De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Eyskens, het parlement heeft de aanbevelingen van de Commissie-Dutroux goedgekeurd met unanimiteit, wat opmerkelijk is.
MARK EYSKENS : De werkzaamheden en het verslag van de Commissie-Dutroux betekenen een spectaculaire herwaardering van het parlement, dat jarenlang is afgeschilderd als een praatbarak en een zwakke partner in verhouding tot de regering. De techniek van de onderzoekscommissies wijst erop dat het Belgisch parlement poogt te evolueren in de richting van het Amerikaans Congres, dat over de partijgrenzen heen fungeert als een echte counter-vailing power voor de regering. Het Belgisch parlement heeft een hele tijd gezeten, zelfs gelegen, maar staat nu recht. Maar wie A zegt, moet ook B zeggen. Premier Dehaene kondigt nieuwe wetsontwerpen aan, ik vind dat de Commissie-Dutroux zelf haar conclusies moet omzetten in wetsvoorstellen en die laten stemmen door het parlement. Dat kan zo zijn wetgevende taak eindelijk weer waarmaken.
Vreest u niet dat de unanimiteit dan snel verdwenen zal zijn ?
EYSKENS : Ze is ook niet vereist. In de nieuwe geest zijn, over de grenzen van meerderheid en minderheid heen, akkoorden mogelijk over belangrijke wetsvoorstellen. Ik denk dat het bereiken van een consensus in de regering moeilijker is dan in het parlement. Want in de regering zijn de partijen aan het bewind via de vier vice-premiers. De regering is naar mijn gevoel te veel een partijpolitieke instelling. Ik zou in de toekomst graag een paar extra-parlementaire ministers zonder duidelijke partijbinding zien.
Leggen de politici te veel nadruk op de consensus rond de Commissie-Dutroux ? Politoloog Kris Deschouwer noemde het een illusoire politieke idylle.
EYSKENS : Ik begrijp die kritiek niet. Men heeft de Belgische politiek gedurende jaren het kunstmatig opgefokte gehakketak van partijpolitieke tegenstellingen verweten. En nu er een consensus is, noemen politologen die ook kunstmatig. Ik vond de unanimiteit een moment van genade. Hopelijk is er nu een einde gekomen aan de commedia dell’ arte tussen meerderheid en minderheid die al lang niet meer geloofwaardig is. Dat betekent niet dat verschillende strekkingen of opinies niet meer aan bod mogen komen. Er zijn dwarsliggers nodig, maar er zijn ook sporenleggers en bruggenbouwers nodig om een trein te laten rijden. In het Amerikaans Congres bestaat een traditie van bipartisanship over bepaalde items. Ik weet wel : met twee partijen is dat makkelijker dan met dertien, maar niettemin moeten wij de poging wagen.
De meest in het oog springende aanbeveling van de Commissie-Dutroux is de vorming van een geïntegreerde politiedienst. PRL en PS waren daar uitgesproken tegen. De PS heeft, na wat de premier een ?geleide lezing? noemde, haar verzet laten varen.
EYSKENS : Ik denk dat de PRL een grote tactische blunder heeft begaan. Louis Michel heeft twee maanden geleden een groot aanzoek gedaan aan CVP en PSC om van partner te veranderen en een centrum-rechtse regering te maken. En nu isoleert hij zich op een zo belangrijk dossier. Het verzet van de heer Michel, die burgemeester is van Geldenaken, is nogal doorzichtig. Ook in mijn partij zijn er burgemeesters die graag baas blijven van de lokale politie, maar er moet nu eenmaal een hiërarchie van waarden gehanteerd worden. Het is al te gek dat in dit land vijfhonderd autonome gemeentelijke politiediensten zouden bestaan.
Is het samenvoegen van de drie grote politiediensten, die al zo lang tegenover elkaar staan, in de praktijk geen utopie ?
EYSKENS : Het hele concept moet worden gemodaliseerd en verfijnd. Het mag geen hervorming worden waarbij de rijkswacht het monopolie krijgt over de federale politiedienst. Er moet, in overleg met de leiders of vertegenwoordigers van de drie korpsen, worden onderzocht hoe die fusie technisch moet worden aangepakt. Maar het idee van één federale politie mogen we niet meer opgeven. Zonder dat we de burgemeesters onder de voogdij plaatsen van een supergeneraal van de rijkswacht, want die zou dan een wel zeer machtig man in het koninkrijk worden.
Het meest spectaculaire element van het commissierapport was het aanwijzen van falende verantwoordelijken. De ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie staan voor de delicate taak om daar sancties aan te verbinden.
EYSKENS : Beide ministers beseffen goed waar het gevaar schuilt. Aan de ene kant kijkt de publieke opinie nauwlettend toe of er inderdaad sancties komen. Aan de andere kant mag het rapport niet leiden tot een scalpendans waarbij het er alleen op aan komt dat er koppen rollen. De voorgeschreven tuchtprocedures moeten scrupuleus worden gevolgd, en de betrokkenen moeten zich kunnen verdedigen. Anders zal de Raad van State veel werk krijgen. De mensen moeten, bijvoorbeeld, begrijpen dat minister De Clerck niet eigenmachtig kan optreden tegen zittende magistraten.
De slachtoffers krijgen inzage in het gerechtelijk dossier. Juristen waarschuwen tegen de consequenties daarvan.
EYSKENS : Als het dossier wordt opengelegd, bestaat het gevaar van indiscreties en lekken die het onderzoek kunnen hinderen. Met alle sympathie voor de slachtoffers, begrijp ik de juristen. Men moet garanties inbouwen dat het onderzoek in alle discretie kan verlopen. Het essentiële blijft tenslotte de criminelen te ontmaskeren. Dat is ook in het belang van de slachtoffers.
Maakt dit rapport een spaghetti-arrest, wat toch de belangrijkste drijfveer was voor de Witte Mars, onmogelijk ?
EYSKENS : Nee, maar dat spaghetti-arrest van het Hof van Cassatie was conform de geldende wetten. Die moeten dus veranderd worden. Er is terzake een wetsvoorstel ingediend dat het begrip van partijdigheid van een rechter sluitender preciseert. Deelname aan een maaltijd, zoals in het geval van mijnheer Connerotte, wettigt niet langer een vermoeden van partijdigheid.
De Kamer debatteert volgende week over de volmachten. Ook hier zou het parlement zich moeten profileren tegenover de regering.
EYSKENS : Het parlement kan ook in een ingewikkeld dossier als de hervorming van de sociale zekerheid, veel meer initiatief nemen. Volksvertegenwoordigers met kennis van de materie, kunnen na het horen van de betrokkenen misschien makkelijker een hervormingsplan opstellen dan de regering, waarin de belanghebbende lobby’s zelf rond de tafel zitten. De regering heeft niet zo veel gebruik gemaakt van de volmachten die ze vorig jaar heeft gekregen. Dat komt omdat de begrotingstoestand uit zichzelf wat gunstiger geëvolueerd is, maar vooral omdat de grote hervorming van de sociale zekerheid niet is aangepakt. Wat men doet is de gaten stoppen, verdienstelijk maar onvoldoende. Men blijft in de ziekteverzekering ook nu weer kampen met een tekort van twintig tot dertig miljard.
In de Rwanda-commissie wordt de discussie over echte onderzoeksbevoegdheden doorkruist door de VN. Kofi Annan schermt met de gerechtelijke immuniteit van de VN-medewerkers.
EYSKENS : Alle ingewijden wisten van tevoren dat men niet moest rekenen op medewerking van de VN aan een onderzoekscommissie. Zelfs een gewone commissie moet daar niet op hopen. Men heeft te veel nadruk gelegd op het enquêtekarakter ervan. De CVP is altijd tegen een onderzoekscommissie gekant geweest. Sommigen suggereren dat wij iets te verbergen hebben, maar dat is onjuist. De commissieleden zouden duidelijk moeten maken aan de families van de tien vermoorde para’s, dat als zij vragen hebben over de burgerlijke en strafrechtelijke verantwoordelijkheid van sommige politici of militairen, zij klacht kunnen neerleggen bij het parket. Ze kunnen een gerechtelijke procedure in gang zetten, ook tegen politici of ex-ministers want daartoe is pas de grondwet gewijzigd. Waarom kiest men voor de politieke weg, terwijl de juridische zo evident is ? Waarom die kwestie absoluut behandeld willen zien binnen een commissie, waar in de spots van de media hoe dan ook politieke spelletjes worden gespeeld ?
De media kijken likkebaardend uit naar de confrontatie tussen generaal Charlier en Leo Delcroix. Wat verwacht u daarvan ?
EYSKENS : Beide heren zullen op hun standpunt blijven en de commissie zal vaststellen dat ze te maken heeft met twee tegengestelde stellingen waar ze geen kant mee uit kan. Er is in het Rwanda-dossier een belangrijke politieke verantwoordelijkheid, maar het gaat om ex-ministers die al uit de regering zijn. Ze kunnen geen tweede keer ontslag nemen. Wat verwacht men eigenlijk te bereiken ? Er zal een verslag worden gemaakt waarin wat kritiek wordt geuit op de onzorgvuldigheid van de toenmalige regering, al heeft die volgens Willy Claes wel degelijk initiatieven genomen die helaas gekelderd zijn door de VN. Verder zal men pleiten voor meer openheid tussen regering, leger en parlement. Die conclusies kan je van tevoren schrijven.
Stafchef Willy Herteleer zegt dat het Belgisch leger stilaan marginaal wordt.
EYSKENS : Hij heeft gelijk. Ik denk dat wij op één na het minst van alle lidstaten bijdragen in de Navo. Zo verliezen we ons recht van spreken. Ofwel hebben we de moed om ons leger operationeel te houden en gooien we er het nodige geld tegenaan. Ofwel maken we er een operetteleger van, met pluimen en mooie uniformen, dat nog enkel defileert op 21 juli. Niet alle wensen van de militairen moeten worden ingewilligd, maar er is nood aan een tienjarenplan dat wat ademruimte geeft aan het leger en voldoet aan onze internationale verplichtingen.
In het buitenland trekt Israël weer de aandacht. Premier Netanyahu is aan een gerechtelijke aanklacht ontsnapt, maar zijn positie blijft bijzonder wankel.
EYSKENS : Ook in eigen kring heeft Netanyahu veel krediet verspeeld. Israëlische vrienden zeggen mij dat het een grote fout is geweest om de premier rechtstreeks te laten verkiezen. Dat maakt hem de gijzelaar van zijn kiesbeloften, zoals de nieuwe woningen in Oost-Jeruzalem. En dan bouwt hij er maar een paar honderd, terwijl hij er duizenden heeft beloofd. Israël heeft behoefte aan een nieuwe coalitie, liefst van nationale eenheid. Als Netanyahu moet aftreden, vrees ik chaos. Bij verkiezingen riskeert Likoed zware klappen of een verbrokkeling. De vraag is alleen welk alternatief Labour biedt. Shimon Peres is de kaap van de zeventig voorbij. Hoe bruikbaar is hij nog in het vredesproces ? En is er eventueel een opvolger ?
De toestand in Israël is jammerlijk. Daar komt bij dat Yasser Arafat geen einde kan maken aan de vreselijke terroristische aanslagen, die de irritatie aan Israëlische kant hoog doen oplaaien. Zijn veroordelingen van Hamas en Hezbollah blijven altijd een beetje dubbelzinnig. Ook hij moet schipperen natuurlijk. Zowel Netanyahu als Arafat zijn slachtoffer van hun eigen extremisten.
Vorige week is voormalig president Chaim Herzog gestorven. Wat was zijn rol in het vredesproces ?
EYSKENS : Herzog was een halve Engelsman die lang gediend heeft in het Engelse leger. Hij was één van de eerste Britten die Brussel is binnengereden bij de bevrijding in september 1944. In het vredesproces heeft hij geen nadrukkelijke rol gespeeld, omdat de Israëlische president weinig macht heeft. Maar Herzog kon met typisch Britse humor en relativeringsvermogen zijn publiek voor zich winnen, en was een uitstekend ambassadeur die in het Westen goodwill en sympathie heeft gekweekt voor de positie van Israël. Helaas hebben anderen die verspeeld.
Koen Meulenaere
