee gedaan?
(Jora Mommerency, Gent)
OPGENHAFFEN: Als je een bericht ongepast vindt – omdat het bijvoorbeeld onwaar is, of racistisch – dan kun je dat rapporteren. Maar dat bericht wordt niet automatisch verwijderd of aangepast. Facebook dekt zich nogal goed in, en terecht. Maar hun richtlijnen over wat nu overtredingen zijn, blijken nogal vaag. Het valt niet in te schatten wat hun reactie zal zijn. Bovendien laat zo’n reactie soms tot 48 uur op zich wachten: in die tijd is zo’n vals bericht vaak al duizenden keren gedeeld.
Vraag van de week
Is het niet democratischer en veiliger om de geletterdheid bij mensen te stimuleren, in plaats van een aantal grote commerciële bedrijven zoals Google en Facebook te laten beslissen over wat echt en wat vals nieuws is?
(Lut Van Boxstael, Ressegem)
OPGENHAFFEN: Helemaal mee eens. De sociale media liggen onder vuur omdat ze te veel macht hebben. Maar door hen zelf dit probleem te laten oplossen, geven we hen nog meer macht. Als gebruikers moeten we dus veel kritischer worden. Dat is een taak voor het onderwijs, maar ook een verantwoordelijkheid van de mediagebruikers zelf. Heel veel mensen maken dag in dag uit gebruik van Facebook, zonder de regels te kennen. Als je eten koopt in de supermarkt, zoek je toch ook uit of het gezond en voedzaam is?
Drinken we te veel alcohol? Stel uw vraag aan EVA DE WINTER (Stichting tegen Kanker en initiatiefnemer van Tournée Minérale, voor een alcoholvrij februari).
Mail uw vragen naar mijnvraag@knack.be en maak kans op een boekenbon van Standaard Boekhandel ter waarde van 20 euro.
Stefanie Van den Broeck
