Twee Griekse romans uit het begin van deze tijdrekening over liefde, leed en lust.

“De gouden ezel” van Apuleius is hét meesterwerk uit de antieke romanliteratuur en werd al talloze keren in het Nederlands vertaald. De oudste roman uit de westerse literatuur, “Chaireas en Kallirhoë” van Chariton, is na bijna een eeuw eindelijk weer beschikbaar in een Nederlandstalige versie. Alle traditionele kenmerken van de idealiserende liefdesroman kan je erin terugvinden: twee koningskinderen worden plots verliefd, maken ruzie en een domme uitschuiver zorgt voor fatale gevolgen. Rovers doen de rest.

In Milete komt de actie pas goed op gang. Kallirhoë wordt er uitgehuwelijkt aan de plaatselijke potentaat, terwijl Chaireas haar nog altijd dood waant. In sneltreinvaart wordt de lezer meegenomen naar een vakkundig in elkaar gestoken rechtbankscène, waarin alle verhaallijnen in elkaar worden verweven tot een pakkende close harmony: “Je zou denken dat je je in een theater bevond boordevol emoties; alles was er tegelijk: tranen, vreugde, verbazing, medelijden, ongeloof, smeekbeden.”

De multimediale ambities van de auteur om alles tegelijk aanschouwelijk te maken, worden vooral hard gemaakt door de vele levensecht weergegeven dialogen. De historiografische setting waardoor de roman zichzelf enig allure wou geven, is hier met verve aangebracht. Niet alleen zijn er talloze historische personages in de roman verwerkt, maar ook de verteller doet zich voor als een chroniqueur van de historische school: “Ik ben Chariton uit Afrodisias, secretaris van advocaat Athenagoras, en ik zal een liefdesgeschiedenis vertellen die zich in Syrakuse heeft afgespeeld.” Wanneer de personages door erotische gevoelens worden overmand, citeert de verteller uit schroom suggestieve homerische verzen. Ondanks het hoge soapgehalte, is deze vertelling vandaag nog best te genieten. De complexe psychologie van de liefde met haar tegenstrijdige motieven komt tamelijk adequaat in beeld. Dat de Grieken het niet altijd zo begrepen hadden op oosterlingen (Perzen bijvoorbeeld), is ook te merken. Meer dan eens lucht de verteller zijn hart over de verwijfde, al te autoriteitsgezinde oosterlingen.

HET RIJK VAN DE SLAK

“De liefdesperikelen van Leukippe en Kleitofon” van Achilleus Tatios is moeilijker te pruimen. In de tweede eeuw heeft een nieuwe lading van sofisten school gemaakt. Zij wilden de retoriek nieuw leven inblazen en die fraaie, al te opgesmukte stijl maakt deze liefdesroman nauwelijks verteerbaar. Hier en daar onderbreekt de verteller zijn klassieke liefdes- en roversverhaal met encyclopedische uitstapjes in het rijk van de purperslak of van andere nobele dieren en gewassen.

Wat hier wel opvalt, is de libertijns aandoende vrijmoedigheid. Homo’s zijn van de partij en de homoseksuele ervaring wordt letterlijk vergeleken met de heteroseksuele: “Door het orgasme raakt zij buiten zinnen van genot, ze kust met wijdopen mond en komt in extase. Op dat moment zijn de tongen druk met elkaar in de weer en doen alle mogelijke moeite aan het kussen deel te nemen. Als je met de mond open kust, wordt je plezier vergroot.” De mannenliefde delft het onderspit: “Daarentegen zijn de zoenen van jongens primitief, hun omarmingen zijn onbeholpen, ze zijn lui in het bedrijven van de liefde en plezier is er niet bij.”

Maar alles is een kwestie van perspectief, want als na de vrouwenverslinder de manzieke minnaar het woord neemt, is het resultaat precies omgekeerd: “Hij maakt van het vrijen geen slap gedoe door een weke huid, integendeel, het gaat lijfelijk hard tegen hard en er wordt gezwoegd om het genot te bereiken.” Ook deze roman heeft dus de nodige verrassingen in petto, maar hij moet het qua vertelplezier toch duidelijk afleggen tegen zijn voorganger.(F.H.)

Chariton, “Chaireas en Kallirhoë”, Athenaeum – Polak & Van Gennep, 159 blz., 1150 fr.

Achilleus Tatios, “De liefdesperikelen van Leukippe en Kleitofon”, Athenaeum – Polak & Van Gennep, 175 blz., 1150 fr.

Frank Hellemans

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content