Er moet een herstelplan komen van meer dan 4,5 miljard euro om uit de zware crisis te komen, zegt Fons Verplaetse. Een begrotingstekort van pakweg 2 procent is daarom aanvaardbaar. Maar het allerbelangrijkste is dat het herstelplan toekomstgericht is. En dan houdt de eregouverneur zijn hart vast.
‘Dat een land om de zoveel jaren een periode van laagconjunctuur door moet, is normaal’, zegt Fons Verplaetse, eregouverneur van de Nationale Bank van België. ‘Na zonneschijn komt immers regen. Daarover maak ik me niet ongerust, want na regen komt zonneschijn. Maar nu ondervinden we daarbovenop de weerslag van de verwoestende kredietcrisis. Wij zijn, na IJsland, in Europa het hardst getroffen door de kredietcrisis, niet alleen door de moeilijkheden die onze banken hebben gekend. Ik geef een concreet voorbeeld: tot in juli boekte onze betalingsbalans nog een overschot van 1,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp, de toegevoegde waarde die we produceren met goederen en diensten, nvdr). Nu zitten we al zes maanden meer dan 2,5 procent in het rood. Dat betekent dat België nu voor de invoer van goederen en diensten meer moet betalen dan we zelf voor onze uitvoer aan inkomsten ontvangen. Die omslag is dramatisch, en baart me zeer grote zorgen.’
Hoe groot zal de weerslag van de kredietcrisis zijn op onze groei?
FONS VERPLAETSE: Het grote drama is dat geen enkel model kan voorspellen hoe groot de impact van de financiële crisis op onze economie zal zijn. Maar toch: instellingen zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) voorspellen voor ons land in 2009 een licht negatieve groei, pakweg min 0,2 procent van het bbp.
Wat betekent die negatieve groei voor de werkgelegenheid en de begroting?
VERPLAETSE: Dat zal ons 10.000 jobs kosten. Tel daarbij de 40.000 nieuwkomers op de arbeidsmarkt, en dan mag je ervan uitgaan dat het aantal werklozen volgend jaar met 50.000 zal stijgen. Een lagere groei betekent ook minder overheidsontvangsten, en die mag je ramen op 0,7 procent van het bbp, in vergelijking met wat in de begroting staat. De begroting werd in september opgesteld, en ging nog uit van een groei met 1,2 procent.
Premier Yves Leterme (CD&V) wil een begrotingscontrole in februari-maart 2009, maar de groeicijfers zijn nu duidelijk. Moet de begrotingscontrole er niet sneller komen?
VERPLAETSE: Voor het ogenblik zijn de meesten het eens over een licht negatieve groei van onze economie. Dat belet niet dat de financiële crisis nog aanpassingen kan vergen. Maar als men nog in 2009 een maximaal rendement van de te nemen maatregelen wil, dan moet de begrotingscontrole van 2009 zo vlug mogelijk worden gehouden. Er is geen reden tot paniek, maar we moeten de werkelijkheid onder ogen durven te zien.
En de werkelijkheid is: een begrotingstekort is onvermijdelijk?
VERPLAETSE: Ja, er is nu geen plaats voor dogma’s. In de huidige uitzonderlijke crisissituatie is een pragmatische aanpak geboden. Om onze economie uit het moeras te trekken, moeten we een herstelplan uitwerken. De Europese Commissie toont de weg: ze wil dat er 200 miljard euro besteed wordt aan dat Europese herstelplan. Ze levert daarvoor zelf 15 miljard, en nog eens 15 miljard komt van de Europese Investeringsbank. Rest nog 170 miljard euro, die de Europese lidstaten moeten leveren (zie blz. 34). De 27 landen van Europa hebben samen een bbp van 13.000 miljard euro, dus die bijdrage van de Europese landen komt neer op 1,3 procent van het bbp. Als België zijn deel doet – en dat móét België volgens mij doen -, zullen we dus 1,3 procent van ons bbp daarvoor moeten uittrekken. Dat is een inspanning van 4,5 miljard euro. Als je de 0,7 procent minder overheidsontvangsten te wijten aan de groeivertraging optelt bij de 1,3 procent die nodig is voor het herstelplan, kom je uit op een begrotingstekort van 2 procent van het bbp. Dat tekort is in de huidige uitzonderlijke omstandigheden niet alleen aanvaardbaar, maar zelfs nodig. Tenminste, als we ons willen losmaken uit de huidige sociaaleconomische wurggreep.
Premier Leterme zei in de Kamer dat België met zijn hoge schuldgraad onmogelijk dezelfde inspanning kan doen als landen met een lagere schuld. Hij is ervoor beducht om ‘de sluizen open te zetten’.
VERPLAETSE: Hij heeft gelijk: je mag de sluizen niet openzetten, een laks begrotingsbeleid is ongepast. Maar een tijdelijk en beperkt begrotingstekort van 2 procent is nu aanvaardbaar, voor de eurozone is trouwens een tekort van 2,2 procent voorspeld. Als de regeringen sinds 1999 – toen we een mooie groei kenden en de interesttarieven fors daalden zodat we minder interesten hoefden te betalen voor onze overheidsschuld – een spaarpot hadden opgebouwd, dan hadden we nu daaruit kunnen putten. Helaas, dat is niet het geval. Maar gedane zaken nemen geen keer. De politici moeten nu hun verantwoordelijkheid nemen en een relanceplan opstellen. Ik twijfel er niet aan dat dit op een of andere manier zal gebeuren, maar elke partij zal proberen haar kiezers daarmee te plezieren, terwijl we een toekomstgericht herstelplan nodig hebben.
U vreest dat het herstelplan even onsamenhangend zal zijn als de regering zelf?
VERPLAETSE: Ik vrees dat we geen constructieve relance zullen kennen, en dat zou dramatisch zijn. Ik hoor sommigen zeggen dat de Regie der Gebouwen meer moet investeren. Wat gaat de Regie doen? Nieuwe gebouwen optrekken voor ministeries? Excuseer, maar dat is geen herstelbeleid. Anderen pleiten voor een belastingverlaging en dat klinkt natuurlijk goed, maar ik ben tégen een belastingverlaging voor personen. Waarom? De laagste 20 procent loontrekkers betalen geen belastingen, dus als je de belastingen verlaagt, hebben zij er niets aan. Bovendien: we consumeren voldoende, dat is niet het probleem. We hoeven dus ook de overheidsconsumptie niet op te trekken. We hoeven niet méér ambtenaren aan te werven en we hoeven de noodzakelijke hervormingen ook niet uit te stellen, bijvoorbeeld bij De Post. We moeten de geplande langetermijnhervormingen onverkort doorvoeren. We moeten met het herstelplan wél onze structurele sociaaleconomische handicaps wegwerken.
Concreet?
VERPLAETSE: Ik ben zoals gezegd tegen een verlaging van de personenbelasting, maar voor een verlaging van de patronale socialezekerheidsbijdragen. Dat is de beste manier om onze concurrentiekracht te verbeteren. Trek daar gespreid over twee jaar 0,3 procent van het bbp voor uit. Zo vergemakkelijk je ook het afsluiten van een interprofessioneel akkoord, wat trouwens absoluut noodzakelijk is.
Wat moet er nog in dat herstelplan staan?
VERPLAETSE: De overheid moet ook dringend investeren in infrastructuurwerken, zodat ons wegennet en onze havens aangepast zijn aan de huidige en komende noden. We hebben nu dagelijks 170 kilometer ochtend- en avondfiles, met alle economische en ecologische gevolgen. Onze overheid investeert trouwens veel minder dan andere landen van de eurozone, waar de overheid gemiddeld 2,6 procent van het bbp investeert. De Nederlandse en Franse overheid investeren zelfs bijna 3,5 procent. Wij blijven sinds jaren hopeloos hangen op 1,6 procent. Laten we de kloof van 1 procent met het gemiddelde van de eurozone in 2009 al voor de helft dichten. Trek daar dus 0,5 procent voor uit.
Wat nog?
VERPLAETSE: We doen te weinig aan Onderzoek en Ontwikkeling, waardoor het productengamma dat we aanbieden veel te weinig aanslaat in de afzetlanden. Met de Lissabonakkoorden heeft de Belgische overheid de verbintenis aangegaan om haar uitgaven voor O&O, vertrekkend van de huidige 0,5 procent, op te trekken tot 1 procent van het bbp in 2010. Als we daar in 2009 al 0,25 procent van het bbp voor uittrekken, dan hebben we die weg al half afgelegd. Met die drie maatregelen heb ik al bijna 1 procent van het bbp, pakweg 3,5 miljard euro, besteed aan het oplossen van structurele handicaps.
Hoe lang duurt de kredietcrisis nog?
VERPLAETSE: De komst van Barack Obama als president van de Verenigde Staten geeft me hoop. Heb je gezien hoeveel geld hij ertegenaan gooit om uit de crisis te raken? De Amerikaanse centrale bank trekt nu 800 miljard dollar uit om de VS er weer bovenop te helpen. Dat bedrag komt boven op het reddingsplan van 700 miljard dollar voor de financiële sector en het geld dat de voorbije maanden al in het financiële systeem werd gepompt. Daartegenover is het Europese herstelplan aan de magere kant. Obama heeft ook een onafhankelijke adviesraad opgericht, onder leiding van de ex-voorzittervan de Amerikaanse centrale bank, Paul Volcker, die moet helpen bij het uitwerken van een groot herstelpan. De maatregelen in de VS geven enerzijds aan hoe erg de crisis is, anderzijds hoe ernstig ze die aanpakken. Ik denk dat we in de VS naar een scherpe ‘V’ gaan: de crisis zal er geweldig diep gaan, maar ze zullen er ook snel uitkomen. In Europa zullen we niet zo snel en zo diep zakken, maar het herstel zal langer duren. Laten we hopen dat het ergste in 2010 inderdaad achter de rug is, zoals gespecialiseerde instellingen nu voorspellen.
DOOR EWALD PIRONET
