De crisis in Antwerpen is uitgedraaid op een slopende krachtmeting tussen socialisten en liberalen. Luidt het brute machtsspel om het burgemeesterschap van de havenstad de zwanenzang van paars-groen in?
Op 13 maart kondigde ze samen met het tienkoppige schepencollege haar ontslag aan. Maar maandagavond zat Leona Detiège (SP.A) tijdens de gemeenteraad nog altijd op de burgemeestersstoel op het Schoon Verdiep. In die turbulente periode zag ze een stoet topfiguren en naaste medewerkers struikelen over de eerste resultaten van het gerechtelijk onderzoek naar hun dubieuze handel en wandel aan de leiding van de Antwerpse stadsadministratie en politie ( zie pag. 104). Tot een opvolger de eed van burgemeester heeft afgelegd, probeert Detiège het bestuursschip in de grootste stad van Vlaanderen op koers te houden met een voorlopige stadssecretaris (Paul Thewissen), een waarnemend stadsontvanger (Hugo Vermeulen) en een interim-chef van de politie (Eddy Baelemans). Begin deze week zag het er niet naar uit dat Detiège snel plaats moet ruimen.
SJAAL EN SJERP
Midden vorige week leek er heel even een einde te komen aan de patstelling rond die opvolging. De impasse was compleet geworden toen Patrick Janssens een radicaal gebaar stelde door op te stappen als SP.A-voorzitter om voluit te gaan voor het burgemeesterschap. Dat was niet alleen op het persoonlijke vlak hoog spel, maar op dat moment en ondanks de verstrekkende gevolgen van dit manoeuvre voor de Vlaamse regering, ook de enige tactische zet die de SP.A nog restte tegen de VLD-kandidaat ‘van buiten de gemeenteraad’, Hugo Coveliers.
De vlucht vooruit van Janssens was ook bedoeld om de strijd om de Antwerpse burgemeesterssjerp weg te halen van de politieke scène in Brussel en weer in de metropool zelf te beslechten. Maar daarvoor was het helaas veel te laat. De mogelijk desastreuze impact van de crisis in Antwerpen op de parlementsverkiezingen van 18 mei had al lang de hoogste alarmfase in werking gesteld bij premier Guy Verhofstadt (VLD) en andere kopstukken in de Wetstraat. En dus probeerden zij woensdag na een moeizaam overleg achter de schermen het gekrakeel stop te zetten en een politieke landing te maken. De nieuwe SP.A-voorzitter Steve Stevaert zou de voorzet geven dat Janssens na 18 mei zou afzien van een mandaat als volksvertegenwoordiger. VLD-voorzitter Karel De Gucht zou die bal dan bij een van de televisiezenders binnentrappen en tegelijkertijd de verantwoordelijkheid voor een integriteitsbeleid in Antwerpen claimen.
Maar deze oefening ging even snel weer de mist in toen Coveliers in de omgeving van het Antwerpse stadhuis tegen een VRT-microfoon aanliep om te melden dat zijn persoon er niet toe deed, maar wel de beteugeling van de corruptie in Antwerpen. Nonchalant wijzend naar de sjaal die hij droeg, zei Coveliers ook: ‘Ik heb al een sjerp, ik hoef er dus geen driekleurige sjerp bij.’ Toen dat laatste onmiddellijk de ether werd ingestuurd met de boodschap dat Janssens dan toch burgemeester mocht worden van de liberalen, gingen de rolluiken bij de VLD met een forse ruk weer omlaag en vielen alle gesprekken met de SP.A-top nagenoeg stil.
PROTECTOR LEX
Bij die getorpedeerde doorbraak werd haast vergeten hoe weinig vragen de SP.A stelde bij de ‘formateursnota’ van Coveliers over een Operatie Schone Handen in Antwerpen en bij de mogelijkheid dat hij in de toekomst de leiding zou nemen van een auditcomité dat een nieuw integriteitsbeleid in het stadsbestuur moet sturen. Dat dit laatste meteen een voedingsbodem zou zijn voor nieuwe spanningen en conflicten in Antwerpen, woog blijkbaar niet op tegen de vaste wil om het burgemeesterschap in socialistische handen te houden.
Nochtans konden in dit verband al de nodige lessen getrokken worden uit het schouwspel dat burgemeester Detiège en VLD-schepen voor Integrale Veiligheidszorg Dirk Grootjans in 2001 gedurende meer dan acht maanden opvoerden omdat ze het maar niet eens raakten over hun bevoegdheidsverdeling. Met de veel meer doorgewinterde rechts- liberaal Coveliers zou het voor om het even welke socialist in het hoogste ambt in Antwerpen nog veel moeilijker kersen eten kunnen worden.
Inzake de strijd tegen corruptie steekt Coveliers geregeld zijn licht op tijdens de tweejaarlijkse bijeenkomsten van de International Anti-Corruption Conference. Dat internationale gezelschap van politici, juristen, politiemensen en veiligheidsspecialisten liet zich van bij de start in 1981 inspireren door een succesverhaal van de Independent Commission Against Corruption in Hongkong. Coveliers zelf poogt dit sinds april 1997 een verlengstuk te geven op colloquia en in publicaties van een eigen studiegenootschap, het Studiecentrum H. Coveliers. Deskundige waarnemers waren juist daarom niet erg onder de indruk van zijn nota van amper vijf velletjes over een nieuwe en sobere bestuursstijl in Antwerpen en over een doorgedreven ‘integriteitsbewaking’ bij het stadsbestuur en de politie. Ze vonden het maar een povere doorslag van de inzichten die hij de jongste jaren gretig rondstrooide.
In de Antwerpse aanhang van Coveliers duikt ook steevast professor doctor Marc Cools op, onder meer als lid van het genoemde studiecentrum (ook de zonen Hans en Roel Coveliers staan op de ledenlijst). Cools is een duizendpoot. Hij doceert niet alleen over veiligheidsmanagement en private politie aan de universiteiten van Brussel en Gent. Hij is ook manager van een privébewakingsbedrijf in Antwerpen. Voorts tekende hij als deskundige op het kabinet van Justitieminister Marc Verwilghen (VLD) voor een manifeste privatiseringstendens in het federale Veiligheids- en Detentieplan. Het is dan ook geen toeval dat Cools nu zaterdag in Antwerpen een colloquium van het Studiecentrum H. Coveliers over ‘publiek-private samenwerking inzake veiligheid’ inleidt. En evenmin toevallig vinden sommigen het daarom dat in het politieluik van de nota-Coveliers plannen worden aangekondigd over ‘prestatiemeting’ en ‘objectief meetbare resultaten’. Ze beschouwen het als een zoveelste poging om ruimte te creëren voor de private bewakings- en beveiligingssector om ‘beter in te spelen op de onveiligheidsgevoelens van de burger’.
Coveliers en Cools vormen ook een opmerkelijke tandem als voorzitter en ondervoorzitter van het Borgerhoutse comité Protector Lex. Die lokale VLD-club bezorgde in april vorig jaar aan minister Verwilghen (en niet aan schepen Grootjans omdat hij ‘niets doet en van de burgemeester niets mag doen’) een dossier met een pittige bloemlezing over overvallen op senioren, pesterijen van jonge Marokkanen tegen joodse families en het uitblijven van politieoptreden tegen drugsoverlast. Allicht was dat ook een van de redenen waarom Coveliers opvallend snel de intussen preventief geschorste korpschef Luc Lamine aanmaande een stap opzij te zetten toen begin februari de eerste berichten over onder meer misbruik van kredietkaarten en dure dienstreizen bij de politie in Antwerpen de doos van Pandora openden.
Bij de Antwerpse SP.A kregen ze een en ander blijkbaar met vertraging in de gaten. Pas in het voorbije weekend werd voorzichtig geopperd dat in Nederland een onafhankelijk magistraat en geen politicus aan het hoofd van een integriteitsbureau staat.
MUURVAST
Intussen zat de politieke situatie in Antwerpen begin deze week muurvast, zeker nadat de VLD-gemeenteraadsleden tijdens een nieuw overleg met de partijtop in Brussel hun standpunt verscherpten. Ze zullen geen handtekeningen leveren voor een burgemeesterskandidatuur van Janssens. Met de hete adem van het Vlaams Blok van Filip Dewinter en het Liberaal Appel van Ward Beysen in de nek bevestigden ze hiermee een veto van hun liberale achterban. Dat was in het voorbije weekend ook al verwoord door Christian Leysen in De Financieel-Economische Tijd. De baas van de scheepvaartgroep Ahlers kondigde zijn ontslag uit de Antwerpse gemeenteraad aan indien Janssens en niet Coveliers burgemeester zou worden.
Bij de SP.A had men duidelijk op een ander ‘signaal uit Brussel’ gehoopt na ’toegevingen’ van Stevaert inzake de oprichting van een integriteitsbureau en een cumulverbod tussen het burgemeesterschap en een parlementair mandaat. In Antwerpen moet Janssens in elk geval het burgemeesterschap in de partij zien te houden. Anders zal hem de Operatie Schone Handen, die hij mee aanzwengelde door onder meer het dossier van JCDecaux op tafel te gooien, zwaar worden aangerekend door een belangrijk deel van de Antwerpse socialisten. De haast cynische opmerkingen van Detiège in diverse weekendkranten over zijn andere kleding- en communicatiestijl spraken ter zake trouwens boekdelen.
Bovenop deze onverzoenlijke Antwerpse drijfveren komen de electorale afwegingen van de VLD- en SP.A-top in verband met 18 mei. In het kiesdistrict Antwerpen ziet ook VLD-lijsttrekker Bart Somers zijn SP.A-concurrent Janssens liever niet burgemeester worden. Bij de SP.A beschouwt men dat laatste uiteraard als een bijkomende troef. Een ultiem wapen in dit pokerspel kan ook een dreigement met een coalitiewissel na 18 mei zijn.
Patrick Martens
Deskundigen waren niet erg onder de indruk van Coveliers’ ‘formateursnota’.
