Honderdduizenden zelfstandigen dreigen zonder inkomen te vallen

De federale én de Vlaamse overheid schakelden de voorbije dagen enkele versnellingen hoger om de financiële impact van de coronacrisis zoveel mogelijk te beperken voor onder meer de horeca en de kleinhandel. Maar honderdduizenden zelfstandigen uit minder duidelijk afgelijnde beroepsgroepen dreigen tussen wal en schip te belanden.

Ze zijn – volgens de meest recente cijfers uit 2018 – in Vlaanderen alleen al met 158.000. Maar ze blijven, als het over de economische impact van de coronacrisis gaat, nog al te vaak onder de waterlijn. ‘Freelancers komen niet in aanmerking voor de steunmaatregelen die de Vlaamse regering vorige week aankondigde, zoals de hinderpremie. Ze worden immers niet gedwongen om hun zaak te sluiten’, geeft Alison Stessens aan. Zij zette vorig jaar de schouders onder de Belgian Federation of Freelancers & Virtual Assistants en vorige week kaartte ze de precaire situatie van tienduizenden freelancers in Vlaanderen ook aan bij Vlaams minster van Economie Hilde Crevits.

‘Het gaat om een heel diverse doelgroep, gaande van fotografen en designers over IT’ers tot zelfstandige journalisten, marketeers of mensen die in de eventsector werken. Strikt genomen moeten zij hun zaak niet sluiten, maar de continuïteit van hun business staat wel zwaar onder druk, omdat ze rechtstreeks afhangen van grotere opdrachtgevers die nu heel zwaar knippen in allerlei activiteiten. Bovendien zullen veel van die opdrachtgevers de komende weken zelf misschien ook het water aan de lippen krijgen, waardoor het voor vele freelancers ook nog eens bang afwachten wordt of ze hun facturen voor al gepresteerde diensten wel betaald zullen krijgen’, klinkt het.

Een van die freelancers is Karin De Bruyn, die samen met een collega-zelfstandige een bureau runt dat zich vooral toelegt op strategisch merkenadvies. ‘Zelf heb ik zowat 80 procent van mijn activiteiten voor de komende weken zien wegvallen, en ik heb zelfs weet van collega’s bij wie de agenda op drie dagen tijd volledig blanco geworden is’, geeft ze aan.

‘Adverteerders bijvoorbeeld trekken nu de ene campagne na de andere in, en daar komt nog eens de annulatie van mega-events zoals het EK Voetbal en wellicht ook de Olympische Spelen bovenop. De impact daarvan op de brede media-, communicatie- en reclamesector is zonder meer dramatisch. Het feit dat freelancers stilaan wel een heel belangrijk onderdeel van de arbeidsmarkt zijn geworden, maar tegelijk heel versnipperd zijn als sector, maakt het er voor de overheid natuurlijk ook niet eenvoudiger op om ons snel tegemoet te komen met een aantal steunmaatregelen.’

Die overheid zou daarvoor nochtans inspiratie kunnen vinden in Noorwegen. Daar keurde de regering begin vorige week al een pakket maatregelen goed om freelancers uit diverse sectoren te ondersteunen. De meest concrete maatregel daarin is de beslissing om freelancers die 17 dagen zonder inkomen zitten een vergoeding uit te betalen die oploopt tot 80 procent van hun gemiddeld inkomen van de voorbije drie jaar. Met als bovengrens een bruto jaarinkomen van 48.000 euro. ‘Een dergelijke generieke steunmaatregel zou ook in België heel welkom zijn. Het grootste probleem voor freelancers is immers dat het bijzonder lastig is om zwart op wit aan te tonen hoeveel opdrachten er nu precies wegvallen door deze crisis. En restaurant of een winkel die je moet sluiten, dat is natuurlijk heel duidelijk en rechtlijnig’, klinkt het nog.

Vastgoedmakelaars

Naast de freelancers dreigen ook heel wat andere, duidelijker omlijnde beroepsgroepen stevig in de klappen te delen. Zo onder meer ook de zelfstandige vastgoedmakelaars. Een huis koop je nu eenmaal niet alleen op basis van een virtuele rondleiding, en een plaatsbezoek aan een woning viel tot vorige week vrijdagavond onder de ‘niet-essentiële’ verplaatsingen.

Daar komt deze week misschien wel opnieuw verandering in, hoopt Stefaan Leliaert, voorzitter van het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars. ‘De communicatie van de overheid waaiert alle kanten uit’, stelt hij vast. ‘Vanmorgen kregen we vanuit het kabinet Geens plots signalen dat een plaatsbezoek aan een woning nu misschien toch zou kunnen, op voorwaarde dat we de algemene veligheidsmaatregelen respecteren en dat er maar één kandidaat-koper zou worden rondgeleid. Ik hoef u niet te vertellen dat dit voor onze doelgroep een wereld van verschil zou maken.’

Ons land telt zowat 10.600 erkende zelfstandige vastgoedmakelaars. Een relatief klein gedeelte daarvan is aan de slag als syndicus of beheerder van een gebouw. Voor hen heeft de coronacrisis voorlopig weinig gevolgen. De grote meerderheid van de erkende makelaars verdient evenwel zijn brood als bemiddelaar bij de aankoop en verkoop van woningen. Vaak stellen zij in hun kantoor ook nog een aantal medewekers te werk met een bediendenstatuut. ‘Die kunnen eventueel tijdelijk werkloos worden, maar voor een zelfstandige makelaar – die vaak ook stevig geïnvesteerd heeft in het kantoor – liggen de kaarten natuurlijk een pak minder gunstig. Ik hoef er u ook geen tekening bij te maken: de meeste Belgen hebben op dit moment echt wel iets anders aan hun hoofd dan de aankoop of verkoop van een woning. Heel wat kantoren zien hun zakencijfer dus dramatisch terugvallen, maar het verhaal is minder zwart-wit dan bij winkels of restaurants die de deuren volledig moeten sluiten. Wij hopen dus dat er in de eerste plaats zo snel mogelijk duidelijkheid komt over wat wél nog kan. Daarnaast hopen we misschien ook aanspraak te kunnen maken op de Vlaamse hinderpremie.’

Advocatuur

Ook heel wat advocaten houden hun hart vast voor de impact van corona. Vooral zij die voornamelijk hun brood verdienen met pleidooien voor de rechtbank gaan een hoogst onzekere toekomst tegemoet. En ook tal van jonge advocaten die tewerkgesteld zijn in grotere kantoren moeten vrezen voor een stevige daling van hun inkomsten.

‘Advocaten zijn in se ondernemers. Net zoals de meeste andere ondernemers worden ze vandaag stevig uit hun comfortzone getrokken’, stelt Hugo Lamon, de woordvoerder van de Orde der Vlaamse Balies. ‘Veel klanten focussen nu in eerste instantie op het hoogstnodige – wat zeer begrijpelijk is – maar de impact daarvan laat zich dus ook voelen in de advocatuur. Daar komt nog bij dat er de voorbije dagen nogal wat chaos was bij de rechtbanken, waarbij de plaatselijke voorzitters van de rechtbanken niet zelden heel uiteenlopende maatregelen namen. In elk arrondissement bleken de regels plots anders. De minister van Justitie werkt nu blijkbaar wel aan een KB dat de rust op het terrein enigszins zou kunnen doen terugkeren, althans wanneer het om burgerlijke zaken gaat. Voor strafzaken blijft het uiteraard een heel lastig verhaal, omdat gedetineerden vaak niet in veilige omstandigheden voor de raadkamer kunnen verschijnen of verhoord kunnen worden.

‘Ons volledige referentiekader staat momenteel op de helling, en vooral die advocaten die heel vaak pleiten voor de rechtbank zullen op korte termijn met veel minder werk geconfronteerd worden. Sowieso worden er tot 19 april immers ook geen nieuwe zaken meer ingeleid voor de rechtbank. Dit heeft dan ook weer impact op jonge advocaten in advocatenkantoren, omdat ook zij minder werk te verzetten krijgen.’

Op iets langere termijn ziet Lamon wél wat lichtpuntjes. Een aantal maatregelen die nu getroffen zijn, zullen immers ook gevolgen hebben voor bestaande contracten in heel wat sectoren. ‘Daar kan dus wel wat extra juridisch werk uit voortvloeien. Maar het blijft natuurlijk een feit dat de ondersteunende regeringsmaatregelen op korte termijn haast uitsluitend op zelfstandigen mikken die hun activiteiten volledig moeten stopzetten. Voor advocaten zal het niet eenvoudig zijn om volledig aan die voorwaarden te voldoen. Daarom willen we nu binnen de Orde ook onderzoeken of er mogelijkheden zijn om zelf een aantal flankerende maatregelen te nemen om de meest kwetsbare doelgroepen uit de sector te ondersteunen. Er leeft binnen de advocatuur toch ook een heel grote onderlinge solidariteit, en het komt er nu in eerste instantie op aan zoveel mogelijk mensen aan boord te houden.’