Luke Benstead, performance analyst: ‘Als Kevin De Bruyne iets zegt, neem je dat maar beter ernstig’

Luke Benstead is de belangrijkste man in het Belgische voetbal van wie u nog nooit gehoord hebt. De 31-jarige Britse whizzkid werd door bondscoach Roberto Martinez bij Manchester United weggehaald om België in 2021 naar de Europese titel te helpen loodsen. ‘Het was duidelijk dat ik in het voetbal alleen een toekomst had als ik van het veld bleef.’

Braziliaanse journalisten hadden het WK van 2018 uitgeroepen tot ‘het toernooi van de data’. Neymar en co. droegen gps-trackers, speciale camera’s straalden beelden naar Rio de Janeiro, waar een analistenteam live zijn bevindingen doorbelde naar de Braziliaanse reservebank. Resultaat? 1-2-verlies tegen België in de kwartfinale. Gebakken lucht dus? ‘ But no!‘ riep de Belgische bondscoach Roberto Martinez, toen we hem vorig jaar interviewden. ‘Data is de toekomst van het voetbal! De nieuwe frontlijn! Het probleem is dat tactische analyse vandaag nog geen pasklare antwoorden biedt. Niemand weet hoe je de data moet interpreteren, maar alles wat je kunt kwantificeren, bezit het potentieel om je iets bij te leren waarvan je niet wist dat je het niet wist. Misschien hebben wij de statistieken beter doorgrond dan de Brazilianen?’

Nu blijkt dat de Rode Duivels, zonder er al te veel ruchtbaarheid aan te geven, ook over een eigen analistenteam beschikken. Dat bestaat uit drie performance analysts en een statisticus. Het wordt geleid door Luke Benstead, een 31-jarige whizzkid die de bondscoach bij Manchester United ging halen. ‘Mijn officiële titel is head performance analyst, maar ik specialiseer mij vooral in open play tactical analysis en opposition analysis‘, strooit Benstead met jargon. ‘In het organogram staan drie voltijdse analisten, naast acht halftijdse medewerkers die we af en toe in de arm nemen. Buiten mijn werk bij de Rode Duivels coördineer ik het Hudl- project, dat een cruciale rol gaat spelen in de ontwikkeling van de Belgische competitie.’

Daarover straks meer. Kunt u eerst iets vertellen over uw achtergrond?

Luke Benstead: Ik ben geboren in Jersey en studeerde Science and Football in Liverpool. In mijn laatste jaar versierde ik een stage bij de jeugdacademie van Everton, die uitmondde in een vaste job. Toen trainer David Moyes in 2013 Everton verliet voor Manchester United nam hij zijn staf mee. Ik groeide door naar de eerste ploeg, waar Roberto Martinez hoofdcoach werd. Martinez trok naar de Belgische nationale ploeg en ik werd op mijn beurt gevraagd door Manchester United, waar ik werkte onder Jose Mourinho. Roberto en ik hielden contact. Tijdens de wereldbeker vroeg hij me de tegenstanders door te lichten. Dat was zo’n fijne ervaring dat ik de kans om het nieuwe Belgische analistenteam te leiden met plezier greep.

Vandaag bestaan er volwaardige opleidingen tot analist, maar ik hoor bij de lichting die het zichzelf al doende heeft geleerd. Toen ik in 2011 solliciteerde voor mijn stage bij Everton waren er twee kandidaten. Twee jaar later werd de vacature opnieuw opengezet: we kregen 500 cv’s. Mijn eigen ervaringen in het voetbal zijn beperkt. Ik speelde bij kleinere amateurteams, maar laat ik zeggen dat duidelijk was dat ik in het voetbal alleen een toekomst had als ik van het veld bleef. (lacht)

Scouting gebeurt vooral door ex-profs.

Benstead: Dat zal veranderen. Natuurlijk kennen gewezen voetballers veel van het spelletje, maar het belang van technologie en data wordt almaar groter. Bij de grote clubs werken vooral analisten met een universitair diploma. Idealiter koppel je de twee. Ik heb ontzettend veel geleerd van de toptrainers voor wie ik werkte, mannen met de voeten op het terrein.

De trainingen van de Rode Duivels worden gefilmd met drones. Wat doet u met die beelden?

Benstead: Daarmee ontleden we spelpatronen. Het gaat om gebruik van de ruimte en hoe je zones tactisch invult. We zetten meerdere camera’s in, maar de drone is natuurlijk het spectaculairst. Mijn drie collega’s en ik volgden een cursus die een aanzet is tot een pilotenopleiding. Bij regen of felle wind blijft de drone aan de grond.

De grote uitdaging bij de trainingsanalyse is snelheid. De beelden moeten gelabeld en doorgelicht zijn wanneer de spelers van het veld komen, zodat de coach meteen kan ingrijpen. Een paar uur later is er immers opnieuw een training.

En dan signaleert u aan de bondscoach: hé, ik heb iets gezien?

Benstead: Nee, zo werkt het uitdrukkelijk niet. Een analist moet oppassen dat hij de hoofdcoach niet stuurt. Ik maak geen keuzes in zijn plaats. Ik luister naar wat Roberto van de training vond en selecteer beelden die zijn oordeel illustreren. Om tijd te winnen, anticipeer ik wel. Ik weet hoe de coach over voetbal denkt en welke klemtonen hij graag legt.

Wat doet u op de wedstrijddag?

Benstead: Dan zitten er twee analisten hoog in het stadion. Zodra het wedstrijdblad wordt rondgedeeld en je dus weet welke spelers starten, maken we een simulatie van hoe de tegenstander wellicht gaat spelen. Er staat een videocompilatie klaar uit eerdere matchen, die we aanpassen als de ploegopstelling ons verrast. Tijdens de match maken we live een tactische analyse aan de hand van beelden van de breedhoekcamera, opgesteld op de middenlijn. Er staat een telefoonverbinding open tussen mij en de assistent-trainer op de bank. Misschien heb je op tv al gezien dat er een iPad op de reservebank ligt? Die toont niet alleen de televisie-uitzending maar ook clipjes die we zelf live filmen en knippen. De trainers kunnen ons vragen om een wedstrijdsituatie of een tactisch element weer te geven. Dat briefen ze dan door naar de spelers.

Tijdens de rust ga ik naar de kleedkamer. Ik overleg twee minuten met de coach over wat hij bij de spelers wil benadrukken. De breedhoekcamera is daarbij essentieel. Die beelden zijn niet geschikt voor op de tv, maar erg interessant om te tonen waar er kansen liggen of waar het in de eerste helft misliep. Dat kunnen tips zijn voor één speler of voor de hele ploeg. Mijn taak is ervoor zorgen dat de coach vlot toegang krijgt tot wat hij nodig heeft om beslissingen te kunnen nemen.

Geef eens een voorbeeld van een match waar uw analyses het verschil maakten.

Benstead: (schudt het hoofd) De coach hakt de knopen door en de spelers voeren het uit op het veld. Ik hoop dat ik hen help om betere beslissingen te nemen, maar wat mijn impact precies is, kan ik moeilijk concreet maken. Mijn rol is al bij al bescheiden.

Buiten de interlandperiodes analyseer ik wedstrijden van tegenstanders van de Rode Duivels en van spelers die in aanmerking komen voor een selectie. Ik spendeer ongeveer zes uur per match, met koffiepauzes. Dat is niet gewoon maar kijken. Ik zet de beelden stop, codeer, denk na en herbekijk.

Zes uur wroeten op één match: niet iedereen heeft daar het geduld voor.

Benstead: Dat is zo, maar ik geniet ervan. Dan heb ik zo’n wedstrijd echt in de vingers. Daar zit een schoonheid in, net omdat het zo arbeidsintensief is. In het weekend bekijk ik nog een achttal matchen live, als ontspanning. Vaste werkuren zijn er niet in mijn job. Het gaat 24 uur per dag door, 7 dagen per week. Ik mag zeggen dat ik hard werk.

Wat houdt het Hudl-project, dat u daarnet vermeldde, precies in?

Benstead: Sinds vorig jaar beschikken de 24 Belgische profclubs over breedhoekcamera’s die opgesteld staan op de middenlijn, waarmee je diepgravende tactische analyses kunt maken. Clubs die dat wilden, konden ook investeren in hoge camera’s bij het strafschopgebied. In de Premier League en de Bundesliga zijn dergelijke camerasystemen vaste prik. Het vernieuwende is dat heel de competitie hetzelfde systeem aankocht, met hetzelfde softwarepakket om de camerafeed binnen te halen, dat de clubs onderling beelden delen én dat we alle clubanalisten samenbrengen in één opleidingsprogramma.

Diepe tactische analyse is een nieuw vakgebied. Wanneer je uit elkaars ervaringen leert, ga je sneller vooruit. Wie naar de analistenopleiding komt, laat zijn clubkleuren thuis. Het is niet de bedoeling dat er interne informatie wordt gedeeld, maar om dieper op tactische kwesties in te kunnen gaan, moet je in openheid kunnen praten. Door corona staat de opleiding op pauze, maar volgend jaar willen we de cursisten meenemen naar het EK. Specialisten van over heel België zullen één grote analistengroep vormen om de Rode Duivels te ondersteunen. Een uniek project, ik ben razend benieuwd.

De naam Hudl komt van de Amerikaanse firma die de infrastructuur bouwt, maar het Belgische project is honderd procent het geesteskind van Roberto Martinez. Ooit gaan jullie hem daar erg dankbaar om zijn.

Nu zul je me ongetwijfeld vragen of Hudl op het terrein al een zichtbare impact heeft, maar zoiets valt moeilijk te meten. Het project biedt Belgische clubs de mogelijkheid om tactisch in de diepte te werken. Het is ook een kwestie van meedoen of achterop raken, denk ik. De volgende stap is dat we statistiek toevoegen aan Hudl. Dat doen de clubs op dit moment afzonderlijk. De grote uitdaging bij voetbalstatistieken is schiften. Een gemiddelde match levert 10.000 datapunten op, het merendeel onbruikbaar. Je moet selecteren welke data voor jouw ploeg het verschil maken.

Welke statistieken zijn voor de Rode Duivels van belang?

Benstead: Het Belgische voetbal is gestoeld op de bal in eigen rang houden en de tegenstander uit verband tikken. Het percentage van het balbezit is daarbij minder belangrijk, wij bestuderen eerder de kwaliteit van de passes en waar de ballen naartoe gaan. Zelf de aanval opbouwen zit ingebakken in het Belgische voetbal-DNA. Belgen willen de match maken en de zege afdwingen. Dat zie je ook bij de jeugdteams en bij het vrouwenelftal.

Tot tien jaar geleden zat terugkruipen en counteren diep in ons voetbal-DNA.

Benstead: Naar verluidt, maar jullie voetbalopleidingen leggen toch al een tijd andere klemtonen. De Belgische jeugdcoaches verdienen een pluim. De technische kwaliteit van jullie spelers is wereldtop.

Waarom klopte Engeland de Rode Duivels vorige maand?

Benstead: Er bestaan veel antwoorden op die vraag en het is onverstandig om je op één verklaring vast te pinnen. Een wedstrijd is een complex kluwen van spelsituaties die meerdere kanten uit kunnen gaan. Mijn job is niet zozeer verklaren waarom iets al dan niet gebeurd is, maar wel ervoor te zorgen dat we uit elke match leren, of er nu verloren of gewonnen wordt.

Laat ik het anders verwoorden: kun je in de statistieken zien waarom België verloor?

Benstead: Dat kan, ja. Data helpen om de subjectiviteit uit de analyse te halen. Elk team staat aan de aftrap met een wedstrijdplan. De statistieken tonen dat die match zich niet ontvouwde zoals we wilden, en ze geven aanwijzingen over wat er bij te sturen valt. Maar wat dat precies was, verklap ik beter niet.

We treffen Engeland deze week opnieuw en dat is voor nationale ploegen een onbekende situatie. Normaal kijk je elkaar maar eens om de zoveel jaar in de ogen. Dat maakt de Nations League bijzonder interessant.

Kevin De Bruyne maakt zich zorgen dat dit bijzonder intense coronavoetbalseizoen vermoeidheidsblessures zal veroorzaken. Zien jullie dat in data?

Benstead: Nog niet meteen, maar we houden dat goed in de gaten. Conditioneel moeten topvoetballers dit jaar een rare curve maken. De competitie werd afgebroken in maart, toen ze op weg waren naar hun eindeseizoenspiek. In die eerste lockdown was de kwaliteit van de trainingen niet optimaal. Logisch: je wist niet waarvoor je aan het trainen was. Daarna moesten ze in de zomer in ijltempo weer op gang komen voor een heftig eindeseizoen. Er was amper vakantie, en nu spelen ze weer in een ritme van drie matchen per week. Een topspeler als De Bruyne kent zijn lichaam door en door. Als hij problemen vreest, dan neem je dat maar beter ernstig. We houden nauw contact met de clubs en gaan in interlandweken uiterst voorzichtig te werk.

De Rode Duivels worden ouder. Is dat een probleem?

Benstead: Nee, het is juist een troef dat dit team meerdere spelers met 100 caps telt. Zeker in de hectiek van een toernooi zie je dat rust en metier het verschil maken. Al die ervaring is bovendien de beste garantie dat België een hoog niveau zal blijven halen. De jongeren die momenteel worden ingepast, leren van routiniers.

Hoeveel contact hebt u zelf met de spelers?

Benstead: Zij kunnen vragen of ik voor hen bepaalde tactische finesses uitspit. Bij de kwalificatiematchen is daar vaak geen tijd voor. Wanneer we op stage gaan, gebeurt het meer. Ik ben altijd in de buurt, maar de veldcoaches zijn het eerste aanspreekpunt.

Ik vermoed dat de Rode Duivels niet meer onderschat worden sinds het WK. Merkt u in uw analyses dat tegenstanders zich aanpassen aan de Belgen?

Benstead: Ik heb niet het gevoel dat er wat dat betreft veel veranderd is. De kwaliteiten van België waren ook voor het Wereldkampioenschap goed bekend. Onderschatten of afgaan op reputaties komt in het moderne voetbal niet meer voor. Iedere tegenstander heeft sterktes en punten waarop het beter kan. Wij onderschatten geen enkele ploeg.

Waar zit de zwakke plek bij de Belgen?

Benstead: Ieder wedstrijdplan bevat nadelen. Wie voor de aanval kiest, weet dat hij achterin ruimte laat. Je troeven, de zaken die je team gevaarlijk maken, kunnen tegen je worden gebruikt. Maar wanneer analisten van de andere nationale teams de Rode Duivels doorlichten, denk ik niet dat de term ‘zwakke plek’ vaak valt.

Bij Manchester United werkte u onder Jose Mourinho. Hoe was dat?

Benstead: Hij is een geweldige coach van wie ik ontzettend veel heb geleerd. Hoe Mourinho een team klaarstoomt voor de grote confrontaties: daar zie je dat het geen toeval is dat hij al die trofeeën heeft gewonnen. Ik weet dat hij op persconferenties excentriek overkomt, maar wanneer je met hem gewerkt hebt, bekijk je dat op een andere manier. Mourinho is een warme man met een onweerstaanbaar gevoel voor humor. Een veeleisende baas, maar ook loyaal aan zijn medewerkers. Ik had een contract bij Manchester United toen Roberto me polste om mee naar de wereldbeker te gaan. Ik ging met een klein hartje toestemming vragen, maar Mourinho vond het een kans die ik niet mocht laten liggen. Dat is klasse. Hij had net zo goed nee kunnen zeggen.

Winnen de Rode Duivels het EK?

Benstead: Ik zie absoluut redenen om optimistisch te zijn. De ploeg is gegroeid sinds de wereldbeker, al geldt dat jammer genoeg voor wel meer teams. Dit wordt het sterkste landentoernooi sinds lang, veel selecties bereiken stilaan hun hoogtepunt. Het Europees kampioenschap is sowieso lastiger om te winnen dan het wereldkampioenschap. Op het WK kun je geluk hebben met de loting, op het EK tref je enkel goed gerodeerde, geharde teams. Maar iemand moet de beker pakken en ik durf gerust mijn geld op België in te zetten.

Eerst Engeland kloppen, uw thuisland.

Benstead: Zodra je in het voetbal werkt, verdwijnt de verbondenheid die je hebt als fan. Je wilt je tegenstander verslaan, wie het ook is. Vlak voor de match krijg ik geheid een boel plagerige berichtjes van het thuisfront, maar ik heb waarschijnlijk toch geen tijd om ze te lezen. En zodra ik weer tijd heb, hoop ik hen van repliek te kunnen dienen. (lacht)