‘Wie alles zelf doet, heeft meer vrije tijd.’ Er huist zowaar een humorist in Elio Di Rupo, PS-voorzitter, tevens Waals minister-president en de man waarop Wallonië alle hoop heeft gevestigd.
De PS heeft beroerde weken achter de rug, maar dat straalt niet af op haar voorzitter. In het stadhuis van Bergen staan tientallen Waalse jongeren, aspirant-fotomodellen die deelnemen aan een schoonheidswedstrijd, de PS-voorzitter op te wachten. Ze scanderen zijn naam, willen allemaal met hem op de foto. Een beeldschoon meisje kan haar tranen niet bedwingen als ze ‘Elio’ een cadeau overhandigt. De ster van het gebeuren laat het zich stoïcijns welgevallen. Hij heeft voor iedereen een bemoedigend woordje klaar.
Sinds de schandalen bij de sociale huisvestingsmaatschappij La Carolorégienne in Charleroi, die ook Waals minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) de kop hebben gekost, bevindt de PS zich in het oog van de storm. Maar blijkbaar staat de populariteit van de voorzitter los van zijn partij.
Zelfs de Waalse werkgevers waren verguld toen Elio Di Rupo uiteindelijk besliste om zich persoonlijk met het economische herstel van Wallonië in te laten. De meesterstrateeg zal wel alles uit de kast moeten halen om, als een volleerde simultaanschaker, alle borden tegelijk te kunnen overzien: de federale regering, het Waalse marshallplan, de partijvernieuwing en de gemeenteraadsverkiezingen. En vergeet ook Vlaanderen niet. Het Nederlands onder de knie krijgen, een open brief schrijven aan de Vlamingen, optreden in De Laatste Show: de voorzitter had zich de voorbije jaren grote moeite getroost om de in Vlaanderen gangbare clichés over zijn partij te corrigeren.
U bent eraan voor de moeite.
ELIO Di RUPO: Het kost jaren om je imago te verbeteren, maar één gebeurtenis kan dat in een paar seconden weer helemaal tenietdoen. Bon, de zaken zijn nu wat ze zijn, we zullen onze inspanningen gewoon moeten voortzetten. Toch hoeft dat geen hopeloze onderneming te zijn, want de realiteit oogt gunstig. Bij de opmaak van de Waalse begroting voor 2006 is bijvoorbeeld gebleken dat het aandeel van de Walen in de personenbelasting voor het eerst sinds 1966 stijgt. Dat bevestigt de stelling van Van Cauwenberghe dat we het verschil qua economische groei met Vlaanderen grotendeels hebben uitgewist en dat we aan een echte inhaalbeweging kunnen beginnen.
Wordt die inhaalbeweging bemoeilijkt door de schandalen bij de PS?
DI RUPO: Ik ben me bewust van de ernst van de situatie, en de kans is groot dat er nog accidenten volgen. Maar die doen geen afbreuk aan de reële vernieuwing van de PS. Er zijn meer vrouwen en jongeren actief in de partij, we staan open voor progressieve gelovigen. Van alle partijen heeft de PS zich in de voorbije vijf jaar het meest vernieuwd.
U spreekt over accidenten, maar is er bij de PS niet eerder sprake van een heus systeem?
DI RUPO: Het is niet omdat enkele mensen een scheve schaats rijden, dat er ook echt iets structureels fout zit. Toen ik in 1999 PS-voorzitter werd en de partijvernieuwing inzette, wist ik dat ik op een aantal plaatsen met laakbare feiten geconfronteerd kon worden.
We hebben nu binnen de PS een auditcomité in het leven geroepen en een externe bedrijfsrevisor ingehuurd om de handel en wandel van onze mandatarissen tegen het licht te houden. Verder heeft de Waalse regering zich achter het voorstel van minister van Binnenlandse Aangelegenheden Philippe Courard (PS) geschaard om objectieve regels uit te werken voor de bezoldigingen en vergoedingen van lokale mandatarissen. Hoeveel mag bijvoorbeeld een voorzitter van een intercommunale verdienen en wat is een billijke vergoeding voor een bestuurder van een huisvestingsmaatschappij? Voor die codificatie schakelen we een internationaal adviesbureau in.
De PS komt op voor de gewone man…
DI RUPO: (onderbreekt snel) De PS is er voor iedereen en dus ook voor de gewone man.
Hoe legt u het gewone volk uit dat socialistische schepenen als bestuurders van een verlieslatende sociale huisvestingsmaatschappij een vermogen aan wijn hebben gespendeerd?
DI RUPO: Dat valt niet uit te leggen. Daarom heb ik van bij het begin van de affaire geëist dat ze niet alleen als bestuurders van La Carolorégienne maar ook als schepenen van Charleroi ontslag zouden nemen. Maar tegelijkertijd: ik kan in een partij met 92.000 leden, 110 burgemeesters, meer dan 500 schepenen en nog een veelvoud van andere lokale mandatarissen onmogelijk naast iedereen afzonderlijk een camera plaatsen.
De bevolking is terecht geschokt. Maar moet daarom de hele PS over dezelfde kam geschoren worden? Het gaat om mandatarissen die slechts in naam socialistisch zijn en zich op beschamende wijze misdragen hebben. Tegelijk zeg ik: tant mieux, des te beter zo, want het helpt me om de PS grondig te veranderen.
Je moet dit ook bekijken in het licht van de autonomie van de lokale besturen. Een partijvoorzitter heeft nauwelijks macht over burgemeesters en schepenen. Het beste bewijs daarvoor is dat een van de in opspraak gekomen schepenen in Charleroi nog altijd geen ontslag heeft genomen. Ik heb geen enkel wettelijk instrument om hem daartoe te dwingen. Daarom bepaalt het ontwerpdecreet van Courard ook dat een schepen desgevallend door een meerderheid in de gemeenteraad kan worden afgezet.
In Charleroi is intussen de zoon van de gearresteerde Claude Despiegeleer voorgedragen als nieuwe bestuurder van La Carolorégienne. Kunt u dat over uw kant laten gaan?
DI RUPO: Natuurlijk niet. Het is onaanvaardbaar. Dat heb ik ook onmiddellijk gezegd tegen Van Cauwenberghe en hij is het daarmee eens.
Wat is mijn probleem? Dat ik met de beste wil ter wereld niet alles wat er in de grootste partij van het land gebeurt tot in de details kan controleren. Maar zodra ik van een concreet feit op de hoogte gebracht wordt, kan ik in actie komen.
Hebt u ook gesproken met Waals minister van Begroting en Financiën, Michel Daerden? Zijn zoon, die voor de PS in het Waals parlement zit, leidt diens vroegere revisorkantoor, dat opdrachten krijgt van verschillende Waalse overheidsbedrijven en intercommunales.
DI RUPO: Ik heb daarover met Michel Daerden woorden gewisseld. Maar hij heeft al jaren geen belangen meer in dat revisorkantoor. Dat is het verschil met Van Cauwenberghe, die wel nog aandeelhouder was van het advocatenkantoor dat de dossiers van La Carolorégienne behartigde.
Het klopt dat het kantoor van Frédéric Daerden voor verschillende overheidsinstellingen en -bedrijven in Wallonië werkt. Maar is dat illegaal? Juristen denken van niet. Is er politieke druk geweest bij de toewijzing van opdrachten? Sommigen geloven van wel, maar niemand kan het hard maken.
Tegenover Michel Daerden moet ik er dus rekening mee houden dat hij geen juridische banden meer heeft met de onderneming van zijn zoon.
Ondertussen blijft op Daerden de verdenking van belangenvermenging rusten.
DI RUPO: Een PS-voorzitter kan alleen handelen op basis van onweerlegbare feiten. Bij Claude Despiegeleer waren die aanwezig. In het geval van Daerden zijn er alleen indrukken en persberichten. Ik voel me daar ook ongemakkelijk bij, ik begrijp de onbehaaglijke sfeer die eromheen hangt, maar zonder spijkerharde bewijzen kan ik niets ondernemen. Anders word ik een tiran die op zuiver arbitraire gronden beslissingen neemt.
Nog even terug naar La Carolorégienne. Volgens sommige waarnemers is dit voor de PS politiek gezien erger dan de Agusta- en Dassaultaffaire. Sociale huisvesting raakt immers de kern van het socialisme.
DI RUPO: Dat klopt, en daarom heb ik ook geen greintje medelijden met de mensen die bij La Carolorégienne uit de bocht zijn gegaan en tienduizenden euro’s aan maaltijden en wijn hebben uitgegeven. Ook ik raak daardoor buiten mezelf van woede.
Extreem-rechts scoorde al goed in Charleroi. Dit zal zijn positie nog versterken?
DI RUPO: Zeer zeker. Door dit soort schandalen gaat een deel van de bevolking alle politici als corrupt beschouwen. Het is dramatisch.
Naast sentimenten van antipolitiek zijn ook de groeiende onzekerheden van veel mensen een voedingsbodem voor extreem-rechts. Uit onderzoek van Mark Elchardus blijkt dat met name jongeren bang en onzeker zijn.
DI RUPO: Er is nog nooit zoveel onzekerheid geweest als vandaag. De mensen zijn bang omdat ze geen werk vinden, omdat ze hun baan dreigen te verliezen, omdat ze denken geen fatsoenlijk pensioen te zullen hebben. Vooral jongeren vrezen dat hun toekomst minder gunstig zal zijn dan die van hun ouders of grootouders.
Ik begrijp dat sommige mensen daarvoor de Europese uitbreiding of het multiculturalisme de schuld geven, maar dat geloof ik niet. De onzekerheid in de samenleving wordt op de eerste plaats gevoed door de ultraliberale globalisering die aan geen enkele publieke regelgeving onderworpen is. De Europese Unie is op dat vlak onbekwaam gebleken. Multinationals kunnen wereldwijd beslissingen nemen, zonder dat ook maar iemand hen dwingt het algemeen belang in aanmerking te nemen.
Ik ben het oneens met economisten die beweren dat bedrijven geen enkele sociale rol te vervullen hebben. Tot in de jaren tachtig was dat namelijk nog wel het geval, al noemde men dat toen paternalisme. Sinds Margaret Thatcher en Ronald Reagan telt voor bedrijven alleen nog zoveel mogelijk winst maken. Dat is schandalig en onmenselijk. Als een bedrijf acht procent winst maakt en daarmee zijn toekomst veilig kan stellen, waarom moet dat dan per se twaalf procent worden? Waarom daarvoor werknemers op straat zetten en degenen die blijven, uitpersen als citroenen? Ik ben voor het vrije ondernemerschap, maar omkaderd door publieke regelgeving. Op dat vlak is er voor socialistische partijen een belangrijke taak weggelegd.
Constant spreken over noodzakelijke hervormingen in de sociale zekerheid en in het pensioenstelsel is toch ook niet de geschikte manier om de angst bij de bevolking weg te nemen?
DI RUPO: Door iedereen steeds maar de schrik op het lijf te jagen, brengt rechts de sociologische stabiliteit van de samenleving in gevaar, niet alleen in België. Bovendien gaan daarachter vaak economische motieven schuil. Want waarom wil men de mensen doen geloven dat de gezondheidszorg straks niet meer betaalbaar is? Omdat men hoopt dat ze dan overstappen naar een private verzekering, zoals in de Verenigde Staten. Naargelang je daar een gouden, zilveren of ordinaire creditcard bezit, kom je terecht in een goed, gemiddeld of slecht ziekenhuis. En wie trekt daar profijt uit? De verzekeringsmaatschappijen.
Luister, als vice-premier onder Jean-Luc Dehaene (CD&V) heb ik mee het Globaal Plan en een ingrijpende pensioenhervorming goedgekeurd. De PS heeft altijd haar verantwoordelijkheid genomen. Ook vandaag doen we dat. Maar paniekvoetbal leidt tot niets.
In de media viel de jongste weken te horen dat de interne moeilijkheden bij de PS een godsgeschenk waren voor Guy Verhofstadt (VLD).
DI RUPO: Gelukkig kan ik de pers niet dicteren wat ze wel of niet mag zeggen. Maar de waarheid is helemaal anders. Wie is sinds jaar en dag de allergrootste steun van Verhofstadt? De PS. Bovendien heeft zijn regering, ondanks de economische verschillen tussen socialisten en liberalen, redelijk werk geleverd. De echte moeilijkheden van Verhofstadt kwamen uit zijn eigen partij.
Sinds het begin van de onderhandelingen over het loopbaaneinde heeft de PS twee zaken vooropgesteld. Wij wilden de dossiers over het loopbaaneinde, de financiering van de sociale zekerheid en de welvaartsvastheid van de uitkeringen aan elkaar koppelen. En verder wilden we voor de sociale zekerheid ook andere bronnen van inkomsten dan alleen maar de lasten op arbeid. Op die twee belangrijke punten heeft de PS genoegdoening gekregen. De affaires hebben daar niets mee te maken.
Het werkgelegenheidsbeleid van Paars is anders geen succes. In plaats van de vooropgestelde 200.000 zouden er maar 115.000 nieuwe banen bijkomen.
DI RUPO: Tja, over de betekenis van dat cijfer moet u de premier en niet mij aan de tand voelen. Duidelijk is wel dat de verlaging van de sociale bijdragen voor bedrijven totnogtoe te weinig bijkomende werkgelegenheid heeft opgeleverd. Dat verklaart ook het gat in de sociale zekerheid. Daarom gooit de regering het nu over een andere boeg, met opnieuw specifieke lastenverlagingen voor lage lonen. Volgens het Planbureau en andere experts zal dat meer banen opleveren. We hopen dat de experts zich niet vergissen.
Intussen heeft de PS de FGTB (het Waalse ABVV) in enkele maanden tijd al twee keer – eerst bij het nieuwe loonakkoord en nu met de verhoging van de brugpensioenleeftijd – tegen de haren in gestreken.
DI RUPO: En dan? Ik ben geen lid van het bureau van de FGTB.
Maar de leden van de FGTB zijn wel kiezers van de PS.
DI RUPO: Was dat maar waar. Natuurlijk zitten er socialisten en mensen met grote kwaliteiten bij de FGTB, maar er zitten ook trotskisten, ecologisten, anarchisten, enzovoort. Een vakbond is een belangrijke organisatie, maar een politieke partij is iets anders. De vakbonden verdedigen hun leden, de SP.A en de PS verdedigen de hele bevolking.
Moet er niet meer gebeuren om de dramatisch hoge jeugdwerkloosheid in Wallonië te verminderen?
DI RUPO: Ik geloof het wel. Daarom wil ik samen met Brussel en Vlaanderen bij de federale overheid gaan bepleiten dat de gewesten de werkloosheidsuitkeringen van jongeren zouden kunnen ‘activeren’. Vandaag krijgen werkloze schoolverlaters pas na een aantal maanden een uitkering. Maar dat is rampzalig. Zo demoraliseer je jongeren. Ik zou die uitkeringen sneller willen toekennen, maar dan niet rechtstreeks aan de werkzoekenden, maar aan de werkgevers. Die kunnen dat bedrag dan aanvullen tot een echt loon. Zo krijgt de jongere werk en een fatsoenlijk salaris, en het kost de werkgever bijna niets.
Tussen nu en twee jaar zullen we het verschil voelen, maar we kunnen niet alle problemen in een handomdraai oplossen.
Ook over het marshallplan zegt u: ‘verwacht geen mirakels’.
DI RUPO:(glimlacht) Het is niet omdat ik nu met de christen-democraten regeer, dat er zich mirakels zullen voordoen hé. Nee, de boodschap die ik heb willen geven, is dat Wallonië aan het werk moet. Iedereen moet een extra inspanning doen: de Waalse regering, de vakbonden, de werkgevers, de verenigingen, de scholen. Dat is de sleutel. Alleen zo zullen we stapje voor stapje welvaart en werkgelegenheid creëren.
Volgens Vlaams minister-president Yves Leterme (CD&V) kan het marshallplan alleen maar slagen als Wallonië meer economische hefbomen krijgt.
DI RUPO: Goed, maar Yves zegt dat natuurlijk omdat hij zélf graag meer economische hefbomen naar Vlaanderen wil halen. Ik geloof juist dat we daarmee heel voorzichtig moeten zijn. Regionale afspraken tussen werkgevers en vakbonden, die tot grote verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië zouden leiden, kunnen misschien een onmiddellijk voordeel opleveren voor Vlaanderen. Maar als Wallonië daardoor verarmt, betekent dat op halflange termijn een ramp voor de Vlaamse economie. Want Wallonië is Vlaanderens belangrijkste afzetmarkt. U zou eens moeten weten hoeveel Vlaamse bedrijven in mijn eigen stad actief zijn. De onderaannemers bij openbare werken, dat zijn voor meer dan de helft Vlaamse bedrijven, en niemand klaagt, iedereen is tevreden. Maar als het systeem van Leterme en CD&V van kracht wordt…
Ook SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte is daarvoor gewonnen.
DI RUPO: Hij heeft dat niet zo expliciet gezegd. In plaats van een zoveelste staatshervorming in gang te zetten, zou ik de situatie liever laten zoals ze is, en me bezighouden met de economische remonte van Wallonië. Vande Lanotte en Leterme kennen mijn standpunt. Bovendien, ik vraag voor het marshallplan geen euro extra. Ik weet dat de Vlamingen oprecht solidair zijn met de Franstaligen en daar ben ik dankbaar voor, maar ook de terugverdieneffecten voor Vlaanderen zijn aanzienlijk.
Het is misleidend te beweren dat Vlaanderen in betere vorm zal zijn als het meer economische hefbomen in handen krijgt.
Zijn dat ook geen nuttige instrumenten voor Wallonië?
DI RUPO: Wij vragen er niet om. En denkt u nu echt dat, als er bijvoorbeeld morgen alleen nog regionale sociale onderhandelingen zijn, het ABVV dan minder eisen zal stellen? Sorry, maar dat is een beetje simplistisch.
Dus u zegt ook nee tegen een nieuwe communautaire ronde in 2007?
DI RUPO: Elke partij zal bepaalde zaken op tafel leggen. Ik hoop alleen maar dat we niet in een institutionele crisis verzeild geraken.
U bent nu minister-president én partijvoorzitter. Guy Verhofstadt, Didier Reynders, Johan Vande Lanotte en Yves Leterme zijn ook de sterke mannen van hun partijen én de voornaamste politieke ‘decision makers’. In dit land lijken steeds minder mensen steeds meer macht te verzamelen.
DI RUPO: Maar dat is niet waar! We zijn het meest verbrokkelde land van West-Europa. Wie in het Vlaams parlement zit, weet heel weinig van het federale niveau. En wie in het Waalse parlement zit, gelooft na verloop van tijd dat daar het centrum van de wereld ligt. Gelukkig zijn er in dit land nog een paar politieke persoonlijkheden met een helikoptervisie, met overzicht. Dat is fundamenteel om de ander te begrijpen en België bijeen te houden.
Neem nu mijn geval. Ik heb deze toestand niet gewenst. Ik ben minister-president geworden omdat ik niet wilde dat het Waalse regeringswerk ook maar één dag vertraging zou oplopen. Uitzonderlijke omstandigheden, die een uitzonderlijk antwoord vroegen.
Wij wensen het u niet toe, maar wat als Elio Di Rupo morgen tegen een boom rijdt?
DI RUPO: Daarin hebt u gelijk. Maar met of zonder mij, hoeveel mensen in dit land hebben een totaalbeeld van wat er op regionaal én federaal niveau gaande is? Hoeveel? Ik zou willen dat het er tientallen waren. Maar het Belgische systeem, vooral sinds 8 augustus 1980, werkt centrifugale krachten in de hand. Er zijn geen federale partijen meer. Desondanks functioneert het land: er is geen guerrilla, er zijn geen gewapende conflicten. Trouwens, ook in grote multinationals heeft een kleine kern de echte beslissingsmacht. Het is dus niet zo ongewoon dat macht zich concentreert in een beperkt aantal handen.
Denkt u soms niet dat alleen God overal tegelijk kan zijn?
DI RUPO: Oh, maar ik ben niet alomtegenwoordig. Tot voor kort bestudeerde ik eerst de Waalse regeringsdossiers en ging vervolgens bij Van Cauwenberghe langs. Nu kan ik er meteen zelf mee aan de slag. Ik spaar dus tijd uit en kan nu wat vaker naar de fitness.
Steve Stevaert was alleen SP.A-voorzitter en na enkele jaren al doodmoe. Bent u niet bang zich te overwerken?
DI RUPO: Uiteraard, maar ik ken ook mensen die weinig werken en medische problemen hebben. Ik drink geen sterke drank, hooguit een à twee glazen wijn per dag, ik rook niet, ik sport, ik probeer dus gezond te leven. Natuurlijk ben ik zoals iedereen sterfelijk, maar op dit moment gaat het nog. Zoals topsporters leg ik mezelf de nodige discipline op.
Door Patrick Martens en Han Renard
‘De vakbonden verdedigen hun leden, de SP.A en de PS verdedigen de hele bevolking.’
‘Als Wallonië door de regionalisering verarmt, betekent dat op halflange termijn een ramp voor de Vlaamse economie. Want Wallonië is Vlaanderens belangrijkste afzetmarkt.’
‘We zijn het meest verbrokkelde land van West-Europa.’
