Het tweede doopsel

Achteraf is het makkelijk praten. Maar toch. Dat kardinaal Bergoglio tot de hoogste kerkelijke adelstand werd getild en koos voor de naam Franciscus is niet meer dan logisch.

Het door financiële schandalen geplaagde Vaticaan moest zich sneller dan het geluid een imago aanmeten van oprecht medeleven met de armen en zwakkeren in de maatschappij. Voor de stad en de wereld en in het bijzonder voor het eigen voetvolk. Dat dreigde steentje voor steentje de tempel af te breken door er onderuit te muizen. Zich aan te sluiten bij een andere carnavalsgroep.

Nog voor het conclaaf begon was een meerderheid van de kardinalen daarvan overtuigd. Het enige wat ze nog te doen stond was een aantal twijfelaars over de streep te halen. Twee koplopers, de lichte Milanees Angelo Scola en de donkere Canadees Marc Quellet; de sprint vooruit tegenover de surplace. Maar daarmee kwam men er niet, volgens mijn Vaticaanse bron. In de Sixtijnse kapel bleek al gauw dat een derde element voorrang verdiende: een nieuwe beeldvorming. Behoud van waarden of hervorming, dat was een interne zaak. Daarom werd uitgekeken naar een derde koploper. Hij bleek een Argentijn te zijn, hij kreeg een duwtje in de rug en de klus was geklaard. De koers had niet langer dan vijf ronden geduurd.

Maar vergis u niet. Vooraan bekeken is Jorge Mario Bergoglio een charmeur, maar van achteren zie je bonkige schouders en een brede rug. Hij torst een rugzak gevuld met veel zin voor traditie en weinig voor hervorming. Fundamentele. Wat hij ongetwijfeld zal doen is een reorganisatie van de curie doorvoeren en orde op zaken stellen in bancaire zaken. Een stoelendans zal dit jaar gebeuren, misschien nog voor hij begint aan een reis rond de wereld in 80 etappes. Franciscus zal de nieuwe masseurs opdracht geven het op een akkoordje te gooien met de Italiaanse staat, zodat er geen lijken meer drijven in de Tiber en er geen gehangene meer bijkomt onder een brug van de Theems. Kortom, de Vaticaanse maffia zal niet verdwijnen, maar aan banden worden gelegd.

Wie denkt dat er met de nieuwe paus een milieuvriendelijk beleid zal gevoerd worden, is naïef. Franciscus is een jezuïet. De leden van die orde tonen zich anders dan ze zijn. Een aai over de bol en een dolk in de rug. Bij wijze van spreken, want als iets de Orde van Jezus van bij zijn ontstaan voor ogen heeft gehad, is dat politici en militairen slechts oorlog in vrede kunnen omzetten door diplomaten, kunstenaars in het schilderen van hun eigen schaduw. Als geen ander weten zij dat diplomatie het enige middel is dat kan zorgen voor rust aan de kust. Vaak worden hun adviezen weggelachen, moeten ze een stap opzij zetten. Maar zij weten dat ze zullen worden teruggeroepen. Om zij de enigen zijn die door hun logica een kluwen kunnen ontwarren, of in staat zijn te wijzen op de plek waar geknipt moet worden om verder te kunnen breien.

Paus Johannes XXIII moest de winkel draaiend houden, maar hij koos voor een nieuw interieur, en hop, het Tweede Vaticaans Concilie was een feit. Een nieuwe wind kwam eraan. Die echter al gauw raar begon te ruiken. Geurde hij nu of stonk hij? Men kwam er niet uit. Twee verschillende meningen hebben gezorgd voor een impasse en een stilstand. Hij zorgde voor de huidige, verloederde toestand. De nieuwe paus moest dus iemand zijn met een ruggengraat versterkt met staaldraad. Een man die knopen kan doorhakken. Wat de vorige paus niet kon. Benedictus XVI zal de geschiedenis ingaan als de paus die zelf ontslag nam. Niet meer, niet minder. Wat hem niet kwalijk kan worden genomen, maar wel de stemgerechtigden van het conclaaf. De kardinalen hebben in 2005 een blunder van jewelste geslagen. Die wilden ze geen tweede maal begaan.

Wat van Bergoglio verwacht wordt is meer daden bij denken, niet denken voor daden. En hij zal dat ook doen. Het tweede doopsel, dat staat hem voor ogen. Daar stond hij al voor bekend. Met het herdopen, via een handig sociaal beleid en uitgekiende promocampagnes. Zijn uitverkiezing tot kerkvorst valt daardoor te vergelijken met het promoveren van een overzeese directeur tot CEO door de Raad van Commissarissen. Hij wist de faam van het concern opvallend te versterken, terwijl het met de reputatie in de andere fabrieken en zelfs op de hoofdzetel grondig fout liep. Een chaos groter dan deze vóór de schepping van de wereld, niet zoals we hem kennen door de bijbel maar door de evolutietheorie.

Het pontificaat van Paus Franciscus – naar het karakter van Jorge Mario Bergoglio te oordelen – zal gekenmerkt worden als een beleid van tolerantie. Om niet meer brokken te maken. Wie grote veranderingen verwacht, die niet alleen de katholieken maar de hele wereldbevolking ten goede zullen komen, zou wel eens van een kale reis kunnen terugkomen. De passage van Franciscus zal hooguit de vrouwen een wat prominenter plek geven, en verder zal hij zwijgen over abortus, condooms, de pil, celibaat, homoseksualiteit en wat er nog meer in de zon ligt te bakken.

Prominent in beeld blijft orde op zaken te stellen in het Vaticaan, aan een betere verstandhouding te werken met andere godsdiensten, voorop de joodse, de relaties met vrijzinnige staten en instellingen te neutraliseren, en het verzorgen van de public relations. Hij zal dus knuffelen met pantoffels aan de voeten, als een brave huisvader. En een diplomaat. Jezuïeten zijn nu eenmaal van nature conservatief. Kortom, de verkiezing van Bergoglio tot paus is gebouwd op de subtiele grens tussen schijn en zijn.