26 jaar lang heeft hij zijn land in de vernieling geholpen en ook na zijn ‘aftreden’ in 1988 bleef Ne Win de wederopbouw van Birma in de weg staan. Zijn dood brengt misschien nieuwe hoop voor de nog steeds onderdrukte democratische oppositie in Myanmar.
‘Ne Win is opgenomen in Singapore General Hospital’ had een tipgever me vorig jaar begin oktober toevertrouwd. ‘Hij ligt op kamer 4, afdeling 4, verdieping 4, gebouw 4.’ Vier is in veel Aziatische landen het getal van de dood. En de voormalige dictator van Birma (sinds 1989 Myanmar) lag volgens de geruchten inderdaad op sterven. Daar kon geen twijfel over bestaan. Veel Myanmarezen verheugden zich al op zijn vertrek uit deze wereld.
Op hoop van zegen nam ik de taxi naar het ziekenhuis om een van de meest geheimzinnige leiders van Azië te interviewen. Ik wilde de laatste woorden optekenen van de ‘oude man’ die een van de rijkste landen van Azië totaal in de vernieling had geholpen, de generaal die Birma bijna hermetisch afsloot van de rest van de wereld, de dictator die samen met Marcos en Suharto tot de grootste despoten van Zuidoost-Azië gerekend werd.
Het was tegen beter weten in. De xenofobische Ne Win trad zelden naar buiten. Hij had zich in 1988 achter de schermen teruggetrokken. En voor de pers had hij altijd al een sterke afkeer gehad. De aanwijzingen van mijn bron bleken te kloppen, maar voor de kamer stond een dozijn lijfwachten opgesteld. Mijn bezoek werd niet op prijs gesteld. Op mijn vragen over de toestand van hun baas kreeg ik geen antwoord. Ik schreef snel een brief aan ‘de generaal’ met het verzoek om een interview. Een van de lijfwachten nam de brief aan terwijl twee anderen mij bij de arm naar de lift begeleidden.
Ondanks een leeftijd van negentig jaren was het voor Ne Win nog niet zover. De Singaporese artsen wisten hem met een bypass en een pacemaker weer op te lappen. Na enkele weken was hij terug in Birma. Een reactie op de brief heb ik nooit ontvangen. Nu is het te laat. Ne Win overleed vorige week 5 december alsnog.
Achteraf gezien had Ne Win waarschijnlijk liever vorig jaar zijn laatste adem uitgeblazen. Dan had hij ongetwijfeld een eervolle staatsbegrafenis gekregen. Nu werd zijn lichaam in een ordinair wit bestelbusje opgehaald van zijn huis in de Myanmarese hoofdstad Rangoon. Enkele uren later was hij gecremeerd zonder dat er ook maar één hoge afgevaardigde van het huidige militaire bewind zijn respect kwam betuigen. In Myanmar ontbreekt elke berichtgeving over het overlijden.
Ne Win heeft deze respectloze behandeling aan zijn familie te danken. Zijn oudste dochter Sandar Win, schoonzoon en drie kleinkinderen werden eerder dit jaar beschuldigd van het beramen van een staatsgreep. Sandar werd in het huis van haar vader onder huisarrest geplaatst. Haar man en kinderen werden in september veroordeeld tot de doodstraf. Een hoge militair getuigde dat hij was benaderd om mee te doen aan de coup. Bovendien waren in een van de huizen poppen gevonden die verdacht veel leken op de driekoppige junta die tegenwoordig de dienst uitmaakt in Myanmar. Ze zouden zijn gebruikt bij boosaardige riten om de leiders te verzwakken.
Dat Ne Wins nageslacht werkelijk een staatsgreep voor ogen had, is onwaarschijnlijk. Volgens de meeste diplomaten in Rangoon was de familie te veel een obstakel geworden voor de junta. De Wins gedroegen zich als een vorstenhuis en eisten een belang in vrijwel alle belangrijke zakelijke transacties. De kleinkinderen waren georganiseerd in gewelddadige bendes. Het was de ondankbare taak van Khin Nyunt, het hoofd van de inlichtingendienst en de derde man van het huidige regime, om elk incident met de mantel der liefde te bedekken. Totdat een van Ne Wins kleinkinderen de dochter van Than Shwe, de voorzitter van de junta, zou hebben aangerand. Dat is volgens enkele goed geïnformeerde bronnen de druppel die de emmer deed overlopen.
DERTIG KAMERADEN
Ne Win is even diep gevallen als hij omhooggeklommen is. Geboren in Paungdale uit Sino-Birmese ouders kreeg hij de naam Shu Maung. Hij faalt voor het toelatingsexamen om medicijnen te studeren aan de universiteit van Rangoon en wordt postbeambte. In de jaren dertig raakt hij betrokken bij de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Britten. In 1941 vergezelt hij de ‘Dertig Kameraden’ onder leiding van de verzetsheld Aung San naar het eiland Hainan om militaire training te krijgen van de Japanners. Hij geeft zichzelf de naam Ne Win (‘stralende zon’). Enkele maanden later keren de kameraden terug naar Birma om met de Japanners tegen de Britten te vechten. In 1943 wordt Ne Win bevelhebber van het zojuist opgerichte Birma Onafhankelijkheidsleger (BIA).
Na de oorlog besluit Aung San via de politiek de onafhankelijkheid te realiseren. Ne Win blijft bij het leger. Kort voordat Birma onafhankelijk wordt verklaard, vindt Aung San samen met acht andere kabinetsleden de dood bij een aanslag op 19 juli 1947. Het complot achter de moord wordt nooit opgelost. Voor veel analisten blijft Ne Win tot het eind van zijn leven een van de belangrijkste verdachten.
In 1948 krijgt Birma een democratische regering onder leiding van U Nu. Maar het land wordt geplaagd door communistische rebellen en militaire muiterij. Etnische minderheden wantrouwen de regering. De beloofde federatie blijft uit. Ne Win treedt meedogenloos op en versterkt zijn greep op het leger. Van 1958 tot 1960 vormt hij, officieel op verzoek van U Nu, een tijdelijk militair bestuur om de orde te herstellen. Zoals afgesproken, treedt hij na twee jaar af, maar in 1962 grijpt hij alsnog de macht. Federalisme zal Birma tot de ondergang drijven, is zijn stellige overtuiging.
Zesentwintig jaar lang helpt Ne Win zijn land in de vernieling. Hij regeert als een absoluut vorst. De door hem gepropageerde ‘Birmese weg naar het socialisme’ zorgt ervoor dat Birma in 1987 tot de armste tien landen ter wereld gerekend wordt. Onder de desastreuze doctrine die het midden houdt tussen boeddhisme, marxisme en nationalisme, wordt het land hermetisch afgesloten. Ne Win, berucht als gokker en rokkenjager (hij trouwt zeven keer), verbiedt kansspelen, sluit alle nachtclubs en legt een strenge traditionele moraal op. De economie wordt volledig genationaliseerd. Politieke oppositie is verboden. Honderden dissidenten worden gevangengezet. Ne Win geeft opdracht tot bloederige campagnes tegen etnische minderheden die een grote vluchtelingenstroom naar met name Thailand op gang brengen. Waarnemers spreken over een bewuste etnische zuivering of ‘Birmanisering’ van de provincies.
Ne Wins gedrag wordt hoe langer hoe grilliger. Astrologie en waarzeggerij bepalen zijn beslissingen. Hij hecht steeds meer waarde aan specifieke getallen, met name zijn geluksgetal negen. In de jaren tachtig besluit hij de nationale bankbiljetten in een klap te vervangen door denominaties van 45 en 90 kyat. Het spaargeld van miljoenen burgers wordt in een dag waardeloos. Op advies van een ziener laat hij zich eens in een vliegtuig, gezeten op een houten paard, negen rondjes boven zijn geboorteplaats vliegen.
In juli 1988 kondigt Ne Win plotseling zijn aftreden aan. Het land is bankroet. Corruptie heeft de economie uitgehold. Regelmatig breken demonstraties uit. In zijn afscheidsrede waarschuwt Ne Win dat het Birmese leger zal schieten om te doden. Op 8 augustus 1988 gaan de studenten massaal de straat op. Het wordt een bloedbad. Een maand later wordt aangekondigd dat er een staatsgreep heeft plaatsgevonden door de State Law and Order Restoration Council (SLORC). Maar vrijwel iedereen is ervan overtuigd dat de oude generaal achter de schermen nog steeds de dienst uitmaakt. Enkele jaren later wordt de SLORC omgedoopt in de State Peace and Development Council (SPDC).
Lange tijd geloofden Birmezen dat alleen de dood van Ne Win de weg zou vrijmaken voor de wederopbouw van hun land. Hij zou het grote struikelblok zijn voor dialoog met oppositieleidster Aung San Suu Kyi, dochter van de verzetsheld Aung San. Zij was in 1988 uit Engeland teruggekeerd naar Birma om voor haar zieke moeder te zorgen. Daar raakte zij betrokken in het verzet tegen het rampzalige bewind. Hoewel ze onder huisarrest was geplaatst, won ze met haar Nationale Liga voor Democratie (NLD) 85 procent van de zetels in de landelijke verkiezingen van 1990. Maar tot de dag van vandaag weigert het regime de macht over te dragen.
Sinds vorig jaar is er sprake van dialoog tussen de militairen en de NLD. Mondjesmaat worden politieke gevangenen vrijgelaten. Het huisarrest van Suu Kyi is opgeheven en zij mag onder strenge voorwaarden door het land reizen. Sommige optimisten zien een verband met de val van de meest gehate familie van Birma. Het regime heeft de last van Ne Win van zich afgeschud. De pupillen hebben zich van hun meester ontdaan.
NE WIN
Alexander Weissink
Zijn ‘Birmese weg naar het socialisme’ zorgt ervoor dat Birma in 1987 tot de armste tien landen ter wereld wordt gerekend.
