Meer nog dan aan vrijwillige fusies denkt minister Bourgeois aan samenwerking in stadsregio’s en federaties.

In zijn beleidsnota heeft Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Geert Bour- geois (N-VA) het over vrijwillige gemeentelijke fusies. Maar hij gelooft zelf niet dat veel gemeenten die weg zullen inslaan. ‘Beveren en Kruibeke tasten de mogelijkheid af. Maar ik verwacht niet meteen dat we naar 250 gemeenten in Vlaanderen evo- lueren’, aldus Bourgeois. ‘Een modern beleid stelt hoge eisen aan kleinere gemeenten. Die zouden voor ruimtelijke ordening, mobiliteit, jeugd, erfgoed enzovoort specialisten in huis moeten hebben. Hun draagkracht laat dat niet toe. Daarom is samenwerking met andere gemeenten nodig. Nu gebeurt dat in ruim 580 bestuurlijke verbanden. Dat is niet doorzichtig. Mijn ideaal op langere termijn is dat elke stad of gemeente nog aan maximaal één intergemeentelijke samenwerking deelneemt.’

Trekt u lessen uit de fusies van 1976?

geert bourgeois: Toen gaven politieke motieven vaak de doorslag. Een fusie van mijn gemeente Izegem met het naburige Ingelmunster bijvoorbeeld ging niet door, omdat zo een gemeente van meer dan 30.000 inwoners zou ontstaan en de toenmalige CVP dan geen cumul van het burgemeesterschap met een parlementair mandaat toestond.

Bij nieuwe fusies moeten bestuurskracht en samenhang voorrang krijgen. Dat is de aanpak geweest in Denemarken. Zo doet men het in Nederland. Het gaat voornamelijk om de vraag naar de ideale schaalgrootte voor een stad of gemeente om alle taken goed uit te voeren.

U wilt uit het Gemeentefonds meer middelen geven aan financieel zwakkere gemeenten en gemeenten met ‘efficiënt en goed bestuur’.

bourgeois: Steden en gemeenten halen gemiddeld 20 procent van hun inkomsten uit het Gemeentefonds. Voor Antwerpen en Gent bedraagt dat aandeel 35 à 40 procent. Andere centrumsteden voelen zich achtergesteld omdat ook zij voor de mensen van omliggende gemeenten diensten bieden inzake onderwijs, zorg, cultuur, sport et cetera. Een bijsturing kan niet door van de ene gemeente geld af te nemen voor een andere. Een nieuwe verdeling vergt een groter budget voor het Gemeentefonds. Dat is nu niet haalbaar, want de Vlaamse regering moet besparen. Wel kan al een nieuwe regeling worden voorbereid voor betere tijden.

Efficiënt bestuur hangt samen met de planlast voor gemeenten. Die is nu veel te hoog. Bedoeling is dat ze nog één omvattend beleidsplan voor zes jaar maken en dat de Vlaamse overheid de uitvoering doorlicht. Zo is ook een benchmarking tussen steden en gemeenten mogelijk. Een gemeente met een hoge bestuurskwaliteit kan een bonus verwerven. Een gemeente die op dat vlak geen ambities toont, krijgt minder geld.

Voor een samenwerking tussen gemeenten grijpt u terug naar het model van ‘federaties’.

bourgeois: De mogelijkheid om federaties op te richten, staat sinds 1970 in de grondwet. Dat resulteerde toen in een Vlaamse ‘gordel van smaragd’ rond Brussel, maar die is in 1976 weer verdwenen. Toch blijft het een goed idee. De naam en de vorm doen er echter minder toe. Een stadsregio kan ook een goed model zijn.

Nu werken gemeenten samen in intercommunales, projectverenigingen, federaal afgebakende politie- en brandweerzones enzovoort. Voor al die structuren zijn bestuurders en personeel nodig. Beter is dat wordt samengewerkt in samenhangende gebieden en op een meer democratische manier. Wat bijvoorbeeld in intercommunales wordt beslist, leidt zelden tot een publiek debat. Voor een federatie kan een raad worden verkozen door de bevolking van de betrokken gemeenten. Dan is er ook ruimte voor discussie tussen meerderheid en oppositie.