‘Ik heb het moeilijk met de afschaffing van de opkomstplicht, net omdat de vrijheid beschermd moet worden’

Jean-Marie Dedecker vindt het geen goed idee om partijen ter rechter en ter linkerzijde bij de verkiezingen te benadelen omdat ze succesvol zijn bij een gedemotiveerd en ontgoocheld kiespubliek. ‘Ook in het liberalisme staan er plichten tegenover rechten.’

Net op de dag dat de mensen in Afghanistan thuis bleven bij de verkiezingen, uit angst om opgeblazen te worden door de Taliban, kwam onze nieuwe Regentenraad aan het Martelarenplein met de tijding dat de opkomstplicht bij de gemeenteraadsverkiezingen in de toekomst afgeschaft zal worden.

Deze eis is al sedert 1992 een dolgedraaid riedeltje uit het partijprogramma van de Open VLD, die toen nog PVV genaamd werd. Als je geen oplossing hebt voor de belangrijke maatschappelijke problemen, dan moet je je maar ledig houden met beuzelarijen. Dictaturen willen niet dat mensen gaan stemmen, en als het toch moet dan op voorgeprogrammeerde kandidatenlijsten.

Morrelen en sleutelen aan het kiessysteem is eigen aan de macht. In Amerika verandert men de kiesdistricten in functie van een verhoopte Republikeinse of Democratische meerderheid. In Frankrijk kon François Mitterrand het ook niet laten, en in ons land voerde het Paarse regime van Verhofstadt de kiesdrempel in met als doel het groene Agalev uit te schakelen. De geitenwollen muesli-brigade stemde haar eigen ondergang mee en donderde in 2003 uit het parlement. Nog maar 70 jaar geleden kregen de vrouwen in ons land stemrecht. De socialistische partij verzette er zich tegen uit koudwatervrees dat de vrouwen eerder naar het sermoen van de zwartrokken zouden luisteren om hun bolletje te kleuren dan naar de woorden van de politici.

“Als het volk niet volgt, kies dan een ander volk” schreef Bertolt Brecht. Vermits dit nogal stoot op praktische bezwaren, hebben de meeste regenten een andere methode bedacht. Ze veranderen als slechte verliezers de spelregels: “Als de uitslag van de verkiezingen tegenvalt, laat dan de kiezer thuis”. De kiezer mag wel stemmen, maar alleen op de door de machthebbers toegestane wijze. Wanneer hij wel of niet gelijk heeft, bepalen de politici liefst zelf.

Ik ben libertair tot onder het eelt van mijn voeten, en koester de vrije keuze als een eeuwig verworven recht. Ik vind zelfs dat de vrije mening absoluut moet zijn, en juich het toe dat Vlaanderen geen bijdrage meer zal leveren voor de gedachtepolitie van Unia. Toch heb ik het moeilijk met de afschaffing van de opkomstplicht, juist omdat die vrijheid beschermd moet worden, en dat kan enkel door je democratische verworven rechten met overtuiging te blijven uitoefenen.

Ik heb het moeilijk met de afschaffing van de opkomstplicht, net omdat de vrijheid beschermd moet worden.

Het is de taak van de overheid om een “vrijheidsmatige” rechtsorde in te stellen waarbinnen de individuele vrijheid wordt beschermd, en die een kader creëert voor het beleven van die individuele vrijheid en voor het oplossen van de sociale problemen. De volmacht om dit te realiseren wordt telkens gegeven met de verkiezingen. Het is derhalve ook de plicht van iedere burger om daaraan mee te werken.

De democratie is een teder kamerplantje dat gekoesterd en bewaterd moet worden. Als het te veel is om éénmaal om de zes jaar je stem uit te brengen, moet je aan de toog van je stamkroeg of in de toogpraatkuil van de sociale media niet jeremiëren over de politieke heersers die de dienst uitmaken. Wie naar de stembus moet trekken, informeert zich immers over de kandidaten en de partijprogramma’s, ook al doen hij of zij dat met lange tenen en lange tanden. “Freedom exists only where the people can take care of the government” zei de Amerikaanse president Woodrow Wilson in 1912 al.

Ondertussen zijn er wereldwijd duizenden mensen gestorven om stemrecht op te eisen. Alleen al om hun nagedachtenis te eren is het een burgerplicht om aan die legitieme minimale eis te voldoen. Ook in het liberalisme staan er plichten tegenover rechten. Eén van de voornaamste daarvan is de stemplicht. We belijden de vrije meningsuiting, maar verheugen ons op elke mogelijkheid om de andere monddood te maken.

Losers

Links en bijwijlen centrumrechts zwolg decennialang in zijn eigen goedheid en goede bedoelingen, terwijl gewone mensen met de rotzooi bleven zitten. Deze vorm van morele hoogstaandheid die de harde werkelijkheid glashard ontkende werd al meermaals afgestraft. Het hedendaagse zogenaamde populisme is tevens een reactie op de ondervertegenwoordiging van laagopgeleiden in het politiek establishment waarin gewone mensen zich niet langer vertegenwoordigd voelen.

Als politieke partijen ontdekken dat de deplorables thuis blijven, zullen ze zich richten op de wensen van de doelgroepen waarvan ze verwachten dat ze naar de stembus zullen komen. John Kenneth Galbraith beschreef deze bediening van de kiezer in zijn “Culture of contentment“. Hij toonde aan hoe partijprogramma’s opgemaakt en politieke discussies gevoerd werden enkel nog om de kiezers te bedienen waarvan men weet dat ze naar de stembus trekken.

Niet de opkomstplicht is bepalend voor het foertgedrag bij de kiezers, maar het gevoel dat men na elke stembusgang rekening weigert te houden met hun stemgedrag. Dit zorgt in grote mate voor absenteïsme en blanco stemmen, en dat is het echte democratisch deficit. Na de zoveelste zwarte zondag van 26 mei werd de Zweedse coalitie bijvoorbeeld doodgemoedereerd voortgezet, en blijven losers zoals Wouter Beke en Gwendolyn Rutten de politieke lakens uitdelen. Laffe waakvlampolitici die hun natte winden zo kunnen blijven verkopen en hun vingernagels schaamteloos in de pluche blijven haken bij gebrek aan politieke hygiëne. De vraag waarom hun frietkraam klanten verliest wordt in eerste instantie niet gesteld. Dat het met de kwaliteit van hun patatten te maken zou kunnen hebben, komt in hun hoofd niet op.

Lijststem

Het afschaffen van de lijststem vermindert wel de macht van de particratie, en de persoon met de meeste stemmen op de lijst tot burgemeester kronen zijn een democratische vooruitgang, maar mensen met een drogreden aanzetten om hun stemplicht niet te vervullen is een democratisch deficit. We hebben hier bijvoorbeeld ook geen schoolplicht, maar leerplicht. Toch doet de overheid er gelukkig alles aan om iedereen naar school te krijgen en de spijbelaars te bestraffen. We hebben nu opkomstplicht en nodigen bij elke stemronde iedereen uit om aan de verkiezingen, het feest van de democratie, deel te nemen, zonder dat de hardnekkige weigeraars gestraft worden.

Laten we ons dan ook niet verleiden tot de valse strategie om partijen ter rechter en ter linkerzijde te benadelen omdat ze succesvol zijn bij een gedemotiveerd en ontgoocheld kiespubliek, waarvan men denkt dat ze dan bij de stembusgang thuis zullen blijven. Ik hoop dat ik Heinrich Bonnhoeffer weerom geen gelijk moet geven.”Gegen die Dummheit sind wir wehrlos” zei die Duitse theoloog ooit. Een wijs man.