De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Vermeersch, in het parlement is een procedureslag geleverd rond het schrappen van de toelage aan partijen die racistische standpunten innemen.
Etienne Vermeersch: Ik ben tegen censuur en voor de vrijheid van meningsuiting. Die vrijheid heeft welomschreven beperkingen. Zo is voorafgaande censuur geoorloofd, als iemands uitspraken een directe aansporing zijn tot het plegen van misdaden of het schenden van de rechten van de mens. Alle andere misdrijven die voortkomen uit de vrije meningsuiting, zoals laster, kunnen pas nadat ze zijn gepleegd door een rechtbank beoordeeld of veroordeeld worden.
Er bestaat al een verbod op racistische of negationistische beweringen, al leidt dat zelden tot vervolgingen omdat daarvoor een assisenprocedure nodig is. Een hoge drempel, maar die voorkomt dat men te pas en te onpas mensen zou vervolgen voor het verspreiden van ideeën. Via een nieuwe wet een concurrerende politieke partij proberen uit te schakelen, is een gevaarlijke stap. Ofwel zijn de uitspraken van het Vlaams Blok in strijd met de bestaande wet, en moet het Blok bestraft worden door de rechtbank. Ofwel zijn ze het niet, en is er ook geen reden om de subsidie af te nemen.
Wil men dat met een nieuwe wet toch proberen, dan zal men nauwkeurig moeten bepalen wat een partij mag propageren en wat niet. Maar de leiding van het Blok is sluw genoeg om die bepalingen dan niet te overtreden. Een gedetailleerde omschrijving schiet dus aan de echte bedoeling van de indieners voorbij. En een slordige zet de deur open voor een eindeloze reeks geschillen. De definities die ik tot nu toe gelezen heb, zijn niet werkbaar. Ik geef een paar voorbeelden.
Als je niet mag discrimineren op basis van nationaliteit, mag een partij die voor asielnormen pleit geen subsidie meer krijgen. Als je niet mag discrimineren op basis van geslacht, moet elke partij die pleit voor een minimum aantal vrouwen op de lijsten haar toelage verliezen. Want positieve discriminatie van de ene, is negatieve discriminatie van een ander. Als je niet mag discrimineren op basis van godsdienst, is elke partij die strijd voert tegen de sekten haar toelage kwijt. Als je niet mag discrimineren op basis van geboorte, elke partij die pleit voor het behoud van familiaal erfenisrecht. Als je niet mag discrimineren op basis van volksgebondenheid, moet de steun aan de PS worden ingetrokken, want Jean-Maurice Dehousse heeft ooit verklaard dat hij zich meer verbonden voelt met een Waalse werkgever dan met een Vlaamse arbeider. Je zou op de duur de IJzertoren en De Standaard met hun AVV-VVK moeten gaan verbieden, want “Alles voor Vlaanderen” impliceert “niets voor een ander”, ook niets voor de arme landen dus. Al deze extreme voorbeelden om aan te tonen dat in een hele reeks situaties bepaalde vormen van voorkeur en partijdigheid algemeen aanvaard worden. Je mag eerst je eigen zoontje uit het kanaal redden, en pas daarna dat van de buurman, ook al kan je eigen zoontje beter zwemmen. Teksten die elke vorm van “discriminatie” wettelijk willen verbieden zijn heel moeilijk hanteerbaar.
Ondertussen wordt het Blok slapend rijk.
Vermeersch: Er wordt een riskant spel gespeeld, vooral door de Waalse partijen. Ze willen een regeling invoeren om één Vlaamse partij te treffen, terwijl ze het tegendeel dreigen te bereiken en daardoor de andere Vlaamse partijen in de problemen brengen. Geen enkele Franstalige partij, tenzij misschien in Brussel, heeft electoraal hinder van de groei van het Blok, maar aan Vlaamse kant ligt dat anders. De underdog of de martelaar kan bij vele kiezers op sympathie rekenen. Jean-Pierre Van Rossem sleepte vanuit de gevangenis wel drie Kamerzetels in de wacht.
Dat Italië PKK-leider Abdullah Öcalan niet aan Turkije wil uitleveren, heeft ook in Brussel tot zware incidenten geleid.
Vermeersch: Wat de grond van de zaak betreft, lijkt het mij logisch dat die mijnheer Öcalan, die ik overigens niet ken, niet aan Turkije wordt uitgeleverd. En dat op basis van het feit dat in Turkije gefolterd wordt, en dat de doodstraf er nog bestaat. Los daarvan moet tegen de relschoppers in Brussel met de grootste strengheid worden opgetreden. Het is onduldbaar dat buitenlandse conflicten hier worden uitgevochten.
De Koerden hebben in Brussel wel een soort parlement, en de Koerdische televisie zendt uit vanuit Denderleeuw.
Vermeersch: De Belgische regering moet overwegen in welke mate ze bereid is aan een buitenlandse actiebeweging een stem te geven. Als men bepaalde Koerdische verenigingen in België beschouwt als een afvaardiging van het Koerdische volk, dan mogen ze hun stellingen naar voren brengen en verspreiden. Maar als ze de orde verstoren of aanzetten tot geweldpleging, moet daaraan radicaal een einde gesteld worden.
Zal het Koerdische probleem ooit opgelost worden?
Vermeersch: Daartoe zouden de Turken eerst moeten beseffen dat er iets bestaat als rechten van volkeren. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens gaat in essentie over de rechten van het individu. Maar langzamerhand is men dat gaan uitbreiden naar een zelfbeschikkingsrecht voor volkeren of etnieën. Zo zou men bijvoorbeeld zelfbestuur moeten toekennen aan Zuid-Sudan, omdat er grote etnische en religieuze verschillen zijn met Noord-Sudan. Of dat ook geldt voor de Koerden, al dan niet binnen Turkije, moeten de betrokken partijen zelf uitmaken. Maar de Turkse regering is nauwelijks bereid te erkennen dat er Koerden bestaan. Er zijn Turken van hoog niveau, die volhouden dat het Koerdisch geen taal is. Zoals kardinaal Mercier indertijd vond dat het Nederlands geen echte taal was. Zolang Turkije niet toegeeft dat het vroeger vreselijke genocides op de Armeniërs heeft gepleegd, en dat het de Koerden onderdrukt heeft, komt er geen oplossing voor dat conflict.
Mag Italië asiel geven aan iemand die verantwoordelijk is voor vele moorden?
Vermeersch: Als Öcalan van terroristische aanslagen kan worden beschuldigd, moeten ze hem voor een Italiaanse rechtbank brengen. Of voor een internationaal tribunaal, zoals in Den Haag. Als de Turken beweren dat deze man moorden op zijn geweten heeft, moeten ze het daar maar komen bewijzen.
Het gerecht in eigen land maakt weer een slechte beurt met de verjaring van het dossier van de Securitas-bende, dat vijf jaar nodeloos in de la van het parket is blijven liggen.
Vermeersch: Het is verschrikkelijk dat zoiets mogelijk is. Professor Van den Wyngaert heeft gelijk met haar voorstellen om de verjaringstermijnen te veranderen. Het is absurd een lopend onderzoek stop te zetten omdat de feiten verjaard zouden zijn. Ik zie soms hoe onderzoeksrechters en parketten jaren bezig zijn met prutszaken, die binnen de veertien dagen zouden kunnen worden afgesloten. En ondertussen is er geen tijd voor het onderzoek van zware misdaden. Voor een bepaald type van lichtere misdrijven zou men moeten opteren voor het Amerikaanse systeem, waarin de betrokkene zich schuldig kan verklaren en met de justitie een regeling kan treffen.
In het algemeen zou de werking van de staande magistratuur en de onderzoeksrechters grondig op haar efficiëntie moeten worden getest. Zetelende rechters moeten onafhankelijk zijn, hun beslissingen mogen niet door instanties van buitenaf worden getoetst. Maar de staande magistratuur moet wel gecontroleerd worden. Het positief injunctierecht dat de minister van Justitie nu al heeft, moet worden uitgebreid tot de mogelijkheid om zware sancties te nemen tegen parketmagistraten die hun werk niet goed doen. De staande magistratuur moet afzetbaar zijn, in tegenstelling tot de zetelende.
De onderzoeksrechters vormen bij ons een speciale categorie. Ze zijn zetelende rechters, maar tegelijkertijd bestaat de tendens hen een steeds actievere rol te verlenen bij het onderzoek. Dat is geen gezonde situatie. Het opsporingswerk moet gebeuren door mensen van het parket en de politie. In die onderzoeksfase zou de rol van de onderzoeksrechter beperkt moeten zijn tot het in toom houden van de speurders, en tot het al dan niet geven van toestemming voor verregaande onderzoeksdaden als huiszoekingen of telefoontap, of voor een aanhouding.
Versterkt het mogelijk onbestraft blijven van de Securitas-bende het onveiligheidsgevoel bij de bevolking?
Vermeersch: De indruk ontstaat dat het gerecht niet optreedt tegen de misdaad. Het eigenaardige is dat, als je met het parket in contact komt, je de indruk hebt dat het gaat om valabele mensen die correct hun werk doen. Veel van wat verkeerd loopt is een gevolg van structuren en overgeërfde tradities. Het onveiligheidsgevoel kan worden getemperd door een sneller optreden van het gerecht. Maar dat is niet zonder gevaar. Uit een studie blijkt dat het snelrecht op een onverantwoorde manier wordt toegepast. Het wordt vooral aangewend tegen migrantenjongeren, die soms tot zware straffen worden veroordeeld. Dat is niet de bedoeling van snelrecht.
Een onderzoek van de VUB toont aan dat de burger zich zorgen blijft maken over zijn veiligheid. Wordt dat het thema van de volgende verkiezingen, of gaat het om een vals probleem?
Vermeersch: Het is zeker geen vals probleem. Ik ben pas in Tokio geweest, ik heb me daar geen seconde onveilig gevoeld. Er zijn niet veel West-Europese grootsteden waar je dat kan zeggen. Het onveiligheidsgevoel wordt vergroot door te laks en te laat ingrijpen tegen onmaatschappelijk gedrag. Zoals de oude dichter zei: “Verzet je in het begin. Al te laat wordt de medicijn pas bereid als het kwaad door lange dralingen sterker geworden is.” Neem de recente gevallen van geweld in het onderwijs. Ik ben het eens met wie zegt dat men beter naar de jongeren moet luisteren. Maar, elk begin van geweld in scholen moet onmiddellijk en met de grootste strengheid beteugeld worden. Desnoods met gevangenisstraf. Op dergelijke aberraties moet een reële schok volgen, zodat iedereen beseft: hier is een grens overschreden die niet mag overschreden worden. En de straf moet zeer snel volgen, zodat de link met de overtreding voor iedereen duidelijk is. Hetzelfde geldt voor de Turkse amokmakers van vorige week. Zolang men dat drastische optreden achterwege laat, krijg je het onveiligheidsgevoel niet weg, en kan het inderdaad een heikel thema zijn bij de verkiezingen.
In het Agusta-proces zijn de debatten afgesloten. De uitspraak volgt rond Kerstmis.
Vermeersch: Ik heb de bevestiging gekregen van wat ik vooraf vermoedde: het onderzoek van het openbaar ministerie heeft onvoldoende bewijzen opgeleverd. Mevrouw Liekendael moest aantonen dat de PS- en SP-verantwoordelijken corruptie hebben gepleegd. Voor de SP heeft ze haar aanklacht toegespitst op de vraag of de vergadering waarop Etienne Mangé de SP-top over de Agusta-gift vertelde, vóór of na de ondertekening van het contract heeft plaatsgehad. Zij beweert: ervoor. En om die thesis staande te houden is ze zelfs zo ver gegaan om drie getuigen, topfiguren uit de politiek – Vandenbroucke, Tobback, en Van Miert – impliciet van meineed te beschuldigen. Dat was zwak en niet gepermitteerd. Ik denk dat sinds de brief van mevrouw Mangé de overtuiging veld heeft gewonnen dat die bewuste vergadering wel degelijk onder Vandenbroucke, en dus nà de ondertekening van het contract heeft plaatsgehad. Ikzelf heb lang geleden met Vandenbroucke hierover een gesprek gehad, dat mij volledig overtuigd heeft. Ik vermoed dat alle beschuldigden zullen worden vrijgesproken van corruptie, maar dat het hof zal onderstrepen dat dit vooral bij gebrek aan bewijs is. Hopelijk zal men dat ook aan het grote publiek duidelijk kunnen maken.
ETIENNE VERMEERSCH
Koen Meulenaere
