Imam Khalid Benhaddou blikt vooruit op de ramadan: ‘Corona heeft de samenleving verzwakt’

Ook de ramadan, die vrijdag begint, zal er anders uitzien door de coronamaatregelen. De Gentse imam Khalid Benhaddou bereidt zich voor op toespraken via livestreams vanuit de moskee.

De moskeeën blijven gesloten en het tarawihgebed, het gebruikelijke gebed na het vasten, zal in huiselijke kring met het gezin worden gehouden. Ook de iftar, het breken van het vasten, mag alleen met het gezin plaatsvinden. Moslims die werken in de strijd tegen covid-19 hoeven dit jaar niet te vasten, net als kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en zieken. Dat zijn de belangrijkste aanpassingen voor de ramadan die het Executief van de Moslims van België (EMB) vorige week bekendmaakte.

‘Het zal een uitzonderlijke ramadan worden’, zegt Khalid Benhaddou via Skype vanuit zijn woning in Gent. ‘De vastenmaand wordt traditioneel met familie en vrienden beleefd, maar dat kan dus niet meer.’ De voorzitter van het Platform van Vlaamse Imams en hoofdimam van de El Fath-moskee in Gent krijgt heel wat vragen vanuit de moslimgemeenschap. ‘Over de tarawihgebeden, met name. Die worden ’s avonds, ’s nachts en ’s ochtends gehouden, na het breken van het vasten. Normaal worden ze druk bezocht in de moskee. Nu dat niet kan, vragen mensen of een livestream vanuit de moskee mogelijk is. Maar het zijn geen verplichte gebeden, waardoor je ze volgens de profeet Mohammed eigenlijk beter thuis kunt houden. Net omdat iedereen op een ander moment van de nacht bidt, is een livestream geen optie.’ Als alternatief worden vanuit verschillende moskeeën lezingen en toespraken van imams gelivestreamd, onder andere door Benhaddou.

Khalid Benhaddou: De gezamenlijke gebeden zijn bepalend voor de sfeer van de ramadan. Voor velen zijn die gebeden de ramadan. Veel mensen zullen het dit jaar moeilijk hebben, maar er is begrip en iedereen zal het op zijn eigen manier invullen. Dat is trouwens al elk jaar zo.

Op Facebook kunnen de mensen u vragen stellen over de islam en de coronamaatregelen. Er is veel onzekerheid over de repatriëring van overledenen naar Marokko of Turkije. Hoe zit dat?

Benhaddou: Naar Turkije repatriëren blijft mogelijk, ondanks het in- en uitreisverbod. Naar Marokko kan het momenteel niet. Het Platform van Vlaamse Imams beveelt aan overledenen te begraven op speciale percelen voor moslims op openbare begraafplaatsen in België. Maar veel moslims willen na hun dood graag in hun land van herkomst begraven worden. Wie tijdens de coronacrisis overlijdt, zal dus opgegraven moeten worden. Dat mag in België alleen als het gerecht ertoe beslist of als er ernstige redenen voor zijn – daarover oordelen de lokale besturen. De gemeente Antwerpen heeft alvast toegestemd.

In tijden als deze zoeken meer mensen troost in religie. Merkt u dat ook bij de moslimgemeenschap?

Benhaddou: Ik zie wel dat moslims op zoek gaan naar antwoorden vanuit de islam. Sommigen zien de coronacrisis als een straf van God. Ik hoor vaak een apocalyptisch discours waarbij termen vallen als het ‘einde van de wereld’ en het ‘laatste uur’ dat geslagen is. De profeet Mohammed heeft wel gesproken over grote en kleinere tekens die het einde van de wereld aanduiden, maar de uitbraak van een virus hoort daar niet bij. Daar is geen enkele theologische grondslag voor, leggen wij uit. Zo ontkrachten we die apocalyptische gedachten een beetje.

Tegelijk denken veel mensen na over hoe deze crisis ons confronteert met onze eigen nietigheid. Vanuit de islam is altijd gezegd dat mensen niet de heersers maar de behoeders van de natuur zijn. De positieve impact van de coronacrisis op het milieu doet ons nu pas echt beseffen hoezeer het evenwicht tussen mens en natuur verstoord was geraakt. De enige conclusie is dat we dat evenwicht moeten proberen te herstellen.

Zijn er zaken die u na deze crisis anders gaat doen?

Benhaddou: Ik heb al geleerd dat ik vroeger veel tijd verloor door verplaatsingen naar allerlei vergaderingen. Dat zal ik in de toekomst anders aanpakken. Voorts ben ik niet zo mee met de digitale media, maar door corona heb ik kennisgemaakt met videobeldiensten als Skype en Zoom – een wereld gaat voor me open. (lacht) Ik hoor dat veel werkgevers nu het nut van telewerken inzien en er vaker voor zullen kiezen. Dat zal wellicht een verschil maken voor de files. Maar ik maak me niet te veel illusies: ik vrees dat de meeste mensen na deze crisis snel in hun oude gewoontes zullen terugvallen.

Corona leidt tot solidariteit maar ook tot spanningen. In India clashen hindoes en moslims, in Israël orthodoxe en gematigde joden. Gebeurt het ook tussen extreme en gematigde moslims?

Benhaddou: Ik denk dat zulke clashes een diepere voedingsbodem hebben dan alleen corona. Ik ben actief in het onderwijs (als coördinator van het Onderwijsnetwerk Islamexperten, nvdr) en merk dat onze jongeren vaak overladen worden met informatie. Ze zien door de bomen het bos niet meer. Dan verval je gemakkelijker in complotdenken. Als ik vroeger bijvoorbeeld met jongeren sprak over radicalisering en de IS, was hun simplistische analyse dat die terreurorganisatie een creatie van Amerika was. Daarmee lieten ze eigenlijk zien dat ze de geopolitiek niet begrepen. Vandaag geldt hetzelfde voor het coronavirus. Heel wat mensen zijn daar onvoldoende over geïnformeerd, en dan ontstaan complottheorieën – dat de Amerikanen of de Chinezen het virus moedwillig over de wereld verspreid hebben, bijvoorbeeld. Allerlei al dan niet religieuze goeroes maken daar misbruik van om hun eigen agenda door te drukken. Het is de taak van het onderwijs en de media om onze jongeren op een juiste manier te informeren, zodat het complotdenken minder kans krijgt.

Volgens de Britse terrorismeonderzoeker Nikita Malik werkt de pandemie radicalisering in de hand. Bent u het daarmee eens?

Benhaddou: Ik denk dat het te vroeg is om die analyse te maken. Ik maak me meer zorgen over de enorme hoeveelheid nepnieuws die nu op sociale media te vinden is. Dat creëert angst, waardoor mensen uit paniek beginnen te handelen. Zo worden er gigantische bedragen betaald voor zogenaamde medicatie tegen corona. Het verhaal doet ook de ronde dat je kans om het virus te krijgen vergroot als je uitgedroogd bent door het vasten. Of dat klopt, weten we niet. Net daarom heeft het Executief beslist om voor een aantal mensen een uitzondering te maken in de vastentijd.

Intussen is de IS aan een stille opmars bezig in Syrië en Irak.

Benhaddou: Ook daar maak ik me ernstige zorgen over. Corona heeft de samenleving verzwakt. Alle aandacht, ook die van de veiligheidsdiensten, gaat nu naar het virus. Het is een ideaal moment voor de IS om in bepaalde landen toe te slaan.

Wat betekent het voor het Suikerfeest als de coronamaatregelen op 3 mei versoepeld worden?

Benhaddou: Ik denk dat samenscholingen nog niet toegelaten zullen worden. Dus zal het Suikerfeest op 23 mei in mineur gevierd worden, of toch op een andere manier.