Wat betekent het echt om te leven met ADHD, als kind, als volwassene en als ouder? Met haar boek Hoezo, druk? wil auteur en moeder Tine de Betue de beeldvorming rond mensen met ADHD bijstellen. ‘Het bepaalt niet wie je bent.’
Hij luisterde niet, kon plots heel boos worden en ging soms helemaal op in een scherm, alsof de rest van de wereld niet bestond. Tine de Betue begreep lang niet wat er met haar oudste zoon aan de hand was. Toen hij negen werd, vielen de puzzelstukjes eindelijk in elkaar: hij heeft ADHD.
In haar zoektocht naar informatie leerde De Betue organisaties kennen die fantastisch werk leveren, maar ze stuitte ook op veel misvattingen. Samen met journalist Jan Stevens onderzocht ze wat het écht betekent om te leven met ADHD, als kind, als volwassene en als ouder. Hun boek Hoezo, druk? bundelt recente inzichten van specialisten, ouders en ervaringsdeskundigen.
Omdat er zoveel misvattingen circuleren, duurt het soms lang voor mensen gediagnosticeerd worden. Na de diagnose van jullie zoon, bleek ook uw man Andy ADHD te hebben.
Tine de Betue: Volgens de psycholoog die Alexander (haar zoon, nvdr) diagnosticeerde, hebben veel volwassenen met ADHD hetzelfde profiel. Ze zijn vaak schoolverlaters die rond hun zestiende de schoolpoorten achter zich dicht hebben getrokken – vroeger werden kinderen met ADHD amper begeleid. Andy is daar het perfecte voorbeeld van, maar uiteindelijk is hij toch ver geraakt. Het toont aan hoe belangrijk het is om te ontdekken wat mensen met ADHD triggert, want met de juiste focus kunnen ze enorm veel bereiken.
‘Toen ik aan mijn negenjarige zoon vertelde dat hij een broertje zou krijgen, zei hij: “Ik hoop dat hij geen ADHD heeft.”’
Scholen lijken daar niet op ingericht. Hoe zou een onderwijssysteem eruitzien dat wél werkt voor kinderen met ADHD?
De Betue: Kleinschaliger onderwijs, met klassen van zo’n vijftien kinderen, zou al heel wat oplossen. Lesmomenten kunnen worden afgewisseld met speeltijd, praktische vakken en veel aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling, want kinderen met ADHD worstelen vaak met emotieregulatie. Ik las over een Fins model waarin één leerkracht een klas tot het zesde leerjaar begeleidt. Die continuïteit werkt heel goed, net zoals een duidelijke structuur en autoritatief gezag – dat betekent dat je de kinderen niet straft, maar uitleg geeft en veilige, sterke grenzen hanteert.
Factcheck: meer spelen kan ADHD niet voorkomen
Op sociale media wordt ADHD vaak gereduceerd tot ‘een leuke eigenschap’. Hoe kijkt u daarnaar?
De Betue: Iedereen kent de term, maar weinigen begrijpen wat ADHD écht betekent. Toen ik aan mijn negenjarige zoon vertelde dat hij een broertje zou krijgen, zei hij: ‘Ik hoop dat hij geen ADHD heeft.’ Dat zegt veel. Voor hem is elke dag een gevecht tegen zichzelf en de wereld. Kinderen krijgen nog te vaak het gevoel dat er iets mis is met hen. Ze proberen te voldoen aan de norm, maskeren hun gedrag of ontploffen, en belanden zo in een vicieuze cirkel die hun zelfbeeld en ontwikkeling onder druk zet.
Uit de passage over gevangenissen, waar relatief veel mensen met ADHD zitten, blijkt dat ADHD allesbehalve ‘een leuke eigenschap’ is. Hebben we als maatschappij gefaald?
De Betue: Kinderen met ADHD worden vaak te vroeg losgelaten door ouders die ten einde raad zijn. Zo verliezen ze hun vangnet. Er is in deze samenleving weinig ruimte voor wie anders is of meer tijd nodig heeft om zich te ontwikkelen. Een betere begeleiding zou veel problemen kunnen voorkomen, maar dat hangt samen met het beleid. Er is weinig budget voor onderwijs en zorg terwijl er net meer geïnvesteerd moet worden in preventie.
‘In vergelijking met mannen vertonen vrouwen met ADHD minder druk en impulsief gedrag. Daardoor blijven ze vaak onder de radar.’
Wat moet er op beleidsniveau veranderen?
De Betue: Eerst en vooral is er behoefte aan meer erkenning. We moeten beseffen dat kinderen met ADHD in de eerste plaats gewoon kinderen zijn. Veel mensen krijgen pas antwoorden na een diagnose. In een ideale wereld kun je als gezin een coachingtraject volgen: welke opties heb je? Hoe communiceer je, hoe organiseer je jezelf en je huishouden? Er bestaan wel initiatieven, maar ze zijn moeilijk te vinden.
Het boek zoomt ook in op vrouwen met ADHD, een groep die onderbelicht bleef omdat ze vaak andere symptomen vertonen.
De Betue: Vrouwen met ADHD zijn vaker dromerig en raken snel overprikkeld of vermoeid. Ze vertonen minder druk en impulsief gedrag. Daardoor blijven ze vaak onder de radar: omdat ze niemand storen, vallen ze niet op in de klas. Bij jongens is er vaker sprake van ‘onaanvaardbaar’ gedrag.
Ten slotte hebben jullie het ook over ‘ADHD-taks’. Wat bedoelt u daarmee?
De Betue: Mensen met ADHD geven veel meer geld uit dan anderen. Ze doen bijvoorbeeld impulsieve uitgaven voor een nieuwe hobby die ze uiteindelijk niet lang volhouden. Onbetaalde rekeningen en ongeopende enveloppen stapelen zich snel op, tot het moment dat de deurwaarder voor de deur staat. Maar ADHD bepaalt niet wie je bent: je leert ermee omgaan. Mensen met de diagnose moeten vaak harder werken dan anderen. Maar als ze erin slagen zich te focussen op wat ze écht willen bereiken, kunnen ze bergen verzetten.
Een kind met ADHD? ‘Ouders betalen soms meer dan 2000 euro voor een diagnose’
Tine de Betue en Jan Stevens, Hoezo, druk? Het ADHD-opvoedboek voor ouders én kinderen, Standaard Uitgeverij, 320 blz., 29,99 euro.
