‘Ik vermoed dat hij uit is op een clash met de partij,’ zegt een parlementslid. Met zijn voorgesteld verbod op religieuze tekens maakt Hendrik Bogaert zichzelf het leven moeilijk.
‘Een extreem voorstel,’ zo sprak de Gentse professor Carl Devos. Hendrik Bogaert hield het zelf op ‘niet niets’. In zijn nieuw essay ‘In vrijheid samenleven’ bepleit hij een verbod op het dragen van opzichtige religieuze tekens in de publieke ruimte. Door alle uitzonderingen die Bogaert aan het voorstel verbond – intieme tekens zoals een kruisteken aan een hanger mogen wel, het verbod geldt niet voor de clerus en evenmin voor gebedshuizen, en is enkel van toepassing op religies die meer dan vijf procent van de bevolking aanhangt – komt zijn pleidooi in praktijk neer op een hoofddoekenverbod. Geen enkele andere religie komt in ons land aan vijf procent, behalve het christendom, maar christenen met opzichtige religieuze tekens zijn een zeldzame soort geworden.
Bittere pil in 2014
Bij CD&V is de ergernis bijzonder groot. Het verbod gaat lijnrecht in tegen de partijstandpunten, en ligt ook ver van de tolerante traditie die de christendemocraten huldigen. Hendrik Bogaert marginaliseert zichzelf binnen de partij, klinkt het bij verscheidene CD&V-zwaargewichten. In wezen bengelt hij al veel langer aan de rechtse rafelranden van de partij.
Bogaert had het vanuit zijn positie twee N-VA-regeringsleden knap lastig kunnen maken.
Na de federale verkiezingen van mei 2014 moest Bogaert een bittere pil slikken. In de regering-Di Rupo had hij een erg verdienstelijk parcours gereden als staatssecretaris voor Ambtenarenzaken, maar bij de formatie van Michel-I werd Bogaert gepasseerd. Geen ministerpost, geen staatssecretariaat, en ook het fractievoorzitterschap in de Kamer zag hij aan zich voorbijgaan. Het werd een emotionele opdoffer die krassen naliet in de politieke ziel van Hendrik Bogaert.
Voorzitter Wouter Beke voerde in die tijd heel wat gesprekken met Bogaert, maar de wonden waren niet eenvoudig te verbinden. Hij kreeg onder meer een prominente positie binnen de fractie aangeboden als waakhond op het thema ambtenarenzaken. ‘We hadden zijn ervaring daar kunnen gebruiken, als schaduwminister’, klinkt het bij een woordvoerder. ‘Vandeput bakt er niet bepaald veel van, en omdat Administratieve Vereenvoudiging bij Theo Francken zit, had Hendrik vanuit zijn positie twee N-VA-regeringsleden het knap lastig kunnen maken.’
Politiek dier
Bogaert weigerde, en nam zijn koffers. Anderhalf jaar lang zou hij van het federale toneel verdwijnen. ‘Als je dan opeens terugkomt, zijn de thema’s en commissiezetels natuurlijk al verdeeld,’ zegt een ingewijde. ‘Het had nochtans anders kunnen lopen. Kijk naar Servais Verherstraeten: ook hij was staatssecretaris af, maar Servais heeft de knop meteen omgedraaid en rijdt nu een schitterend parcours als fractievoorzitter.’
Wanneer hij zijn zitje in de Kamer opnieuw opeist, weet hij dat zijn politiek gewicht aanzienlijk gekrompen is. Maar Bogaert is een politiek dier, een geboren netwerker ook, en weet hoe hij de aandacht van de media moet trekken. Zijn voorstellen zullen snel irritatie opwekken bij heel wat mandatarissen, maar de teleurstelling uit 2014 heeft ervoor gezorgd dat Bogaert meer dan ooit zijn eigen koers wil varen – zelfs als die ver afwijkt van het compromismodel van CD&V.
Opvallend is dat Hendrik Bogaert, die zich altijd al aan de rechterzijde van zijn partij bevond, steeds vaker op de lijn van N-VA zou gaan staan. Om de vluchtelingencrisis het hoofd te kunnen bieden, pleit hij ervoor de Conventie van Genève te amenderen en opvang te organiseren in buurlanden van de conflictgebieden. Wanneer Turkije haar regeringsleden naar België uitstuurt om haar politieke agenda te komen prediken en conflicten op te poken, vraagt Bogaert dat de dubbele nationaliteit afgeschaft wordt. Er moet een eenzijdig afgekondigde ‘finale staatshervorming’ komen, waarbij de sociale zekerheid van Vlaanderen en Wallonië volledig gesplitst wordt. De aanhoudende begrotingsperikelen wijt hij aan de ‘Zuid-Europese mentaliteit’ die via Wallonië ons land binnengeslopen is. Bart De Wever hoort het vast graag komen, al wordt dissidentie in zijn partij meestal niet met veel vergevingsgezindheid aanvaard.
Een brug te ver
CD&V’ers kijken met grote ogen naar de eigengereide voorstellen van Bogaert. Het wordt er niet beter op wanneer hij, na een kritisch rapport van de Europese Unie, dreigt tegen de begroting van de regering-Michel te stemmen.
Eerlijk? Ik heb nooit aan een overstap naar N-VA gedacht
‘Je moet weten hoe ver je te ver kunt gaan,’ liet Bogaert zich ontvallen in De Morgen. Met zijn voorstel – voor wat in praktijk neerkomt op een hoofddoekenverbod – lijkt hij de grens gevonden te hebben. Op de presentatie van zijn essay was geen enkele CD&V’er van enig nationaal belang aanwezig. Tekenden wel present: twee partijwoordvoerders, en een reisbus vol lokale mandatarissen en CD&V-kiezers uit het West-Vlaamse Jabbeke, de thuisbasis van Hendrik Bogaert.
De afwezigheid van de kopstukken had alvast weinig met onwetendheid te maken. Bogaert had de afgelopen weken de partijtop ingelicht en de inhoud van het essay met hen besproken. Zelf besefte hij ook wel dat zijn voorstel niet licht verteerbaar zou zijn, en hij sprak na de voorstelling bewonderd over de partijtop die hem toeliet zijn voorstel uit de doeken te doen. ‘Ik vind dit echt sjiek van de partij, dit is niet evident,’ aldus Bogaert.
Het contrast met de reactie van die partijtop kon moeilijk groter zijn. ‘Dit voorstel is er zó ver over.’ ‘Van de pot gerukt.’ En nog: ‘een beetje wettelijk onderbouwd, dat mag toch nog wel?’ Het verbod zou niet te rechtvaardigen zijn, omdat de vrijheid van religie een grondwettelijk verankerd recht is. Maar bovenal staat het haaks op wat de partij overeenkwam op haar jongste congres: ‘In de uitoefening van een functie kunnen levensbeschouwelijke of religieuze symbolen gedragen worden, mits de persoon in kwestie op een onpartijdige en betrokken manier zijn of haar werk uitvoert.’ Bogaert stelt niet alleen precies het omgekeerde voor, maar breidt zijn voorstel ook uit van de professionele context naar de gehele publieke ruimte. Voor veel christendemocraten meer dan een brug te ver.
Bovendien had Bogaert zijn punt al proberen te maken in aanloop naar het congres, maar zijn betoog viel op een koude steen. De ongeschreven regels zeggen dat wie zijn gram niet haalt, zijn voorstel ook inslikt. Dat hij er nu toch mee op het publieke forum treedt, wordt binnen de eigen ploeg als bijzonder asociaal en onsportief gezien. Die stugge houding is anderzijds niet nieuw, klinkt het. ‘Ik herinner me dat Hendrik op een partijvergadering een idee naar voren bracht, dat vervolgens beargumenteerd van tafel werd geveegd door de andere aanwezigen. De volgende week kwam Hendrik precies hetzelfde idee lanceren, alsof er geen woord was gezegd.’
Overstap naar N-VA?
Het typeert de denker Hendrik Bogaert, die zich steeds liet opmerken als iemand die diep in de ideologische vraagstukken wilt afdalen om er zijn eigen gedachtegoed aan te scherpen. Met ‘Het huis van Jolien’, zijn eerste essay uit 2001, ging hij op zoek naar de ideale strategische positie van de toenmalige CVP. Zijn derde essay ‘In vrijheid samenleven’ komt er naar eigen zeggen na een periode waarin hij erg veel filosofen gelezen heeft: Burke, Mill, Savater, Rousseau, Rawls. ‘Ik merkte al langer dat ik over de thema’s in mijn essay op mijn eigen manier dacht. Maar ik wist niet precies waaróm ik er zo over dacht. Nu ben ik er eindelijk in geslaagd mijn ideeën in een breder kader te plaatsen en van fundamenten te voorzien.’
Officieel kiest de CDu0026V nog altijd voor u0022dialoogu0022, en natuurlijk is dat goed. Maar die uitleg volstaat voor veel van onze mensen niet meer.
De denkoefening zou hem duur te staan kunnen komen. ‘Hendrik maakt zichzelf hiermee onmogelijk,’ zegt een hooggeplaatste CD&V’er. Niemand heeft veel zin om on the record uitgebreid te reageren, maar het is duidelijk dat de appreciatie voor zijn voorstel dun gezaaid is in de hoogste partijgremia. Verschillende mandatarissen alluderen zelfs op een doelbewust manoeuvre. ‘Ik vermoed dat hij uit is op een clash met de partij’, zegt een parlementslid. Het doel: zijn positie zo onhoudbaar maken dat CD&V hem aan de deur zet en hij de overstap naar N-VA kan maken. Daarbij wordt herinnerd aan het gerucht dat hij in 2010 staatssecretaris geworden zou zijn omdat hij ermee dreigde naar N-VA over te stappen, al is onduidelijk hoeveel daarvan waar is.
Bogaert lacht het idee van een overstap alleszins weg. ‘Eerlijk: ik heb daar zelfs nooit aan gedacht.’
Luisteren naar de basis
Op Twitter trok het Kamerlid zich op aan de ‘vele positieve reacties’. Want die zijn er wel degelijk. De nationale partijgeleding lust het voorstel misschien niet, maar lokaal klinkt zo’n verbod een stuk minder gek. De afdelingen diep in West-Vlaanderen, waar de katholieke roots nog levendig is, zijn vaak heel wat conservatiever dan het bestuur in Brussel. De migrantencrisis heeft de bezorgdheid om de Vlaamse identiteit daar naar een hoogtepunt gestuwd.
Zo verwoordde Hendrik Bogaert het vorig jaar in een gesprek met Knack: ‘In West-Vlaanderen leeft het aanvoelen dat we naar moeilijke tijden gaan in ons relatie met de islam. Officieel kiest de CD&V nog altijd voor “dialoog”, en natuurlijk is dat goed. Maar die uitleg volstaat voor veel van onze mensen niet meer.’ Het was ook Francis Benoit, CD&V-burgemeester van Kuurne, die Wouter Beke na een rampzalige peiling in 2016 publiekelijk afviel: de voorzitter zou onvoldoende naar de basis luisteren.
Dat de voorstelling van zijn essay bijgewoond werd door een grote groep Jabbekenaren die voor de gelegenheid naar Brussel afzakten, bewijst dat ex-burgemeester Bogaert lokaal nog steeds een sterk merk is. Maar zonder steun vanuit de partijtop is het maar de vraag hoever zijn politiek krediet hem nog kan brengen. Nadat nagenoeg iedere CD&V’er van naam en faam zijn voorstel had afgebrand, ging Bogaert het nog eens uitvoerig becommentariëren op Terzake. ‘In de politiek is de hoogste loyauteit die je kan geven aan je partij, je regio, en je land om je gedacht te zeggen,’ vertrouwde hij ons eerder toe. Het valt af te wachten of die partij dat ook zo ziet. Zijn positie binnen CD&V, ook voor de lijstvorming, heet op dit moment wankel te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
