Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

nMijnheer Senelle, we moeten deze aflevering omvormen tot een les constitutioneel recht. De regering heeft ingrijpende wijzigingen aan de politieke instellingen en aan de kieswet aangekondigd.

Robert Senelle: Het is de taak niet van een constitutionalist om aan politiek te doen, vandaar dat ik mij wens te beperken tot de juridische en grondwettelijke aspecten. Eerst de belangrijke vraag of dit nu de laatste herziening van de grond- wet is, en of de sedert 1970 aangevatte staatshervorming nu in een definitieve fase is getreden. Voor mij staat vast dat dat niet het geval is. Voor de Vlamingen is het federale België alleen aanvaardbaar indien gemeenschappen en gewesten verdwijnen en Vlaanderen een deelstaat wordt met een ruime autonomie. Alleen deelstaten zijn de echte componenten van een federatie. Maar voor de Walen komt het erop aan die natievorming van Vlaanderen af te remmen, anders dreigen de buitensporige transfers van vijf miljard euro per jaar van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel op te drogen.

De regering wil de grondwetswijziging eenvoudiger maken.

Senelle: Het gaat om artikel 195 van de grondwet, dat de procedure van elke grondwetswijziging bepaalt. Door de aangekondigde verandering worden de preconstituante en de automatische ontbinding van de federale kamers afgeschaft, en dat is een pluspunt. Maar ook voor het wijzigen van artikel 195 is uiteraard een tweederde meerderheid nodig in de federale kamers van na de verkiezingen van 15 juni 2003, het is afwachten of die er komt.

Meer in het oog springt de hervorming van Kamer en Senaat.

Senelle: Dat de Kamer van Volksvertegenwoordigers op federaal niveau als enige parlementaire instelling alle politieke macht zal uitoefenen, juich ik toe. Dit is een stap in de goede richting, die het prestige en de uitstraling van de Kamer ten goede komt en de politieke democratie versterkt. Maar ik blijf erbij dat 150 leden ruim voldoende zijn, ik ben tegen een uitbreiding tot 200.

Ook het voorstel om de huidige kieskringen te vervangen door provinciale is een goed idee. Zo wordt de dwaze apparentering afgeschaft, behalve voor de Franse taalgroep van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de kieskring Nijvel.

Wel blijf ik betreuren dat de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde niet verticaal werd gesplitst, dat wil zeggen in een arrondissement Brussel en een arrondissement Halle-Vilvoorde. In zijn huidige vorm is die kieskring strijdig met artikel 4 van de grondwet, dat België indeelt in drie eentalige taalgebieden en één tweetalig gebied, namelijk het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Brussel-Halle-Vilvoorde strekt zich uit over verschillende gewesten, taal- en provinciegrenzen, en is in de praktijk een wapen in handen van Walen en Franstaligen om de uitbouw van Vlaanderen tot een echte deelstaat in het federale België te allen tijde onmogelijk te maken.

De verticale splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde zou de Vlamingen wellicht twee zetels hebben gekost. Maar ter compensatie had ik dan opnieuw aandacht gevraagd voor een gerechtvaardigde Vlaamse eis om voor de Brusselse Vlamingen een minimumvertegenwoordiging in de Kamer vast te leggen. De Walen hebben tot dusver veel meer bekomen. Denk maar aan de pariteit in de federale ministerraad, de alarmbelprocedure enzovoort.

Er komt ook geen horizontale splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde.

Senelle: Via een horizontale splitsing zouden de Vlaamse stemmen van Brussel-Halle-Vilvoorde bij de kieskring Leuven worden gevoegd, en de Waalse bij de kieskring Nijvel. Het is een oplossing die in het Vlaamse regeerakkoord is opgenomen, maar die al in verschillende adviezen van de Raad van State strijdig is geacht met artikel 63 van de grondwet, omdat op deze wijze Brussel-Halle-Vilvoorde tweemaal in aanmerking zou worden genomen voor de verkiezingen.

Wat is dan nu voorgesteld als definitieve regeling?

Senelle: De Nederlandstalige kandidaten uit Brussel-Halle-Vilvoorde en die uit Leuven zullen op dezelfde lijsten staan. Bij het verdelen van de zetels in Brussel-Halle-Vilvoorde wordt eerst een verdeling gemaakt van het aantal zetels voor Nederlandstaligen en voor Franstaligen. Die Nederlandstalige zetels worden dan gevoegd bij het aantal zetels dat aan Leuven is toegekend, en daarna verdeeld over de Nederlandstalige lijsten in de gezamenlijke kieskring Leuven-Brussel-Halle-Vilvoorde. Maar de Franstalige zetels zullen enkel worden verdeeld over de Franstalige lijsten van Brussel-Halle-Vilvoorde, en dus niet van Nijvel.

Voortaan zal binnen één taalgemeenschap worden uitgemaakt of de kiesdrempel van 5 procent wordt gehaald. Door het samengaan met Leuven behouden de Vlaamse stemmen van Brussel-Halle-Vilvoorde hun waarde, maar ik vraag me af of de regering deze nieuwe regeling voldoende getoetst heeft aan de grondwet. Onder meer aan artikel 63, paragraaf drie, eerste lid, dat bepaalt dat de indeling van de kamerzetels over de kieskringen in verhouding tot de bevolking wordt bepaald. Momenteel telt Brussel-Halle-Vilvoorde 22 zetels, en Leuven 7. Omdat aan Vlaamse kant nog maar één lijst zal bestaan voor de Brusselse Vlamingen en de inwoners van Leuven, zullen in Leuven meer zetels te begeven zijn dan het inwonersaantal normaal toelaat. Ik vraag me af wat de Raad van State hierover zal zeggen.

Ook stel ik mij vragen bij de bepaling dat wie zich kandidaat stelt voor zowel de Kamer als de Senaat, iets wat uitzonderlijk mogelijk zal zijn bij de eerstvolgende parlementsverkiezing, verplicht is om voor wat de Kamer betreft op te komen in de kieskring van zijn woonplaats. Artikel 64 van de grondwet zegt alleen dat een kandidaat om verkiesbaar te zijn zijn woonplaats moet hebben in België, er is geen sprake van ‘de kieskring van zijn woonplaats’. Ook dit punt zal de Raad van State in zijn advies duidelijk moeten maken. Let op: ik zeg niet dat deze bepalingen strijdig zijn met de grondwet, maar de regering had een duidelijkere uitleg moeten geven.

De regering wil de huidige Senaat vervangen door een paritair samengestelde ‘ontmoetingskamer’ voor gemeenschappen en gewesten.

Senelle: Ik ben altijd een voorstander geweest van de afschaffing van de Senaat in het federale België. In de meeste federale staten is de Senaat de kamer waar de deelstaten aan het wetgevende werk deelnemen. Bijvoorbeeld de Bundesrat in Duitsland en de Senate in de Verenigde Staten. Maar dat zijn federaties met verschillende deelstaten. De bij ons uitgedokterde regeling om tot een paritaire Senaat te komen, is voor de Vlamingen totaal onaanvaardbaar. Het is een nieuwe grendel op de Vlaamse meerderheid, toe te voegen aan de pariteit in de federale ministerraad, de pariteit in de hoogste rechtscolleges, de pariteit in de topfuncties van de federale besturen, en aan de alarmbelprocedure en de taalgroepen in de federale kamers. Een paritaire Senaat betekent dat de Walen ad vitam aeternam elk Vlaams streven naar een grotere autonomie onmogelijk kunnen maken.

Ik vind het verder sympathiek dat onze federale eerste minister de Toscaanse wijnen blijkbaar beter kent dan het federale bestel van Zwitserland en de Verenigde Staten. Hij beweert dat die beide ook een paritaire Senaat hebben, maar dat is absoluut onjuist. In Zwitserland bepaalt artikel 80 dat de Conseil des Etats bestaat uit 44 afgevaardigden van de kantons. Elk kanton benoemt er twee, in de naar taal verdeelde kantons benoemt elke helft er één. Omdat er meer Duitstalige dan Franstalige kantons zijn, hebben de Duitstaligen altijd de meerderheid gehad in de Conseil des Etats. Daar ligt in Zwitserland overigens niemand wakker van. In de Verenigde Staten vaardigen de deelstaten elk twee vertegenwoordigers af naar de Senate, maar het begrip pariteit is er niet aan de orde omdat er maar één taalgroep en één cultuur is: de Engels-Amerikaanse. Ook in de Duitse Bundesrat is geen sprake van pariteit, de deelstaten zijn er vertegenwoordigd in verhouding tot hun bevolking.

Op Vlaams niveau wordt de recht- streekse verkiezing van de burgemeester ingevoerd.

Senelle: Een vreselijke vergissing. Onze huidige gemeentebesturen zijn perfect democratische instellingen. Ik kan me geen democratischer systeem inbeelden dan een gemeenteraad waar een meerderheid tot stand komt die op haar beurt een voorstel doet voor de benoeming van een burgemeester. Het nieuwe systeem kan tot gevolg hebben dat, bijvoorbeeld, een populaire VLD-burgemeester moet regeren met een rooms-rode meerderheid. Dat is de vermaledijde cohabitation waar alle Fransen van af willen. Het is toch verschrikkelijk dat wij die nu gaan invoeren. Ik begrijp niet dat onze Vlaamse minister van Binnenlandse Zaken dat verfoeilijke systeem durft aan te prijzen.

De Raad van Europa heeft het rapport van de Zwitserse Lili Nabholz-Haidegger over de Franstalige minderheid in Vlaanderen bevroren.

Senelle: Gelukkig is dat rapport terug naar de commissie gestuurd. Het zou voor Vlaanderen kwalijk zijn geweest mocht een meerderheid in de Raad van Europa het hebben goedgekeurd. Er is nu een ernstige kans dat het een stille dood zal sterven. Ik wil daarvoor hulde brengen aan gewezen Vlaams minister-president Luc Van den Brande (CD&V), die daarvoor bijzonder handig en moedig heeft gelobbyd bij zijn collega’s van de christelijke fractie.

Hoe bekijkt u de rol van het Vlaams parlement en van de Vlaamse regering?

Senelle: Wat mij treft, is de afwezigheid op het politieke toneel van het Vlaams parlement en de Vlaamse regering, terwijl beslist wordt over zaken die toch van fundamenteel belang zijn voor Vlaanderen. Ik betreur ten zeerste dat noch de voorzitter van het Vlaams parlement, noch de Vlaamse minister-president hun stem hebben laten horen tijdens deze onderhandelingen. Ik kan mij niet ontdoen van de indruk dat het Vlaams parlement een zwijgzaam doolhof is geworden, en dat de Vlaamse regering zichzelf slechts als een aanhangsel van de federale regering beschouwt. Dat was zeker niet de bedoeling van de voorgangers die vanaf de jaren negentig gestreefd hebben naar een Vlaams parlement en een echte Vlaamse regering. En het is ook jammer dat niet eens melding is gemaakt van de eisenbundel die niet zo lang geleden door het Vlaams parlement haast unaniem is goedgekeurd.

Daarnaast wijs ik erop dat elke wijziging van de grondwet en van onze instellingen tijd, studie en bezinning vergt. Dat staat haaks op de overhaasting waarmee de regering deze hervormingen heeft doorgedrukt of bekendgemaakt. Het is bijvoorbeeld ongepast dat de regering voor de hervorming van de Senaat niet eens contact heeft opgenomen met de Senaat zelf. En hoewel ik de indeling in provinciale kiekringen steun, vind ik dat er veel meer studiewerk had moeten voorafgaan aan de regeling voor Brussel-Halle-Vilvoorde, en dat men ook daar de betrokken actoren had moeten raadplegen. Overleg en transparantie zijn in een politieke democratie van het grootste belang, en men mag belangrijke delen van de politieke klasse niet de indruk geven dat ze volledig buitenspel worden gezet.

De nieuwe topman van de NMBS, Christian Heinzmann, geeft al na minder dan één week zijn ontslag.

Senelle: Ik kan niet oordelen over alle nuances, maar het lijkt mij vreemd dat een gedelegeerd bestuurder geen belangrijke beslissingen kan treffen zonder de goedkeuring van zijn directeur-generaal. De NMBS is verziekt, het is de hoogste tijd dat de regering haar verantwoordelijkheid neemt en tot een reorganisatie overgaat. Je zou kunnen opmerken dat ze dat gedaan heeft, maar dat was dan wel op een heel slechte manier. Het zou goed zijn dat dit dossier nu in handen komt van de premier en van andere federale ministers dan de minister van Mobiliteit, omdat zij minder betrokken zijn geweest bij wat in het recente verleden is misgelopen.

Koen Meulenaere

Robert Senelle: ‘Met een paritaire Senaat kunnen de Walen elk Vlaams streven naar een grotere autonomie onmogelijk maken.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content