Thalassotherapie voor gevorderden: Luc Hanegreefs laat het in zijn nieuwste roman weer volop stormen, binnen en buiten de ziel.
Luc Hanegreefs, ‘Voorbij het einde van de wereld’, Manteau, Antwerpen, 232 blz., euro 17,95.
Marines of zeegezichten waren een populair genre in de negentiende-eeuwse impressionistische schilderkunst. Leon Spilliaert maakte er een grimmige versie van. In zijn Oostendse zeestukken primeert het zwart op het blauw omdat de moderne mens in een zware, mentale storm is terechtgekomen. Luc Hanegreefs (°1959) schrijft vergelijkbare marines met een hoog Beaufort-gehalte. Zijn nieuwste roman, Voorbij het einde van de wereld, begint waar zijn eersteling, Zoute wraak (1998), was geëindigd: op een verlaten kuststrook. Toen evolueerde het mannelijke hoofdpersonage tegen een desolate Schotse skyline. Nu worstelt de vrouwelijke protagoniste tegen de gure weerelementen op Kaap Hoorn, op een boogscheut van de zuidpool.
Hanegreefs houdt van exotische settings in zijn romans, maar meer nog houdt hij van een flink partijtje uitwaaien. Zijn romanpersonages zoeken de turbulente wateren van de zee op omdat ze er hun eigen onrust in weerspiegeld zien. De stormwind doet de rest en spoelt hun muizenissen weg. Hanegreefs literaire thalassotherapie is evenwel niet voor doetjes. De loutering komt er slechts nadat de patiënt de kelk van zijn verbittering tot de bodem heeft geledigd. Hanegreefs’ personages worden achtervolgd door moord en doodslag en zijn geobsedeerd door wraak. Het is pas wanneer ze hun eigen demonen hebben bedwongen dat het eindelijk windstil wordt.
Je moet als verteller over heel wat metier beschikken om dergelijke donkere en vaak antipathieke figuren in een geloofwaardig verhaal te kunnen opvoeren. Hanegreefs zweert bij de aanpak van Ernest Hemingway. Die schreef met De oude man en de zee de beroemdste literaire marine ooit. Het recept van de meester: gebruik geen adjectief te veel, laat het vooruitgaan, confronteer de protagonist met de eigen eenzaamheid door hem in een natuurlijk decor te plaatsen. Hanegreefs is daarenboven jarenlang voltijds journalist geweest, eerst bij de schrijvende pers ( De Financieel-Economische Tijd) en vervolgens voor televisie waar hij voor VTM ooit de affaire-Dutroux heeft verslagen. Vandaar allicht zijn no nonsense-benadering van het vertellen. Komt erbij dat Hanegreefs de laatste jaren vier jeugdromans heeft geschreven en dus weet dat je het best een heldere vertelstijl aanhoudt zonder al te veel tierelantijntjes.
In Voorbij het einde van de wereld wil Anna in het Zuid-Amerikaanse Patagonië afrekenen met haar vader en echtgenoot. Door de eerste werd ze als twaalfjarige in de steek gelaten en achteraf verkracht. Haar man dreef ze zelf in de dood, maar niet zonder goede reden blijkt later. Geleidelijk aan krijgen die twee trauma’s duidelijk reliëf. Hanegreefs onthult de psychografie van Anna op het tempo van haar tocht naar Ushaia, het uiterste tipje van Zuid-Amerika. De Britse Anna krijgt daarbij het gezelschap van de veel jongere Amerikaanse Karen. De seksuele aantrekkingskracht tussen beide vrouwen zuigt Anna kopje onder in de draaikolken van haar eigen verleden. Het is pas wanneer ze met alles en iedereen schoon schip maakt dat ze weer boven water komt. Alhoewel die drastische ingreep misschien niet zonder gevolgen zal blijven.
Hanegreefs hoedt zich voor melodramatische overdrijvingen door een zuinige vertelstijl. Als hij beeldspraak gebruikt, is die functioneel: ‘Hun voetafdrukken twee ritssluitingen zonder einde.’ Zo zoomt de verteller in op de voetsporen van Anna en Karen op een verlaten zandstrand. Hij last zelfs ironische terzijdes in waardoor de overleden echtgenoot schampere commentaar geeft bij Anna’s amoureuze escapades. Het lijkt er wel op alsof Hanegreefs soms bang is van de eigen ernst en daardoor misschien afbreuk doet aan de kracht van zijn verhaal. Hij is trouwens niet te beroerd om in zijn roman een hommage te brengen aan de inspirator voor zijn wraaktragedie. Bruce Chatwin schreef met zijn non-fictieboek, In Patagonië, het ultieme reisverhaal over deze Zuid-Amerikaanse uithoek. Karen leent het cultboek uit aan de heel wat minder literair beslagen Anna. Hanegreefs is dus niet zomaar een rechttoe rechtaan verteller alhoewel hij de vaart erin houdt. Wie tijdens stormweer niet uit de sokken wil worden geblazen, kan inderdaad maar beter stevig in de schoenen staan en tempo houden. In die zin is Hanegreefs lezen een nuchtere gezondheidswandeling.
Frank Hellemans
