DOOR FRANS VERLEYEN
Tegen harde wind in lopen mensen gebogen, kop naar beneden. Ze zien minder. Dat is ook het geval voor al wie tegen het Belgische politieke stormweer moet optornen. De bevolking gaat gebukt onder de koude adem van haar regering, justitie en sociaal gezag. Ze is sterk in beslag genomen door het eigen binnenland en door de vele daar heersende bedriegerijen.
Ondertussen gebeuren boven haar hoofd belangrijke dingen waarover ze teruggeplooid op zichzelf de nodige informatie vergeet te vragen. Er is in Europa, en enigszins daarbuiten, een ingewikkeld debat gaande over ?uitbreiding? : van de Unie, de Navo en de monetaire eenheid. Wat daar allemaal aan het veranderen is of op verandering aanstuurt, zal morgen het dagelijks leven, de internationale positie en de economische mogelijkheden van ook de Belgische burgers beïnvloeden. Het zal mee bepalen op welke manier zij morgen aan de res publica deelnemen.
De zes jaar geleden in Maastricht afgesproken lancering van de ?euro? als eenheidsmunt die weldra de nationale betaalmiddelen zou moeten vervangen, is nog het best gekende dossier. Zoals algemeen geweten, moeten in bijna alle vijftien lidstaten van de Unie de regeringen met veel moeite hun schulden, inkomsten en uitgaven op elkaar afstemmen, opdat de straks gemeenschappelijk geworden bankbriefjes overal hetzelfde gewicht zouden hebben. Het gaat om een grootschalig politiek project met een hoog technocratisch gehalte à la Fons Verplaetse. De eraan deelnemende parlementaire democratieën of openbare opinies hadden vrijwel niets in de pap te brokken.
Juist daarom groeit de kans dat de operatie op de valreep in duigen valt. Voorname heren in de Bondsrepubliek maakten zopas bekend dat ze naar de rechtbanken zullen stappen. Ze willen die gaandeweg slordiger in elkaar gezette eenheidsmunt laten verbieden zolang de bij verdrag afgesproken voorwaarden onvervuld blijven. Want Jacques Chirac noch Helmut Kohl, de verzwakte hoofdrolspelers in het verhaal, slaagden erin hun eigen verzorgingsstaat aan de scherpe Maastrichtnormen te doen gehoorzamen. Nochtans kan een zelfs tijdelijke mislukking van de Europese monetaire unie voor veel onrust zorgen : wereldwijde speculaties op de financiële markten en een zowel teleurgesteld als zelfverzekerd Groot-Duitsland dat opnieuw zijn eigen weg gaat. Geen aangenaam vooruitzicht voor wie nu op de middelbare school zit.
Een ander paar mouwen is de territoriale vergroting van de Navo. Het bondgenootschap wil zich, dit jaar nog, ook over Polen, Tsjechië en Hongarije ontplooien. De wondere, naar emplooi smachtende beroepswereld van de militairen en hun diplomatieke kameraden in driedelig grijs streepjespak werkt aan een nieuwe toekomst. Nu na de koude oorlog het Russische imperium wegroest of gewoon uiteenvalt, hebben ze het warempel over ?een nieuwe maar niemand bedreigende veiligheidsarchitectuur in de Euro-Atlantische zone, zonder scheidingsmuren en volgens gedeelde democratische waarden.? Tussen twee haakjes, lees bij het woordje ?Atlantisch? altijd : de belangen van de Verenigde Staten in Europa.
Iedereen beseft dat Boris Jeltsin, het Kremlin en de Russische goegemeente niet willen weten van een Navo die opschuift tot zo dicht bij hun grenzen. Hun hekel is misschien irrationeel, maar aannemelijk. Net nu westelijk en centraal Europa in militair opzicht ?veilig? is geworden, worden ze nutteloos vernederd. Vanuit hun economische en maatschappelijke ellende moeten ze vlak vóór hun deur de parade van een paar historische vijanden, vooral van Washington en Berlijn, gadeslaan. Dat roept spanning op en, bij de hele bevolking, bereidheid tot herbewapenen.
Iedereen komt de Russen haastig uitleggen dat ze niet bang moeten zijn en zelfs wat mogen meewerken aan de nieuwe architectuur. Dat is boter aan de galg. De Nederlandse politicus Frits Bolkestein, nochtans een oude vriend van Amerika, heeft begrip voor de vrees van Moskou. Natuurlijk is het bondgenootschap tegen Rusland gericht, zegt hij. Tegen wie anders ? De Navo is geen tennisclub. Bovendien gaat de (dure) uitbreiding eenzijdig naar landen die haar minder nodig hebben dan andere, zoals Oekraïne en de Baltische staten. Conclusie : niet doen.
De ene kwestie brengt de andere mee. De Turkse regering, lid van de club, liet al weten dat ze haar veto tegen de Navoplannen zal uitspreken indien ze vooraf niet de zekerheid krijgt tot de Europese Unie te mogen toetreden. Ze koppelt dus een militair schema aan een politiek. Dat is een klassiek voorbeeld van Ottomaanse chantage. Dus dringt Washington er bij de Unie voorzichtig op aan om de Turken hun zin te geven. Liever een probleemland met veel islam en weinig mensenrechten in de Unie, dan een geblokkeerde Navo.
Wil de gemiddelde EU’er dat ook ? Wil hij zijn economie, munt, cultuur en sociale tradities delen met de bevolking van Anatolië ? Men zou het hem alvast kunnen vragen. En hoe denkt de Belgische regering over die toch levensbelangrijke ontwikkelingen ? Wellicht zal zij dat liever in stilte regelen, per gecodeerd telegram aan het Witte Huis of in een tegen afluistering beschermd kantoor in Evere. Laat de Belgen zich ondertussen maar uitleven in Witte Marsen. De stille charmes van de diplomatie zijn aan hen niet besteed.
DE POLITIEKE HORIZON
Bij dat alles gaat ook de Europese Unie zelf op zoek naar vers grondgebied. De plannen liggen klaar om zes nieuwelingen aan boord te hijsen, Roemenië en Bulgarije inbegrepen. Later volgen er meer. Indien alles naar wens verloopt zal de Unie begin volgende eeuw twee dozijn lidstaten tellen. Alle leven is welkom, maar kan de vandaag al bijna onbestuurbare Unie een dergelijke omvang dragen ? Leidt opname van de Balkan en nog een paar Donaulanden niet automatisch tot een los aaneen hangend Europa van zakenlieden, zoals de Britten dat graag hebben ?
Agusta, Dassault, Dutroux en de Bende zijn wansmakelijke zaken. Toch mogen die onze politieke horizon niet totaal opvullen. Er moet, desnoods een eind boven de wolken uitzicht blijven op nog andere mensen en machten die de wereld van morgen bepalen. Democratie is een werkwoord.
