Volgens een statisticus van de London School of Hygiene and Tropical Medicine zullen deze dagen naar schatting 4500 Europeanen het leven laten als gevolg van de extreme hitte. Een schrikbarend cijfer, al zijn er aanwijzingen dat – precies vanwege de toename van het aantal hittegolven – onze weerbaarheid groeit.
Frankrijk, augustus 2003. Net als andere landen en regio’s in zuidelijk Europa beleeft het land een nooit eerder geziene hittegolf. In meerdere meetpunten worden elf dagen op een rij temperaturen van 40 graden en meer opgetekend. Tijdens de tweede week van augustus wordt een extra sterfte van meer dan 96 procent vastgesteld. In totaal zou de extreme hitte aan naar schatting 15.000, voornamelijk oudere, mensen het leven hebben gekost.
De hittegolf van 2003 zou nog lang nazinderen. Hadden de verantwoordelijke politici de ernst van de situatie wel begrepen? En – pijnlijker nog – wat vertelde dit over de Franse ouderenzorg, dat zoveel duizenden kwetsbare mensen niet de zorg kregen die ze op dat ogenblik nodig hadden?
‘Ga desnoods in de kelder slapen. Je lichaam heeft een nachtelijke afkoelingsperiode nodig om er de volgende hete dag weer tegen te kunnen.’
Een betere ouderenzorg had duizenden hittedoden kunnen vermijden, dat lijdt weinig twijfel. ‘Er zijn verschillende redenen waarom de hitte gevaarlijker is voor oudere mensen’, vertelt professor huisartsengeneeskunde Dirk Devroey (VUB). ‘Een ervan is dat ze minstens zoveel moeten drinken als jongere mensen, maar minder snel dorst ervaren. Sommige kwetsbare ouderen hebben iemand nodig die hen er regelmatig op wijst dat ze moeten drinken. Als zo iemand er niet is, doen ze het gewoon niet. En dan bestaat het gevaar dat ze heel snel zullen uitdrogen.’
Hittestress? Zo herken je de gevaren van oververhitting
Afkoelingsperiode
Devroey herinnert zich dat hij tijdens die traumatiserende hittegolf in de Provence was. ‘Wat mij vooral is bijgebleven zijn de nachten. De temperatuur zakte er niet onder de dertig graden. Je lichaam heeft een nachtelijke afkoelingsperiode nodig om er de volgende hete dag weer tegen te kunnen. Daar moeten wij in deze dagen ook rekening mee houden. Probeer je slaapkamer zo koel mogelijk te houden, en als dat niet lukt: ga desnoods in de kelder slapen.’
In 2023, het warmste jaar ooit gemeten, stierven ongeveer 47.000 Europeanen als gevolg van extreme warmte. Dat zijn er bijna 30.000 minder dan in 2003.
Het Franse drama bevat nog meer lessen. Zo valt op dat dezelfde hittegolf in Spanje aanzienlijk minder slachtoffers maakte. Een voor de hand liggende verklaring is dat dergelijke temperaturen in Spanje vaker voorkomen. ‘De meeste Spaanse huizen zijn ontworpen om de hitte buiten te houden’, zegt Devroey. ‘Bovendien is er veel vaker dan in Frankrijk airconditioning.’
Waarom vrouwen en kinderen de grootste slachtoffers van de klimaatopwarming zijn
Adaptatie
Dezelfde verklaring geldt mogelijk voor nog een ander opmerkelijk cijfer. Volgens een rapport van het tijdschrift Nature Medicine stierven in 2023, het warmste jaar ooit gemeten, ongeveer 47.000 Europeanen als gevolg van extreme warmte. Dat zijn er bijna 30.000 minder dan in 2003. Volgens het blad valt dat lagere aantal minstens voor een deel te verklaren door adaptatie.
De afgelopen twintig jaar werden er verschillende maatregelen genomen om ons aan de hitte aan te passen. Zonder die maatregelen – airconditioning, hitteplannen en betere voorlichting – had het dodental bij mensen ouder dan 80 mogelijk zelfs dubbel zo hoog gelegen.
‘Wij zijn vandaag zonder twijfel beter op dit soort hittegolven voorbereid’, bevestigt Devroey. ‘Elk woonzorgcentrum stelt een hitteplan op. En zowat iedereen weet inmiddels dat dit weer voor oudere, kwetsbare mensen dodelijk kan zijn.’
Draagt u beter een groene of een rode T-shirt als het warm is?