Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Amberes in het M HKA, Antwerpen.
Voor hij beroemd was, scherpte de in Chili geboren schrijver Roberto Bolano (1953-2003) zijn pen met een korte roman in 56 kapittels die als losse flodders verdwijnen in een zwart gat met hier en daar sporen van een troebele plot. Geschreven in 1981 werd Amberes pas twee decennia later gepubliceerd. Het M HKA brengt nu de Nederlandse vertaling, Antwerpen, als een fijne pocket, geïnspireerd op de gele Reclam-boekjes uit Leipzig. Het gaat om uitgesproken beeldend proza, vrij poëtisch ook, niet zo verwonderlijk voor Bolano, die als dichter debuteerde. Anders schrijf je geen zinnen als: ‘De stilte glinstert in de lege gangen, op de radio’s waar niemand meer naar luistert.’
In Amberes, een korte roman in 56 kapittels, roept Bolano de sfeer van een grote Europese havenstad op.
Als in een versplinterde spiegel zien we fragmenten van treinen die de verkeerde kant opgaan, van dode jongens, naakte kampeerders, groepsseks bij de antiterreurbrigade, een ‘Belgisch meisje dat schreef als een ster’, agenten die jacht maken op emigranten, een bochelmannetje dat overal zijn neus tussen steekt of de zee in drie lijnen: een rechte voor de kalme, een curve voor de deinende, een puntige voor de stormachtige zee. Personages stappen in en uit een experimentele film. Alles wijst erop dat we in Barcelona zijn, maar voor Bolano kon het ook Antwerpen zijn. De sfeer van een grote Europese havenstad, laten we zeggen.
Curator Nav Haq zag er stof in voor een tentoonstelling. Hij verdeelde Amberes zoals in het boekje in 56 stukken, drijvend op de drie lijnen van de zee. De kalmste treffen we aan in de gespleten muur waar Alain Ayers filmische impressies vertoont van de plaatsen waar Bolano leefde, zoals de dijk in Blanes met zicht op het stralende, doorschijnende vlak van een rimpelloze zee ( The Distance between Here & Now). Bedrieglijk is de kalmte bij Chantal Penalosa, die in haar video Amberes met de nietigste bewegingen, zoals het vallen van een blad op het water, een poëtische stemming oproept. Ze verstoort die met een gesproken tekst over de harde geschiedenis van migraties met Antwerpen eerst als vertrekpunt en een eeuw later als aankomstplaats.
Michèle Matyn propte een hoop blauw beschilderde polyester zakken vol met hooi en stapelde ze tot een rotspartij die heerlijk moet deinen als je ze zou beklimmen. Op de top wordt het videoverslag vertoond van Matyns performance Jenny Haniver (2017) . Vermomd als een geleedpotig dier kruipt ze over namaakrotsen in een uitbeelding van een oud volksverhaal, ontstaan onder Britse zeelieden die ooit bij de eerste aanblik een pijlstaartrog aanzagen voor een duivels creatuur. Verbeelding en natuur bevruchten elkaar in de ogen van Matyn. Ze is gefascineerd door het onverklaarbare, dat ze toch een zin wil geven vanuit de overtuiging dat alles wat ons omringt bezield is.
Een krachtige storm raasde door het leven van het vorig jaar door Wiels herontdekte oeuvre van Sophie Podolski (1953-1974), het ‘Belgische meisje dat schreef als een ster’. Als kind van de jaren zestig werd ze gedreven door een verlangen naar absolute vrijheid. Voor de behandeling van haar schizofrenie stelde ze vertrouwen in de antipsychiatrie. Ze schreef gedichten en vond gelijkgestemden in een artistieke commune in Elsene. Seksuele en bewustzijnsverruimende experimenten inspireerden haar onder meer tot psychedelische tekeningen met hallucinante trekjes en tot een geïllustreerd manuscript met een titel als een levensprogramma: Le pays où tout est permis (1972). Met de cool hem eigen nam Bolano in Amberes akte van haar zelfmoord. Zo werd Sophie Podolski de enige die zowel voorkomt in de roman, de expo als in de catalogus, door het M HKA vormgegeven als een tweelingboekje bij Antwerpen.
Tot 15 september
